Ahmet Yesevi, (1093 Sayram - ö. 1166 Türkistan (Yesi), Kazakistan), Türk[1] mutasavvıf ve şair.
- İlk Türk Mutasavvıfıdır.
- Yeseviliğin esaslarını belirlemiş bu esaslar Alevi inancının belirli bir sistematiğe girmesinde temel oluturmuştur.
- Alevi inancının yol önderlerindendir.Nakşibendi ve Bektaşi tarikatını da çeşitli şekillerde etkilemiştir.
| Hoca Ahmed Yesevi | |
|---|---|
| Doğum | Ahmed bin İbrâhim bin İlyâs Yesevî 1093 Sayram, Kazakistan |
| Ölüm | 1166 Türkistan, Kazakistan |
| Yaşadığı yer | Orta Asya |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Şair ve mutasavvıf |
| Akım | Sufizm, Yesevilik, Alevilik |
Etkiledikleri
| |
Ahmet Yesevi, (1093 Sayram - ö. 1166 Türkistan (Yesi), Kazakistan), Türk[1] mutasavvıf ve şair.İlk Türk Mutasavvıfıdır. Yeseviliğin esaslarını belirlemiş bu esalar Alevi inancının belirli bir sistematiğe girmesinde temel oluturmuştur.Alevi inancının yol önderlerindendir.Nakşibendi ve Bektaşi tarikatını da çeşitli şekillerde etkilemiştir.
Hayatı[]
Tam adı Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi'dir. Karahanlıların hüküm sürdüğü çağlarda Orta Asya'nın iktisadi, sosyal, siyasi ve medeni hayatında önemli bir yer tutan, Yesi şehri yakınlarında Sayram kentinde doğmuştur.[2] Babası Hace İbrahim Şeyh ve manevi babası Arslan Baba'nın ölümlerinden sonra Buhara ve Semerkant'ta Şeyh Yusuf Hemedani'nin yanında eğitimini tamamladı. Yusuf Hemedani'nin Melameti-Kalenderi şeyhi olduğu iddia edilir.[3] Zaten Yesevi'nin Fakrname eserinde adları geçen Şakik-i Belhi, Ahmed-i Cami-i Namıki ve Kutbu'd-din Haydar gibi önemli şahsiyetlerin Melameti-Kalenderi çevrelere mensup oldukları da kaynakların verdiği bilgilerdir.[4] Hatta bu müridlerden Kutbu'd-din Haydar, 12. yüzyıldan itibaren Kalenderiliğin en yaygın ve faal kolunu oluşturan Haydariliğin kurucusudur.[5]
Anadolu'ya hiç gelmemiş olmasına rağmen Anadolu'da da tanınan ve sevilen Ahmet Yesevi, yaygın olan kanaate göre, Mevlânâ, Yunus Emre ve Hacı Bektaş-ı Veli gibi Anadolu ekollerini ve Aleviliği etkilemiştir.
Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmet adıyla yüzyıllar sonra derlenecek olan Hikmetleri aracılığıyla Türklere İslam'ı kolaylaştırarak benimsetmiştir. Bunun için İslam inancını, Türk gelenek, inanç ve yaşam tarzı ile uygun biçimde sentezleme yolunu seçmiştir.[kaynak belirtilmeli] Üstelik bu yolu seçen kimi din alimleri sapkınlıkla ve dinden çıkmakla suçlanmasına rağmen Yesevi başarıyla yolunu (tarikatını) kurmuş ve geliştirebilmiştir. Eski Türk inanışlarından, adetlerinden bir kısmını İslam dininin içine dahil ederek, dinlerini yeni değiştirmiş olan Türk topluluklarına dinin özünü yani felsefi yönünü tanıtmıştır.
Türkistan Türklerinin İslam’ı kitleler halinde kabul etmeye başladığı 10. yüzyıl, Türk dünyası için tarihi bir dönüm noktası olmuştur. Bu yüzyıldan itibaren Türkler, kendilerine özgü bir İslamiyet anlayışını benimsemişler, günümüz de dahil olmak üzere, Türklerin sosyal yaşayışları da, kurdukları devletler de, ne eski Türklerinkine, ne de Araplarınkilere benzemiştir
Yesevi, Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilmesine rağmen eserlerini ısrarla Türkçe'de vermiştir.[6]
Edebiyatçı Yahya Kemal Beyatlı'nın Ahmet Yesevi hakkındaki yorumu şöyledir.
| « Şu Ahmet Yesevi kim? Bir araştırın göreceksiniz. Bizim milliyetimizi asıl O'nda bulacaksınız? » |
Ahmet Yesevi'nin ölümünün sonrasında Türkiye'ye Gelenler[]
Ahmet Yesevi'nin müridleri ve takipçileri ölümünden önce ve ölümünün sonrasında, 12.yy'ın ortalarından itibaren diğer bölgeler gibi Anadolu'ya da gelerek görüşlerini yaymaya devam ettiler.
Zakiroğlu Ailesi ve Beyderoğulları'nın, bunların en büyük temsilcileri oldukları bilinir. Türkmenistan'da halen 70 bin civarında bulunan Zakiroğulları'nın Türkiye'de de temsilcileri bulunmaktadır. Ölümünün ardından başka müritleri de Mansur Ata, Abdülmelik Ata , Süleyman Hakim Ata ,Tac Hoca, Zengi Ata.
Evliya Çelebi’nin Seyahatname'sinde tespit ettiği Yesevi-Bekta-i dervişlerinden bazıları şöyledir: Rumeli'de Sarı Saltuk, Deliorman'da Demirci Baba, Niyazabad'da Avşar Baba, Merzifon’da Pir Dede, Bulgaristan Varna-Batova'da Akyazılı, Bursa'da Geyikli Baba, Abdal Musa, İstanbul Unkapanı'nda Horos Dede, Yozgat'ta Emir Çin Osman, Tokat’ta Gaj-Gaj Dede, Zile’de Şeyh Nusret, Nevşehir'de Hacı Bektaş-ı Veli, Amasya’da İlyas Baba.
Türbesi[]
Türbesi, Kazakistan'ın güneyindeki Türkistan kentinde 1389 ile 1405 yılları arasında Timurlenk tarafından yapıldı. 2002 yılında UNESCO tarafından dünya tarih eseri olarak kabul gördü. Ahmet Yesevi'nin türbesi Türkiye Cumhuriyeti tarafından Öner Kabasakal'ın Başkanlığı döneminde TİKA marifetiyle yeniden tamir edilmiştir.[8]
Eserleri[]
- Divan-ı Hikmet şiirleri, Türk tasavvuf edebiyatının çok önemli ve bilinen en eski örneklerini içeren kitaptır.
- Akaid, İslamın esaslarının yer aldığı temel eseridir
- Fakrname öğrencileri tarafından yazılmış ve kendisine mal edilmiştir.
Ayrıca bakınız[]
- Yesevilik
- Alevilik
- Bektaşilik
- Ahmet Yesevi Üniversitesi (Türkiye ve Kazakistan'ın ortaklaşa kurdukları üniversite)
Kaynakça[]
- ↑ Islam in the Soviet Union: From the Second World War to Perestroika (googlebooks)
- ↑ Uluslararası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bülteni, Bağcılar Belediyesi 20-21 Şubat 2010
- ↑ Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Sufiliğinde Ahmed-i Yesevi ve Yesevilik, Yesevilik Bilgisi, Ankara 1998, Ahmet Yesevi Vakfı Yayınları, s.328-330
- ↑ Yesevi’nin Fakrnamesi, Haz.Kemal Eraslan.TDED.S.;XXII İstanbul 1997, s. 45-120
- ↑ Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Türk Sufiliğinde Ahmed-i Yesevi Geleneğinin Teşekkülü Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), Ankara 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.79-80
- ↑ Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı, 1985.
- ↑ Ahmet Yesevi Üniversitesi.
- ↑ Kazakhstan Atatürk Uluslararası Kongresi 4th Turkistan, Azmi Süslü, Uygur Tazebay, Atatürk Araştırma Merkezi, Q. A. I︠a︡ssaui atyndaghy Khalyqaralyq Qazaq-Tu̇rīk Universitetī., Atatürk 4. Uluslararası Kongresi, 2000.
 | Bir Türk'ün biyografisi olan bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Şablon:İslam-biyo-taslak
az:Əhməd Yəsəvi
de:Ahmed Yesevi
en:Khoja Akhmet Yassawi
es:Khoja Ahmad Yasavi
fa:خواجه احمد یسوی
fi:Ahmed Jasawi
fr:Ahmed Yasavi
it:Khwaja Ahmad Yasavi
kk:Қожа Ахмет Йасауи
pl:Chodża Ahmad Jasawi
ru:Ясави, Ахмед
ug:خوجا ئەھمەد يەسەۋى
uz:Ahmad Yassaviy
zh:阿赫馬德·阿薩維