Anadolu

→ Başlığın diğer anlamları için Anadolu (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Şablon:Antik Anadolu

Dosya:Anatolia composite NASA.png

Anadolu

Anadolu Asya kıtası'nın Güneybatı ucunda yer alan bir yarımadadır. Tamamı Türkiye'de bulunur. Ayrı bir tanımla ise Anadolu; İstanbul ve Çanakkale boğazlarının doğu yakasında kalan Türkiye topraklarına verilen addır. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Marmara ve Ege denizleri, güneyinde ise Akdeniz yer almaktadır.

Eski Batı kaynaklarında yarımadanın adı Küçük Asya (Latince: Asia minor, Yunanca: Mikrá Asia) olarak geçer. Ayrıca uzun yüzyıllar birçok farklı medeniyete ev sahipliği yapması sebebiyle Bin Tanrı İli ismini de almıştır. Ancak bu kullanımlar günümüzde eskimiş olup daha çok tarihi anlatımlarda yer alır.

Anadolu, Asya ve Avrupa'nın birleşim noktasındaki stratejik konumu nedeniyle, tarih öncesi çağlardan beri birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Yeryüzünün en eski yerleşkelerinden bazıları Cilalı Taş Devri'nde Anadolu'da kurulmuştur. Çatalhöyük, Çayönü, Nevali Çori, Hacılar, Göbekli Tepe ve Mersin (Yumuktepe) yerleşkeleri Cilalı Taş Devri'nden kalmadır. Truva yerleşkesi de Cilalı Taş Devri'nde kurulmuş ve Demir Çağı'na doğru uzanmıştır. Sümer, Asur, Hitit, Yunan, Lidya, Kelt, Pers, Roma, Doğu Roma, Selçuklu, Moğol İmparatorluğu ve Osmanlı gibi onlarca medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yüzlerce dil ve lehçeyi barındırır.

Hıristiyanlığın ilk doğduğu ve geliştiği topraklardan biridir. 11. yüzyıldan itibaren Türkler tarafından iskân edilmiş ve yönetilmiştir.

Etimoloji

Anadolu kelimesi, Yunanca "Doğu" anlamına gelen ή άνατολή (anatole) kelimesinden türemiştir. Bu sözcük, "doğmak, yükselmek" anlamına gelen Yunanca άνατέλλειν (anatellein) fiilinden gelir. "Doğu ülkesi" anlamına gelen Anatolia ilk kez 7. yüzyılda Doğu Roma İmparatorluğu'nun Afyon, Isparta, Konya, Kayseri ve İçel yörelerini kapsayan idari birimi (Anatolikon Thema) için kullanılmıştır. Osmanlı döneminde ise Anadoli veya Anadolu, merkezi Amasya olan ve Sivas ve Kastamonu'yu kapsayan bir eyaletin adıdır. 19. yüzyılda genel anlamda imparatorluğun Asya kıtasında kalan ve Türklerle meskûn olan bölgesini tanımlamak için kullanılmıştır.

Cumhuriyet döneminden önce "Anadolu"nun geleneksel doğu sınırı olarak Fırat Nehri kabul edilirken, Cumhuriyetten sonra Türkiye'nin Asya kıtasında kalan kısmının tümü aynı coğrafî terime dâhil edilmiştir.

Tarihçe

Batı Asya yarım adası Anadolu etrafında yerleşen devletler ve uygarlıkları kapsar. Ayrıca Latince adı olan "Asia Minor" Ön Asya olarak da isimlendirilir.

Neolitik Çağ

Dosya:Anatolia Ancient Regions base.svg

Eski Anadolu yerleşim birimleri

Asya ve Avrupa'nın stratejik kesişme bölgesinde olmasından dolayı Anadolu, tarih öncesi çağlardan beri pek çok uygarlık için beşik olmuştur.

Neolitik yerleşim olarak Taşhöyük Pottery Neolithic, Çayönü Pre-Potttery Neolithic A to Pottery Neolithic, Nevali Cori Pre-Pottery Neolithic B, Hacılar Pottery Neolithic (Türkiye'de şimdiki Burdur ilinin 25 km güney batısında, Göbeklitepe Pre-Pottery Neolithic A ve Mersin ile. Truva yerleşimi Neolithic çağ ile başlar ve Demir çağı içinde devam ederek ilerler.

Bronz Çağı

• Troya
• Hattiler
• Kaşkalar
• İyonyalılar

Demir Çağı

• Hititler
• Urartular
• Akamenid İmparatorluğu
• Frigyalılar
• Kolhisliler
• Lidyalılar
• Muşkiler
• Kimmerler
• Ermeniler
• Persler
• Taballar
• Antik Yunanistan
• Likyalılar
• Kapadokya
• Asurlular
• Karyalılar
• Finikeliler
• Yahudiler
• Roma İmparatorluğu

Helenistik dönem

• Selevkos İmparatorluğu
• Asya Eyaleti
• Lazika
• Roma Yunanistanı
• Galatya
• Ermeni Krallığı
• Bitinya

Orta çağ

• Doğu Roma İmparatorluğu
• Kilikya Ermeni Krallığı
• Sasani İmparatorluğu
• Bizans-Arap Savaşları
• Selçuklular
• Anadolu Beylikleri
• Moğollar
• İlhanlılar

Haçlı seferleri

Ana madde: Haçlı seferleri

Anadolu Beylikleri

Dosya:Anadolu Beylikleri.png

Beylikler döneminde Anadolu'da yerleşmiş devletler

• Ahlatşahlar Beyliği
• Alaiye
• Artuklu Beyliği
• Aydınoğlu Beyliği
• Candaroğulları Beyliği
• Çaka Bey
• Çobanoğulları Beyliği
• Danişmendliler
• Dulkadiroğulları Beyliği
• Eretna Beyliği
• Eşrefoğulları Beyliği
• Germiyanoğulları Beyliği
• Hamidoğulları Beyliği
• İnaloğlu
• Kadı Burhaneddin
• Karamanoğlu Beyliği
• Karesi Beyliği
• İnançoğulları
• Mengüçlü Beyliği
• Menteşe Beyliği
• Pervaneoğulları
• Ramazanoğulları Beyliği
• Sahipataoğulları Beyliği
• Saltuklu Beyliği
• Saruhanoğulları Beyliği
• Teke Beyliği

Osmanlı İmparatorluğu

Ana madde: Osmanlı İmparatorluğu

Dosya:Ethnicturkey1911.jpg

1911 yılına ait bir etnografya haritası

Anadolu Dilleri

Ana madde: Anadolu dilleri

Ana madde: Anadolu ağızları

Anadolu'da MÖ 2. ve 1. binyıllarda kullanılan bir grup Hint-Avrupa diline Anadolu Dilleri adı verilir. Bu diller arasında en önemlisi ve en iyi tanınanı, MÖ 1600-1100 yılları arasında yazılı belge bırakmış olan Hititçe'dir (nesili ). Hitit imparatorluğu döneminde, Hititçe ile akraba diller olan Luwice (Luwili) ve Palaca da konuşulmuştur. Luwice'nin yayılım alanı Güney ve Batı Anadolu, Palaca'nınki ise Kuzeybatı Anadolu (Kastamonu yöresi)'dir.

Erken antik çağda, Luwice'den türemiş olduğu tahmin edilen Lykia dili, Lysia dili, Karia dili, Pisidia dili, Side dili ve kökenleri yeterince bilinmeyen Paphlagonia dili ile Kappadokia dili kullanılmıştır. Bu dillerin tümü MÖ 1. yüzyıla doğru Yunanca'nın egemen dil olması üzerine tarih sahnesinden çekilmişlerdir.

Günümüzde Anadolu

Dosya:Turkey topo.jpg

Günümüzde Anadolu topraklarına yerleşmiş olan Türkiye'nin topoğrafya haritası

Anadolu'da çok uluslu yapı 20. yüzyıla kadar sürmüştür. 1923 yılında üzerinde Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte Anadolu topraklarının büyük bir kısmı Türkiye'nin denetimine girmiştir. Şuanda Türkiye halkının demografik yapısının büyük bir kesimini Türkler oluşturmaktadır.

Günümüzde Anadolu'da yaşayan halkın büyük bir kısmı Türkçe konuşmaktadır. Anadolu Türkçe ile 11. yüzyılda Selçukluların fethi ile tanışmıştır. Buna rağmen çok kültürlü yapısını Selçuklular ve Osmanlılar döneminde devam ettirmiştir. Ayrıca kuzeydoğu Anadolu'da Laz, Gürcü ve Hemşinliler, Güney ve Doğu Anadolu'da Türklerin yanı sıra Kürtler de bulunur. Yunanca konuşan halkın (Rumlar) çoğu Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki mübadelede, Yunanistan'daki Türk kökenli halkla değiş-tokuş edilmişlerdir. Bugün Anadolu'da yaşayan halkın tamamına yakını Müslüman'dır.

Ayrıca bakınız

• Çatalhöyük
• Asur
• Hititler
• Arzava
• Mitanni
• Likya
• Lidya
• Pamfilya
• Karya
• Kilikya
• İyonya
• Büyük İskender
• Roma İmparatorluğu
• Bizans İmparatorluğu
• Osmanlı İmparatorluğu
• İslam Tarihi
• Türkiye
• Milli Mücadele
• Osmanlı Tarihi

Dış bağlantılar

• Yüksek Çözünürlükte Anadolu Fotoğrafları
• Ingilizce Anadolu (Anatolia)

Şablon:Türkiye-coğ-taslak

af:Anatolië an:Peninsula d'Anatolia ang:Lǣsse Asia ar:أناضول arc:ܐܢܛܘܠܝܐ arz:اسيا الصغرى ast:Anatolia az:Kiçik Asiya be:Малая Азія be-x-old:Малая Азія bg:Мала Азия bn:আনাতোলিয়া bo:ཨན་ན་ཐོའོ་ལི་ཡ། br:Anatolia bs:Anadolija ca:Anatòlia ceb:Anatolya ckb:ئەنادۆڵ co:Anatolia crh:Anadolu cs:Malá Asie cv:Анатоли çурутравĕ cy:Asia Leiaf da:Anatolien de:Kleinasien diq:Anatoliya el:Μικρά Ασία en:Anatolia eo:Malgrand-Azio es:Anatolia et:Anatoolia eu:Anatolia ext:Península d'Anatólia fa:آناتولی fi:Anatolia fo:Anatolia fr:Anatolie frp:Anatolie fy:Anatoalje ga:An Áise Bheag gl:Anatolia he:אסיה הקטנה hi:अनातोलिया hr:Anatolija hu:Anatólia hy:Անատոլիա id:Anatolia is:Anatólía it:Anatolia ja:アナトリア半島 ka:ანატოლია ko:아나톨리아 ku:Anatoliya la:Asia Minor lb:Anatolien lt:Mažoji Azija lv:Anatolija mk:Мала Азија ml:ഏഷ്യാമൈനർ mr:अनातोलिया ms:Anatolia nds:Anatolien nl:Anatolië no:Anatolia nrm:P'tite Âsie oc:Anatolia pa:ਅਨਾਤੋਲੀਆ pl:Anatolia pnb:اناطولیہ pt:Anatólia ro:Anatolia ru:Малая Азия rue:Мала Азія scn:Anatolia sh:Anatolija simple:Asia Minor sk:Malá Ázia sl:Anatolija sq:Anadollia sr:Мала Азија stq:Littik Asien sv:Anatolien sw:Anatolia ta:அனத்தோலியா th:อานาโตเลีย tl:Asya Menor tt:Кече Азия uk:Мала Азія ur:اناطولیہ uz:Onadoʻli vi:Tiểu Á war:Anatolia zh:安那托利亞 zh-yue:細亞細亞