Aşiret
Aşiretler - Aşair
Yazır aşireti
Oğuz
Doğu'nun "oy depoları": Aşiretler Şeyhanlılar - Şıhanlılar
Necmettin Cevheri ailesi
Doğu ve GÜneydoğu’nun ‘oy depoları’: Aşiretler 21. yüzyıla girdiğimiz bu dönemde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da gücün adı, hâlâ aşiret... Gücün temsilcisi ise aşiret lideri. Bir sözüyle kitleleri harekete geçirebilen aşiret liderleri uzun yıllardır siyasi partilerin sandıktaki kozu oldu.
Aşiretlerle siyasi partilerin ilişkisi Seçim 2002’de de öncekilerden farklı olmayacak. SP, AKP, DYP ve ANAP’ın yanı sıra DTP ile CHP de, özgeçmişine mesleğini muhtemelen “çiftçi” olarak not düşecek adaylarla liste pazarlığını sürdürüyor.
Aşiret nedir[]
Türk Dil Kurumu’na göre aşiret; “Dil ve kültür yönünden büyük bir türdeşlik gösteren, birçok boydan oluşan yapısındaki aileler arasında toplum, ekonomi, din, kan veya evlilik bağları bulunan göçebe veya yerleşik nitelikteki topluluklara” deniyor.
Geçmişten beri partiler Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aşiretlerle hep yakın temasta oldular. Özellikle de sağ partiler... Seçim 99’da ipi göğüsleyen DSP ve MHP yerine DYP’nin, ANAP’ın ve Fazilet Partisi’nin öne çıktığı görülecek.
Güneydoğu Anadolu bölgesinde toplam 10 il var. Geçen seçimde 64 olan milletvekili sayısı bu seçimde, nüfus sayımından sonra 62’ye düştü. Partilerin Güneydoğu Anadolu’da milletvekili çıkardıkları illere gelince... DYP, 10 ilin 10’unda da milletvekili çıkarmış. Fazilet Partisi ile ANAP 9’unda, MHP 5 ilde, DSP ise 3 ilde milletvekili çıkarabilmiş. Seçimi kazanan DSP’yi yanlızca 3 ilde görüyoruz. Doğu Anadolu bölgesinde ise toplam il sayısı 14... Geçen dönem 57 olan milletvekili sayısı bu dönem de değişmeyecek. Fazilet Partisi’yle DYP, Doğu Anadolu’da 14 ilin 11’inde milletvekili çıkarmış. MHP 9 ilde, ANAP 7 ilde, DSP ise 3 ilde vekil çıkarabildi.
AŞİRETLERİN SİYASETTEKİ AĞIRLIĞI[]
21. yüzyıla girdiğimiz bu dönemde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da gücün adı, hâlâ aşiret... Gücün temsilcisi ise aşiret lideri. Bir sözüyle kitleleri harekete geçirebilen aşiret liderleri uzun yıllardır siyasi partilerin sandıktaki kozu oldu. Sözünü ettiğimiz güç, ekonomik ve sosyal ilişkileriyle birbirine bağlı, feodal yapı içinde birlikte hareket eden binlerce, onbinlerce seçmen. Güneydoğu Anadolu’nun sosyal ve kültürel yapısı üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Şehmus Diken, sorunun “Güneydoğu’nun sosyal ve ekonomik yapısından kaynaklandığını” söylüyor. “Maalesef cumhuriyetin ekonomi politikası Türkiye de cumhuriyeti tesis etti ama cumhuriyeti kelimenin tam anlamıyla kurumsal olarak Türkiye’nin bütün coğrafyalarında tesis edemedi. Buradaki fedoal yapı, aşiret ilişkilerini tümüyle tasfiye edemedi. Üretim ilişkilerinden tutun, toprak dağılımına varıncaya kadar bölgemiz maalesef Türkiye standartlarının çok çok gerisinde” diyor araştırmacı Şehmus Diken. Siyasi partilerin, ağırlıklı olarak da sağ partilerin aşiretlere neden ilgi gösterdiklerini, en iyi sandıktan çıkan sonuçlar anlatıyor. En çarpıcı örnek de Şanlıurfa...
AYNI AŞİRETTEN FARKLI PARTİLERE ADAY[]
1999 Milletvekili Genel Seçimlerinde Doğruyol Partisi yüzde 23,78 oy oranıyla Şanlıurfa’dan birinci parti çıktı. Meclis’e gönderdiği 4 milletvekiline gelince...
Necmettin Cevheri[]
Siyasetin etkin isimlerinden Necmettin Cevheri, Şanlıurfa’nın en büyük aşiretlerinden Şeyhanlılar’ın mensubu... Aynı aşiretin meclise gönderdiği bir diğer temsilci ise geçen yıl Genel Kurul’daki kavgada hayatını kaybeden Fevzi Şıhanlıoğlu’ydu... Seçim 2002’de Necmettin Cevheri çekiliyor, yerine yeğeni Sabahattin Cevheri siyasete atılıyor. Değişik kollara ayrılan bu büyük aşiret, Seçim 2002’de değişik adreslerde karşımıza çıkacak. Şeyhanlılar’dan Seydi Eyüpoğlu’nun ANAP’tan, Mahmut Kaplan’ın da AKP’den aday gösterilmesi bekleniyor.
Sedat Bucak[]
DYP’nin de Şanlıurfa’daki tek adresi Şeyhanlı aşireti değildi. İkinci sıradan aday gösterilen Bucak aşiretinin önde gelen ismi Sedat Bucak, 22. dönem için milletvekili aday adayı. Babası Celal Bucak da uzun yıllar milletvekilliği yapmıştı. PKK, Celal Bucak’ın evini basıp üç kişiyi öldürünce, Bucaklar PKK’yla mücadele eden aşiret kimliğiyle de tanınır oldular. 200 yıllık geçmişi olan Bucak aşiretinden bir başka isim, Adnan Bucak ise AKP’den aday adayı... MESLEKLERİ ‘ÇİFTÇİ’ DYP Şanlıurfa milletvekili Mehmet Yalçınkaya, bir önceki seçime bağımsız girmişti ve mensubu olduğu Bin-i Muhammed aşiretinin desteğiyle 22 bin oy almıştı. DYP’nin dört milletvekilinin dördü de aşiret destekli. Milletvekili albümünde üçünün meslekleri “çiftçi” olarak not düşülmüş. Şanlıurfa’dan yüzde 21,41 oy oranıyla ikinci parti çıkan Fazilet Partisi’nin de, dört milletvekilinden üçü “çiftçiydi”... Fazilet’in Şanlıurfa’daki kalesi İzol aşireti ve en büyük kozu da Zülfükar İzol oldu. İzoller dağınık ama birlikte hareket etme disiplinine sahip bir aşiret. Zülfikar İzol, Fazilet’in kapatılmasından sonra AKP’yi tercih etti. Hem Refah Partisi, hem de Fazilet Partisi miletvekili olarak Meclis’te görev yapan Ahmet Karavar ise, Kırvar aşiretinin lideri. Ahmet Karavar, Seçim 2002’de Saadet Partisi’nin bölgedeki kozu olacak. ANAP’ın Şanlıurfa’daki “çiftçi” miletvekili Eyüp Cenap Gürpınar, Siverek’te çok sevilen Şeyh Halit Gürpınar’ın oğlu. Babasının el verdiği bir isim... Arabasının geçtiği yerde lastik izlerinin öpüldüğü söyleniyor... Geçiyoruz Diyarbakır’a... Diyarbakır Merkez’de, HADEP’in ağırlığı biliniyor. Ancak HADEP, kırsal alanda ve köylerde merkezdeki kadar güçlü değil. Diyarbakır’ın en yerleşik ve yaygın aşireti Ensarioğulları... Adalet Partisi çizgisinden gelen Ensarioğulları DYP’ye destek veriyor. Salim Ensarioğlu 3 dönemdir milletvekili ve bu seçimde de DYP’nin Diyarbakır’daki en büyük kozu.
Kamuran İnan[]
Bitlis’ten Ankara’ya damga vuran İnan ailesinin siyasetteki en eski yüzü Kamran İnan... ANAP milletvekili Kamran İnan geçen seçimde Van’dan milletvekili oldu.
Edip Safter Gaydalı[]
Onun yerine, DYP’den transfer edilen ailenin bir başka etkin ismi, Edip Safter Gaydalı Bitlis’te ANAP’ın liste başıydı.
BERİTANLAR: “ÖNEMLİ OLAN OY SAYISI”[]
Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aşiretler de, siyasete bulaşan aşiret temsilcileri de saymakla bitmiyor. Buraya kadar sözü edilenler öne çıkan isimlerdi. Aşiretler ve siyasi partiler yıllarca birbirlerini beslediler, güç birliği yaptılar. Bu görüntüye karşı olanlar da var.. Beritan aşireti lideri Musa Yeşiltaş, “Yaşadığımız bu bölgede feodalizm eskiye nazaran her ne kadar azalmışsa da hâlâ hakim bir ögedir. Genelde bu bölgede aşiret reisi, veya geniş tabanlı şeyhler hep Meclis’e giden simalardır. Siyasi partiler aşiretleri ‘oy deposu’ olarak gördüğü için kişinin başarısına veya başarısızlığına bakmamışlar, oy potansiyeline bakmışlar. Ben bunun Türkiye’ye yarar değil, zarar getirdiği kanısındayım.” Beritan aşireti lideri böyle diyor ama, tablonun Seçim 2002’de de öncekilerden farklı olmayacağını o da kabul ediyor. Saadet Partisi, AKP, DYP ve ANAP’ın yanı sıra DTP ile CHP de, özgeçmişine mesleğini muhtemelen “çiftçi” olarak not düşecek adaylarla liste pazarlığını sürdürüyor.