"İzmir" sayfasını değiştirmektesiniz

[[Türkiye]]'nin İstanbul ve Ankara'dan sonra 3. büyük metropolü olan fuarlar merkezi '''İzmir''', ticaret ile bütünleşmiş çağdaş bir liman kentidir. [[Kültür]] nitelikleri, [[Yeryüzü]] nitelikleri ve yaşam düzeyi ele alındığında, [[Türkiye]]'nin en gelişmiş kentidir.

[[Türkiye]]'nin İstanbul ve Ankara'dan sonra 3. büyük metropolü olan fuarlar merkezi '''İzmir''', ticaret ile bütünleşmiş çağdaş bir liman kentidir. [[Kültür]] nitelikleri, [[Yeryüzü]] nitelikleri ve yaşam düzeyi ele alındığında, [[Türkiye]]'nin en gelişmiş kentidir.

== İzmir kentinin tarihi ==

== İzmir kentinin tarihi ==

Eski İzmir kenti (Smyrna) körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir adacık üzerinde kurulmuştu. Son yüzyıllar boyunca [[Meles Çayı]]'nın ve bugünkü Yamanlar Dağı ([[Sipylos Dağı]])'ndan gelen sellerin getirdikleri mil ile bugünkü [[Bornova]] ovası oluştu ve yarım adacık bir tepe haline dönüştü.

Eski İzmir kenti (Smyrna) körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir adacık üzerinde kurulmuştu. Son yüzyıllar boyunca [[Meles Çayı]]'nın ve bugünkü Yamanlar Dağı ([[Sipylos Dağı]])'ndan gelen sellerin getirdikleri mil ile bugünkü [[Bornova]] ovası oluştu ve yarım adacık bir tepe haline dönüştü.

Şimdi [[Tepekule]] adını taşıyan bu höyüğün üzerinde [[Tekel]] Müdürlüğü'nün [[İzmir Şarap ve Bira Fabrikası]]'na ait numune bağı bulunmaktadır. [[1955]]'ten beri yoğun gecekondu bölgesi olan bu çevrede İzmir'deki ilk yerleşim yeri olarak tespit edilen İzmir Höyüğü bulunur. Buradaki ilk kazılarda [[Türk Tarih Kurumu]] ile [[Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü]]"nün katkıları büyük olmuştur.

Şimdi [[Tepekule]] adını taşıyan bu höyüğün üzerinde [[Tekel]] Müdürlüğü'nün [[İzmir Şarap ve Bira Fabrikası]]'na ait numune bağı bulunmaktadır. [[1955]]'ten beri yoğun gecekondu bölgesi olan bu çevrede İzmir'deki ilk yerleşim yeri olarak tespit edilen İzmir Höyüğü bulunur. Buradaki ilk kazılarda [[Türk Tarih Kurumu]] ile [[Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü]]"nün katkıları büyük olmuştur.

Söz konusu beş tabaka denizden 6,40 metre yükseklikte başlamakta ve 9,50 metrede son bularak 3 metre kalınlığında bir tabaka oluşturmaktadır. Kazılarda elde edilen Aiol keramiği Submyken orijinlidir. Protogeometrik ve Geometrik stildeki kap-kaçak ise genelde Attika vazoculuğunun bir devamıdır diyebiliriz.

Söz konusu beş tabaka denizden 6,40 metre yükseklikte başlamakta ve 9,50 metrede son bularak 3 metre kalınlığında bir tabaka oluşturmaktadır. Kazılarda elde edilen Aiol keramiği Submyken orijinlidir. Protogeometrik ve Geometrik stildeki kap-kaçak ise genelde Attika vazoculuğunun bir devamıdır diyebiliriz.

Demir Çağı boyunca İzmir evleri, büyüklü küçüklü tek odalı yapılardan oluşmakta idi. Gün yüzüne çıkarılan en eski ev [[M.Ö. 925]] ile [[M.Ö. 900]]'e tarihlenmektedir. İyi korunmuş halde ortaya çıkarılan bu tek odalı evin (2,45 x 4 m) duvarları kerpiçten, damı ise sazdan yapılmıştı. Erken Geometrik dönemden itibaren (M.Ö. 875'ler) bu tek odalı evler at nalı biçimli bir avlunun üç bir yanını çevirmekte idiler.

Demir Çağı boyunca İzmir evleri, büyüklü küçüklü tek odalı yapılardan oluşmakta idi. Gün yüzüne çıkarılan en eski ev [[M.Ö. 925]] ile [[M.Ö. 900]]'e tarihlenmektedir. İyi korunmuş halde ortaya çıkarılan bu tek odalı evin (2,45 x 4 m) duvarları kerpiçten, damı ise sazdan yapılmıştı. Erken Geometrik dönemden itibaren (M.Ö. 875'ler) bu tek odalı evler at nalı biçimli bir avlunun üç bir yanını çevirmekte idiler.

Eski İzmir'liler kentlerini [[M.Ö. 850'ler]]de kerpiçten yapılmış kalın bir surla korumaya başladılar. Bu tarihten itibaren Eski İzmir'in bir kent devlet kimliği kazanmış olduğu söylenebilir. Kenti 'Basileus' adı verilen bir beyin idare ettiği olasıdır. Göçleri gerçekleştirenler ve kent ileri gelenleri soylu tabakayı oluşturuyordu. Kent duvarları içinde yaşayan nüfus olasılıkla bin kişi civarındaydı. Geç Geometrik ve Subgeometrik seramikle açıklanan dönemde ([[M.Ö. 750]]-650) ise yarımadanın nüfusu daha kalabalık olup belki de 1500 kişiyi aşıyordu. Kent devlete ait halkın büyük bir bölümü civar köylerde yaşıyordu. Bu köylerde, bu çağdaki Eski İzmir'in tarlaları, zeytin ağaçları, bağları, çömlekçi ve taşçı işlikleri yer alıyordu. Geçimi tarım ve balıkçılıkla sağlanıyordu.

Eski İzmir'liler kentlerini [[M.Ö. 850'ler]]de kerpiçten yapılmış kalın bir surla korumaya başladılar. Bu tarihten itibaren Eski İzmir'in bir kent devlet kimliği kazanmış olduğu söylenebilir. Kenti 'Basileus' adı verilen bir beyin idare ettiği olasıdır. Göçleri gerçekleştirenler ve kent ileri gelenleri soylu tabakayı oluşturuyordu. Kent duvarları içinde yaşayan nüfus olasılıkla bin kişi civarındaydı. Geç Geometrik ve Subgeometrik seramikle açıklanan dönemde ([[M.Ö. 750]]-650) ise yarımadanın nüfusu daha kalabalık olup belki de 1500 kişiyi aşıyordu. Kent devlete ait halkın büyük bir bölümü civar köylerde yaşıyordu. Bu köylerde, bu çağdaki Eski İzmir'in tarlaları, zeytin ağaçları, bağları, çömlekçi ve taşçı işlikleri yer alıyordu. Geçimi tarım ve balıkçılıkla sağlanıyordu.

=== Parlak Dönem ([[M.Ö. 650]]-545) ===

=== Parlak Dönem ([[M.Ö. 650]]-545) ===

Eski İzmir'in parlak dönemi [[M.Ö. 650]]-545 yılları arasına denk düşer. Yaklaşık yüzyıl süren bu süre, bütün İyon uygarlığının en güçlü dönemini oluşturur. Bu dönemde Miletos'un liderliğinde Mısır'da, Suriye ve Lübnan'ın yavuz kentiBatı kıyılarında, Propontis'te (Marmara Bölgesi), Pontus'ta (Karadeniz) koloniler kurulur ve Doğu Hellen dünyası kıta Yunanistan ile rekabet ederek birçok alanda ve konuda onun yerini almaya başlamıştır. Bu dönemde İzmir'in tarımcılıkla yetinmeyip Akdeniz ticaretine de ortak olduğunu görmekteyiz. Bu dönem katlarında bulunan [[Fenike]] kökenli eserler, [[Kıbrıs]] kökenli heykel ve heykelcikler, Ön Asya ya da Akdeniz orijinli fayans figürcükler bu uluslararası ticaretin günümüze kalmış eserleridir.

Eski İzmir'in parlak dönemi [[M.Ö. 650]]-545 yılları arasına denk düşer. Yaklaşık yüzyıl süren bu süre, bütün İyon uygarlığının en güçlü dönemini oluşturur. Bu dönemde Miletos'un liderliğinde Mısır'da, Suriye ve Lübnan'ın yavuz kentiBatı kıyılarında, Propontis'te (Marmara Bölgesi), Pontus'ta (Karadeniz) koloniler kurulur ve Doğu Hellen dünyası kıta Yunanistan ile rekabet ederek birçok alanda ve konuda onun yerini almaya başlamıştır. Bu dönemde İzmir'in tarımcılıkla yetinmeyip Akdeniz ticaretine de ortak olduğunu görmekteyiz. Bu dönem katlarında bulunan [[Fenike]] kökenli eserler, [[Kıbrıs]] kökenli heykel ve heykelcikler, Ön Asya ya da Akdeniz orijinli fayans figürcükler bu uluslararası ticaretin günümüze kalmış eserleridir.

=== Roma İmparatorluğu dönemi ([[M.Ö. 133]]-M.S. [[395]]) ===

=== Roma İmparatorluğu dönemi ([[M.Ö. 133]]-M.S. [[395]]) ===

[[Büyük İskender]]'in [[İssos]]'ta ([[İskenderun]]) [[Pers]] Kralı [[Darius]]'u yenmesinden (M.Ö. 333) ve arkasından bütün doğuyu ele geçirmesinden sonra Hellen dünyası büyük bir refah çağına erişti. Kentler nüfus patlamalarına sahne oldu. [[Hellenistik Dönem]]'de [[İskenderiye]], [[Rodos]], [[Bergama]] ve [[Efes]] kentlerinden her biri 100 binin üstündeki bir nüfusa eriştiler. Küçük bir tepeciğin üzerinde kurulmuş olan eski İzmir kentinin duvarlarının içinde yalnız birkaç bin kişi yaşayabiliyordu. Bu nedenle en geç M.Ö. 300 sıralarında Kadifekale'nin eteklerinde, yeni ve büyük bir kent kuruldu.

[[Büyük İskender]]'in [[İssos]]'ta ([[İskenderun]]) [[Pers]] Kralı [[Darius]]'u yenmesinden (M.Ö. 333) ve arkasından bütün doğuyu ele geçirmesinden sonra Hellen dünyası büyük bir refah çağına erişti. Kentler nüfus patlamalarına sahne oldu. [[Hellenistik Dönem]]'de [[İskenderiye]], [[Rodos]], [[Bergama]] ve [[Efes]] kentlerinden her biri 100 binin üstündeki bir nüfusa eriştiler. Küçük bir tepeciğin üzerinde kurulmuş olan eski İzmir kentinin duvarlarının içinde yalnız birkaç bin kişi yaşayabiliyordu. Bu nedenle en geç M.Ö. 300 sıralarında Kadifekale'nin eteklerinde, yeni ve büyük bir kent kuruldu.

Tarihçi [[Strabon]], Smyrna'nın kendi zamanında yani [[M.Ö. 1. yüzyıl]]a geçiş sırasında en güzel [[İyon]] kenti olduğunu belirtmektedir. O dönemde kentin küçük bir bölümü [[Kadifekale]]'nin [[Pagos]]'un üzerindeydi. Büyük bölüm ise düz arazi üzerinde bulunan liman çevresine toplanmıştı. Ana tanrıçanın tapınağı ile [[gymnasion]] da bu hat üzerinde yer alıyordu. Caddeler düzdü ve tamamı büyük taşlarla düzgün bir biçimde kaplanmıştı. [[Aristeides]], kentin doğu-batı yönünde uzanan iki ana yolunun (Kutsal yal ve Altın yol) bulunduğunu ve bu yollarla kentin , denizden gelen esinti ile serinlediğini anlatmaktadır. Strabon İzmir'de Homereion olarak adlandırılan bir stoanın varlığından söz eder (belki de bir perystil ev). Bu evin içinde [[Homeros]]'un bir heykeli bulunuyordu.

Tarihçi [[Strabon]], Smyrna'nın kendi zamanında yani [[M.Ö. 1. yüzyıl]]a geçiş sırasında en güzel [[İyon]] kenti olduğunu belirtmektedir. O dönemde kentin küçük bir bölümü [[Kadifekale]]'nin [[Pagos]]'un üzerindeydi. Büyük bölüm ise düz arazi üzerinde bulunan liman çevresine toplanmıştı. Ana tanrıçanın tapınağı ile [[gymnasion]] da bu hat üzerinde yer alıyordu. Caddeler düzdü ve tamamı büyük taşlarla düzgün bir biçimde kaplanmıştı. [[Aristeides]], kentin doğu-batı yönünde uzanan iki ana yolunun (Kutsal yal ve Altın yol) bulunduğunu ve bu yollarla kentin , denizden gelen esinti ile serinlediğini anlatmaktadır. Strabon İzmir'de Homereion olarak adlandırılan bir stoanın varlığından söz eder (belki de bir perystil ev). Bu evin içinde [[Homeros]]'un bir heykeli bulunuyordu.

Roma Çağı'nda İzmir'de inşa edilen yapılar arasında, [[Kadifekale]]'nin ([[Pagos]]) kuzeybatı eteğindeki antik tiyatro ve batıdaki stadyumun her ikisinden de pek az iz kalmıştır. Diğer taraftan Smyrna Agorası oldukça iyi korunmuş olup, bugün kısaca [[Agora]] olarak bilinmektedir. Agoranın ölçüsü 120x80 metre uzunluğunda geniş bir avlusu vardı. Doğusunda ve batısında birer stoası vardı. Her iki yapı 1 7,5 m olup ikişer katlıydı. Ayrıca 28 m uzunlukta bir bazilika da mevcuttu. [[M.Ö. 2. yüzyıl]]da Romalıların egemenliğine giren İzmir ikinci kez altın dönemini yaşamaya başlar. [[M.Ö. 88]] yılında Pontus Kralı 6. Mithridates'in eline geçtiyse de 2 yıl sonra Romalılar şehri geri aldı.

Roma Çağı'nda İzmir'de inşa edilen yapılar arasında, [[Kadifekale]]'nin ([[Pagos]]) kuzeybatı eteğindeki antik tiyatro ve batıdaki stadyumun her ikisinden de pek az iz kalmıştır. Diğer taraftan Smyrna Agorası oldukça iyi korunmuş olup, bugün kısaca [[Agora]] olarak bilinmektedir. Agoranın ölçüsü 120x80 metre uzunluğunda geniş bir avlusu vardı. Doğusunda ve batısında birer stoası vardı. Her iki yapı 1 7,5 m olup ikişer katlıydı. Ayrıca 28 m uzunlukta bir bazilika da mevcuttu. [[M.Ö. 2. yüzyıl]]da Romalıların egemenliğine giren İzmir ikinci kez altın dönemini yaşamaya başlar. [[M.Ö. 88]] yılında Pontus Kralı 6. Mithridates'in eline geçtiyse de 2 yıl sonra Romalılar şehri geri aldı.

İzmir [[I. Dünya Savaşı]]ndan sonra [[15 Mayıs]] [[1919]]'da [[Yunan]] ordusu tarafından işgal edilir. Bu işgal [[9 Eylül]] [[1922]] tarihinde [[İzmir'in Kurtuluşu]] ile sona erer. Ancak, İzmir [[13 Eylül]] 1922 sabahı tarihinin belki de en büyük felaketlerinden birini yaşamaktan kurtulamaz. [[Basmane]] semtinde başlayan yangın 2.600.000 metrekarelik bir alanda 20.000'den fazla ev ve işyerini tahrip eder. Bu yangın ne yazık ki kentin geleneksel alanının dörtte üçünü tahrip etmiştir. Fakat yeni kurulan [[Türkiye Cumhuriyeti]] ile birlikte İzmir zümrütü anka kuşu gibi kendi külleri içinden yeniden doğmuştur. Yangın alanında bugün [[İzmir Enternasyonal Fuarı]] bulunmaktadır.

İzmir [[I. Dünya Savaşı]]ndan sonra [[15 Mayıs]] [[1919]]'da [[Yunan]] ordusu tarafından işgal edilir. Bu işgal [[9 Eylül]] [[1922]] tarihinde [[İzmir'in Kurtuluşu]] ile sona erer. Ancak, İzmir [[13 Eylül]] 1922 sabahı tarihinin belki de en büyük felaketlerinden birini yaşamaktan kurtulamaz. [[Basmane]] semtinde başlayan yangın 2.600.000 metrekarelik bir alanda 20.000'den fazla ev ve işyerini tahrip eder. Bu yangın ne yazık ki kentin geleneksel alanının dörtte üçünü tahrip etmiştir. Fakat yeni kurulan [[Türkiye Cumhuriyeti]] ile birlikte İzmir zümrütü anka kuşu gibi kendi külleri içinden yeniden doğmuştur. Yangın alanında bugün [[İzmir Enternasyonal Fuarı]] bulunmaktadır.

{{anamadde|İzmir Enternasyonal Fuarı}}

{{anamadde|İzmir Enternasyonal Fuarı}}

== Nüfus ==

== Nüfus ==

{{Türkiye idari|il=İzmir|sort=Izmir}}

{{Türkiye idari|il=İzmir|sort=Izmir}}

<!-- interwiki -->

<!-- interwiki -->

[[yi:איזמיר]]

[[yi:איזמיר]]

[[zh:伊兹密尔]]

[[zh:伊兹密尔]]