Anayasa, bir devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirleyen, bazı ülkelerde yazılı, bazılarında ise yazısız genel kabul görmüş kurallar bütünüdür. Anayasa ile ayrıca kişilerin temel hak ve özgürlükleri güvence altına almıştır.
Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirtir. Devletin temel kanunudur. Vatandaşların temel hak ve görevlerini bildirir.
Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çoğu ülkede anayasa, yazılı ve bütünsel bir belgedir. Bu tip ülkeler "şekli" anlamda anayasaya sahiplerdir. Oysa İngiltere'de yazılı bir anayasa yoktur. Buna ise "teamüli anayasa" denmektedir. Bu ülkede temel kurumların işleyişi yüzlerce yıllık geleneklere, yasalara ve belgelere göre düzenlenir.
Ayrıca "anayasalı devlet" ve "anayasal devlet" ayrımına gitmek gereklidir. Bu ayrımda ise şekli anlamda bir anayasası olan devlet bu belgede modern anayasanın gereklerini yerine getirmiyorsa yani devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceği muğlak ve daha da önemlisi kişi temel hak ve özgürlükleri tam anlamıyla güvence altında değilse devlet anayasal bir devlet sayılmamakta sadece anayasa sahibi bir devlet anlamına gelen "anayasalı devlet" sıfatını almaktadır. Buna karşın ister teamüli ister şekli anayasa sahibi olsun eğer bir devlet temel hak ve özgürlükleri güvence altına almış ise bu devlet anayasal sayılmaktadır.
Son ayrım ise "çerçeve anayasa" ile "düzenleyici anayasa" ayrımıdır.
Eğer anayasa normlarında devletin temel yapılanması hakkında ayrıntılı bilgilere giriliyor ve düzenlemeler yapılıyorsa bu düzenleyici anayasadır.
Anayasa normları sadece devletin temel yapılanmasını çiziyor ve düzenlemeyi kanunlara bırakıyorsa bu ise çerçeve anayasadır.
Türkiye'de ilk anayasa, 1876'da yürürlüğe giren Osmanlı Devleti'nin anayasasıdır. O tarihten Osmanlı Devleti’nin sona erişine kadar anayasaya kanun-i esasi deniyordu. 1876 tarihli Kanun-i Esasi, padişahın yetkilerini kısıtlamamıştı. Yurttaşlara düşünce, toplantı ve dernek kurma özgürlüğü, bireylere dokunulmazlık hakları tanımıyordu. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra, 1909'da bu anayasada değişiklikler yapılarak padişahın yetkileri kısıtlandı. Kişisel hak ve özgürlükler tanındı, basın üzerindeki sansür kaldırıldı. Hükümet artık padişaha değil, meclise karşı sorumluydu.kuEy Türk devletı
Anayasa türleri[]
Yazılı anayasa[]
Yetkili organ tarafından yapılmış ve bir anayasada yer alması gereken kuralları içeren temel belgedir. (Örn: T.C. 1982 Anayasası)
Geleneksel anayasa[]
Yazılı olmayan, sürekli uygulama sonucu ortaya çıkan anayasadır. (Örn: İngiltere aslında tek ingiltere değildir...
Bir devletin geleneksel anayasasının olması, anayasa alanında ortaya çıkan hiç yazılı belge olmadığı anlamına gelmez.
Bir görüşe göre töreler de bu kapsama girer
Yumuşak anayasa[]
Temel bir kaç madde dışında değiştirilebilir maddelerden oluşur
Katı (Sert) anayasa[]
Bu anayasalar için özel, değiştirilmesi zor yöntemler benimsenmiştir.
Bir anayasanın 'sert' olduğunu gösteren özellikler:
- Değiştirilemeyecek maddeler içermesi (Örn: T.C. 1982 Anayasası)
- Değiştirilmesi için özel (nitelikli) çoğunluk aranması (3/5, 2/3 gibi)
- Halkoylaması usulüne yer vermesi
Çerçeve anayasa[]
Kısa ve öz hükümlerden anayasa
Kazuistik anayasa[]
Uzun ve ayrıntılı kurallardan oluşan anayasa kesin kuralların belirlendiği anayasadır(Örn.: T.C. 1982 Anayasası)
Dış bağlantılar[]
als:Verfassung am:ሕገ መንግሥት an:Constitución ar:دستور arz:دستور ast:Constitución az:Konstitusiya ba:Конституция bat-smg:Kuonstėtocėjė be:Канстытуцыя be-x-old:Канстытуцыя bg:Конституция bn:সংবিধান br:Bonreizh bs:Ustav ca:Constitució cs:Ústava csb:Konstitucjô cy:Cyfansoddiad da:Forfatning de:Verfassung el:Σύνταγμα en:Constitution eo:Konstitucio es:Constitución et:Põhiseadus eu:Konstituzio fa:قانون اساسی fi:Perustuslaki fr:Constitution fy:Grûnwet gd:Bun-Reachd gl:Constitución he:חוקה hi:संविधान hif:Vidhaan hr:Ustav ht:Konstitisyon hu:Alkotmány ia:Constitution id:Konstitusi io:Konstituco is:Stjórnarskrá it:Costituzione ja:憲法 jv:Konstitusi ka:კონსტიტუცია kk:Конституция kn:ಸಂವಿಧಾನ ko:헌법 krc:Конституция ku:Makezagon kv:Конституция la:Constitutio li:Gróndwet ln:Mobéko likonzi lt:Konstitucija lv:Konstitūcija mg:Lalampanorenana mk:Устав ml:ഭരണഘടന ms:Perlembagaan mwl:Custituiçon my:ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ nds:Verfaten nds-nl:Groendwet nl:Grondwet nn:Grunnlov no:Konstitusjon nrm:Constitution oc:Constitucion pl:Konstytucja pnb:آئین ps:اساسي قانون pt:Constituição qu:Hatun kamachi ro:Constituție ru:Конституция rue:Конштітуція sah:Конституция scn:Custituzzioni sh:Ustav simple:Constitution sk:Ústava sl:Ustava so:Destuur sq:Kushtetuta sr:Устав sv:Grundlag sw:Katiba ta:அரசமைப்புச் சட்டம் te:రాజ్యాంగం tg:Сарқонун th:รัฐธรรมนูญ tl:Saligang batas tt:Конституция uk:Конституція ur:آئین vec:Costitusion vi:Hiến pháp wa:Mwaisse lwè war:Batakan-balaud yi:קאנסטיטוציע zh:宪法 zh-min-nan:Hiàn-hoat zh-yue:憲法
Anayasa - Constitution - Kanuni Esasi - Kânûn-ı EsâsîAnayasalar
T.C. Anayasası - Cari Anayasa[2] | |
---|---|
Kavramlar | Anayasacılık - Kara Avrupası hukuk düzeni |
Osmanlı Anayasaları | 1876 Kanunu Esasisi |
TC Anayasaları | 1921 Anayasası - 1924 Anayasası -1961 Anayasası - 1982 Anayasası Anayasa değişiklikleri- Anayasa değişikliği 2010 - 2012 Anayasası -2012 Anayasa taslakları -2012 Anayasa taslakları/Ahmet Akgündüz taslağı |
Temel haklar | Anayasadaki Temel Hak ve Özgürlükler |
Temel özgürlükler | İfade özgürlüğü |
Anayasa Hukuku | Anayasa hukuku - Anayasa Mahkemesi - Bireysel Başvuru Yolu - BBY - |
Şablon:Anayasabakınız |