| İbn-i Sina | |
|---|---|
 İbn-i Sina | |
| Doğum | Ağustos 980 Hermisan yakınındaki Afşana |
| Ölüm | 21 Haziran 1037 Hamedan |
| Etnik köken | Fars |
| Meslek | Hekim, Yazar, Filozof |
İbn-i Sina (tam adı Ebu Ali el-Hüseyin ibni Abdullah ibn-i Sina el-Belhi), Farsça: ابوعلى سينا/پورسينا, Latince: Avicenna; okunuş: āv'ĭ-sěn'ə[1]; d. 980, Buhara yakınları - ö. 1037, Hamedan), filozof, hekim ve çok yönlü fars[2][3][4][5] bilim adamıdır.
Samanoğulları sarayı kâtiplerinden Abdullah Bin Sina'nın oğlu olan İbn-i Sina (Batı'da Avicenna adıyla tanınır), babasından, ünlü bilgin Natili'den ve İsmail Zahit'ten ders aldı. Geometri (özellikle Eukleides geometrisi), mantık, fıkıh, sarf, nahif, tıp ve doğabilim üstüne çalışmalar yaptı. Farabi'nin el-İbane's[kaynak belirtilmeli] aracılığıyla Aristoteles felsefesini ve metafiziğini öğrenip, hastalanan Buhara prensini iyileştirince (997) saray kütüphanesinden yararlanma olanağına kavuştu. Babası ölünce, Cür-can'da Şiraz'lı Ebu Muhammed'ten destek gördü (Tıp Kanunu'nu Cürcan'da yazdı). Çağında tanınan bütün Yunan filozoflarının ve Anadolu doğacılarının yapıtlarını incelemiştir.
Metafizik[]
İbn-i Sina gazili kendisinden önceki filozofların görüşleri ile kelam-cılarınkini uzlaştırmaya çalışmış, Aristoteles'in metafiziği ile kelamcıların ve yeni eflatuncuların düşüncelerini birleştirerek yeni bir bireşim ortaya koymuştur. İbn-i Sina'ya göre metafiziğin temel konusu, "vücudu mutlak" olan Allah ile yüce varlıklardır. Vücut (var olan) üçe ayrılır: Olası varlık ya da ortaya çıkan ve sonra yok olan varlık; olası ve zorunlu varlık (tümeller ve yasalar evreni, kendiliğinden var olabilen ve bir dış neden sayesinde gerekli olan varlık); özü gereği gerekli olan varlık (Allah). İbn-i Sina Allah'ı "Vahdet-i Vücud" yani 'varlığı zorunlu olan' olarak belirtir ve bu fikir ona hastır. Varlık'ı temel konu alan metafizik, gerekli bir bilim dalıdır.
Ruhbilim[]
İbn-i Sina, ruhbilimin, metafizik ile fizik arasında bağlantı kuran ve bu iki bilimden de yararlanan bir bilgi alanı olduğunu savunmuş, ruhbilimini üç ana bölüme ayırmıştır: Akıl ruhbilimi; deneysel ruhbilim; tasavvuf ya da gizemci ruhbilim. İnsanların ruhlarının müzikle tedavi edilebileceğini öne sürmüş ve bu yöntemi geliştirmiştir.
Akıl[]
İbn Sînâ'nın Hamedan İran'daki kabrinin iç kısmı
Bu konudaki görüşleri Aristoteles ve Farabi'den farklı olan İbn-i Sina'ya göre, akıl 5 çeşittir; bilmeleke (ya da 'olası akıl' açık-seçik ve zorunlu olanları bilebilir); he-yulâni akıl (bilmeyi ve anlamayı sağlar); kutsi akıl (aklın en yüksek aşamasıdır ve her insanda bulunmaz); muste-fat akıl (kendisinde bulunanı, kendisine verilen "makûllerin " suret'lerini algılar); bilfiil akıl ("makûl"leri yani kazanılmış verileri kavrar). İbn-i Sina, akıl konusunda, Eflatun'un idealizmi ile Aristoteles'in deneyciliğini uzlaştırmaya, birleştirici bir akıl görüşü ortaya koymaya çalışmıştır.
Bilimlerin sınıflandırılması[]
İbn-i Sina'ya göre bilimler madde ve biçim ilişkisi bakımından üçe ayrılır: El-ilm ül-esfel (Doğa bilimleri ya da aşağı bilimler), maddesinden ayrılmamış biçimlerin bilimidir; mabad-üt-tabia (metafizik), el-ilm'üll-âli (mantık ya da yüksek bilimler) maddesinden ayrılan biçimlerin bilimleridir; el-ilm ül-evsat (matematik ya da orta bilimler) ancak insanın zihninde maddesinden ayrılabilen, bazen maddesiyle birlikte, bazen ayrı olan biçimlerin bilimidir.
Kendisinden sonraki Doğu ve Batı filozoflarının çoğunu etkileyen İbn-i Sina, müzikle de ilgilenmiştir. 250'yi aşkın yapıtının başlıcası olan Şifa ve Kanun, felsefenin temel yapıtı sayılarak, uzun yıllar boyunca pek çok üniversitede okutulmuştur.
Başlıca yapıtları[]
- El-Kanun fi't-Tıp, (ö.s), 1593, "Tıpta Kanun"(Tıp ile ilgili zamanının bilgilerini ihtiva eder. Orta çağda dört yüz yıl Batı'da ders kitabı olarak okutulmuştur. Latinceye on çevirisi yapılmıştır.)
- Kitabü'l-Necat, (ö.s), 1593, ("Kurtuluş Kitabı"Metafizik konularda yazılmış özet bir eserdir. )
- Risale fi-İlmü'l-Ahlak, (ö.s), 1880, ("Ahlak Konusunda Kitapçık")
- İşarat ve'l-Tembihat, (ö.s), 1892, ("Belirtiler ile ilgili eserdir.)
- Kitabü'ş-Şifa, (ö.s), 1927, ("Mantık, Matematik, Fizik ve İlahiyat yani Metafizik konularında yazılmış on bir ciltlik hacimli bir eserdir. Bir çok kereler Latinceye çevrilmiş ve ders kitabı olarak okutulmuştur.").Mantık bölümü, Mantık , Musiki ve Hitabet kitaplarından meydana gelir.Matematik bölümünde Aritmetik , Geometri ve Astronomi kitapları yer alır.Tabiat veya Fizik bölümünde ise, Fizik, Kimya, Mineroloji
Not[]
- ↑ http://sp.ask.com/dictstatic/help/ahsd/pronkey.html
- ↑ "Avicenna" Encyclopaedia Britannica da, Çevrimiçi Sürüm, 2006 (http://www.britannica.com/eb/article-9011433/Avicenna); D. Gutas, "Avicenna"in Encyclopaedia Iranica, Çevrimiçi Sürüm 2006, (http://www.iranica.com/newsite/articles/v3f1/v3f1a046.html); Avicenna (Encyclopedia of İslam: © 1999 Koninklijke Brill NV, Leiden, Hollanda)
- ↑ Avicenna, Encyclopaedia Britannica
- ↑ Avicenna: Persian Muslim physician, scientist and philosopher, The New Medicine
- ↑ Sina (Avicenna) of Persia, ibnsinaavicenna.com
Galeri[]
http://www.cnnturk.com/images/yasam/ibnisina2106h.jpg
Dış bağlantılar[]
- İbn-i Sina'nın Hayatı, Belgesel Video
- İbn-i Sina Araştırmaları
- İbni Sina ile Mevlana'da Aşk Felsefesinin Karşılaştırması
an:Avicena ar:ابن سينا arz:ابن سينا az:İbn Sina ba:Әбүғәлисина bat-smg:Avėcena be:Авіцэна bg:Авицена bn:ইবন সিনা br:Avisenna bs:Ibn Sina ca:Avicenna ceb:Avicena cs:Avicenna cy:Avicenna da:Avicenna de:Avicenna el:Αβικέννας en:Avicenna eo:Aviceno es:Avicena et:Ibn Sīnā eu:Avizena fa:ابن سینا fi:Avicenna fr:Avicenne gan:伊本·西那 gl:Avicena he:אבן סינא hif:Avicenna hr:Ibn Sina hu:Avicenna hy:Ավիցեննա id:Ibnu Sina is:Avicenna it:Avicenna ja:イブン＝スィーナー ka:იბნ სინა kk:Ибн Сина ko:이븐 시나 ku:Ibn Sîna ky:Авиценна la:Avicenna lt:Avicena lv:Avicenna ml:ഇബ്നു സീന ms:Abu Ali Al-Hussain Ibn Abdallah Ibn Sina mwl:Abicena nl:Avicenna nn:Ibn-Sinâ no:Avicenna oc:Avicena pl:Awicenna pnb:ابن سینا ps:ابن سينا بلخي pt:Avicena ro:Avicenna ru:Ибн Сина sah:Ибн Сина sh:Ibn Sina simple:Avicenna sk:Avicenna sl:Ibn Sina so:Ibn Siinaa sq:Avicena sr:Ибн Сина su:Ibnu Sina sv:Avicenna sw:Ibn Sina ta:இபின் சீனா te:ఇబ్నె సీనా tg:Абӯалӣ Сино th:อวิเซนนา tt:Әбу Гали ибн Сина ug:ﺋﯩﺒﯩﻦ ﺳﯩﻨﺎ uk:Авіценна ur:ابن سینا uz:Abu Ali ibn Sino vi:Avicenna war:Avicenna yo:Avicenna zh:伊本·西那