FITIR (RAMAZAN) BAYRAMI
Fıtır bayramı islami gelenekler içerisinde yer alan iki büyük bayramdan biridir. Bu bayramla ilgili sayılabilecek birçok hadis ve rivayetler kaydedilmiştir. Ramazan ayında oruç tutmanın gereği olan, yemekten ve içmekten kesilmenin yanı sıra kendileri için yapılmasında herhangi bir sakınca bulunmayan bir çok işleri de terk eden oruçlu Müslümanlar, ramazan ayının son bulmasıyla, şevval ayının ilk gününde bir ay boyunca yerine getirdikleri amellerin mükafat ve sevabını yüce Mevla'dan talep ederler. Çünkü yüce Allah, bu sevap ve mükâfatları kendilerine vereceğine dair söz vermiştir. Emire'l-Muminin Ali (a.s) Fıtır bayramlarının birinde müminleri müjdeleyen ve inkârcıları korkutan bir hutbe irad ederek şöyle buyurdular:
"Ey insanlar! Bu gününüz öyle bir gündür ki iyilik edenler bugün yaptıkları iyiliğin mükâfatını alırlar; ziyankârlar ve kötülük edenler ise aşağılanır ve ümitsizliğe kapılırlar. Ve bu hal tıpkı sizin kıyamet gününüze benzemektedir. O halde evlerinizden ayrılıp Fıtır bayramı namazının kılınacağı yere ilerleyerek namazda kıyama durmanızla şunu hatırlayın ki bir gün kabirlerinizden de kalkıp Yüce Yaratıcı'nın huzuruna varacaksınız. Ve Onun karşısında namaz kılıp evlerinize döneceğiniz anda da şunu telkin edin kendinize: O vakit döneceğiniz o evler cennet-i muallâ olmalıdır. Ey Allah kulları! Oruçlu kadın ve erkeklere verilecek en küçük mükâfat şudur ki: Ramazan ayının son günü bir melek, onlara şöyle seslenir: "Hey! Müjdeler olsun size, geçmiş günahlarınız affedildi. Ey Allah'ın kulları! O halde geride kalan günlerinizi nasıl geçireceğinizin kaygısını taşıyın."1
Seçkin bir arif olan Melikiy-i Tebrizi Fıtır bayramı hakkında şunları ekliyor:
"Fıtır bayramı Allah-u Teala'nın diğer günler içerisinden seçtiği bir gündür. Bu günü kullarına özel hediyeler ve büyük mükâfatlar verme günü karar kılmıştır ve bugün de kullarına, huzuruna toplanıp izzet ve kerem sofrasına oturup edep ile kulluklarını yerine getirerek gözlerini kendi dergahına ümitli bir şekilde dikip acziyetle işledikleri hataların affedilmesini dilemeleri, niyazlarını makamına sunmaları, arzu ve dileklerini kendisinden istemeleri için izin vermiştir. Ve yine onları müjdeleyerek şöyle vaat etmiştir: "Niyaz ettikleri ne varsa yerine getirilecek, gözün gördüğünden daha fazlası verilecek; şefkatten, kulun gönlünü hoşnut etmeden, haklarının ve işlerinin yoluna koyulmasından yana, onların tasavvur edemeyecekleri kadar birçok şey bahşedilecektir onlara."2
Bu sebepten ötürü şevval ayının ilk gününü Fıtır bayramı olarak yeme ve içmeden imsak emek, insanlar üzerinden kaldırılarak, müminlerin gündüz vakti iftar etmeleri ve oruçlarını bozmaları için ruhsat verilmiştir. Fıtr, fıtır ve futur, yemek içmek ve bunların başlaması manasına gelmektedir. Ve yine bu manalara yakın olarak bir süre yemenin içmenin kesilmesinden sonra tekrar yemenin ve içmenin başlangıcı olarak da tarif edilir. Yemenin ve içmenin başlangıcı, "iftar" olarak adlandırılır. Bu sebepten ötürü günün tamamlanması ve ramazan ayına ait günlerde şer'i gün batımının gerçekleşmesiyle insan yemeye ve içmeye başlar. Yani imsaktan sonra iftar ile ona yeme ve içme izni tanınmış olur.
Fıtır bayramı, kendisine özgü ibadet ve ameller içermektedir. Masumların (as) rivayetleri de bu doğrultuda olmakla birlikte birkaç özel duaya da işaret etmektedir.
Masumların (a.s) sözlerinden de istifade edildiği üzere Fıtır bayramı günü, ödül alma günüdür. Buna binaen bu günde insanın çokça dua edip Allah'ı anması ve gününü miskin ve tembel bir şekilde geçirmeyip dünya ve ahiret hayrını elde etmek için çaba göstermesi müstehaptır. Bayram namazının kunutunda şöyle diyoruz: "İlahi! Müslümanlara bayram, Muhammed'e ve Onun ailesine birikim, şeref, keramet ve fazilet karar kıldığın bu gün hakkına; senden Muhammed ve Ehlibeyt'ine salat etmeni ve beni Muhammed ve Ehlibeyt'ini dahil ettiğin her hayra dahil etmeni, Muhammed ve Ehlibeyt'ini uzak tuttuğun her kötülükten beni de uzak tutmanı istiyorum senden. Salat ve selamın ona ve Ehlibeyt'ine olsun. Ey Rabbim! Senden, senin layık kullarının istediklerini talep ediyor, çekinen kullarının sana sığındığı şeylerden ben de sana sığınıyorum."
Yine Sahife-i Seccadiye'de İmam Seccad (a.s)'dan mübarek ramazan ayına veda ve gelecek olan Fıtır bayramını karşılama münasebetiyle rivayet edilen bir duada şöyle geçmekte:
"Ey Rabbim! Muhammed'e ve Ehlibeyt'ine selam eyle ve bu ayda musibetimizi telafi et. Ve Fıtır gününü bizim için seçkin ve mübarek bir bayrama dönüştür. En iyi gün, affına mazhar olduğumuz ve günahlarımızın yıkandığı gündür. O halde bu günü hakkımızda en iyi gün karar kıl. Allah'ım gizlide ve aşikârda günahtan uzak durmayı nasip et bize. Ey Rabbim! Bu Fıtır bayramımızda -ki müminler için mutluluk ve bayram, Müslümanlar için toplanma ve birbirlerini gözetme günü olarak tayin ettin- bulaştığımız her günahtan, yaptığımız her kötü işten ve hareketimize, dış görünüşümüze yansıyan, yakışık almayan her niyetimizden, bu günde sana yöneliyor ve tövbe ediyoruz. Öyle bir tövbe ki onda asla günaha dönüş olmasın. Öyle bir dönüş ki onda asla masiyete meyil olmasın. İlahi! Bu bayramı bütün müminlere mübarek kıl. Ve bu günde sana yönelme başarısını ve tevfikini, günahlardan tövbeyi inayet buyur..
DİPNOTLAR: 1- Mizanu'l-Hikmeh (Muhammed Rey Şehri), c.7, s.131-132
2- -El-Murakabât-u fi A'mali'l-Sene (Mirza Cevad Ağa Melikiy-i Tebrizi)
3- "Pasdar-i İslam dergisi, sayı 101
BAYRAMIN İSLAM KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ VE ANLAMI
"Bayram" anlamına gelen "iyd" kelimesi aslında ad-evd=yeud fiilinden türetilmiştir şunlardır: "Adet etme", "üzüntü, hastalık, acı ve derin endişelerden kurtulma vs.", "kavmin toplanma günü veya kavimde büyük bir olayın gerçekleştiği gün", "ve derler ki bu isimle anılsın ki gelecek yıllarda hep yeni mutluluklar getirsin"1 Bugünü adet edindiler2 (arapça metin bakmadım 3) mutluluklara münhasır bildi.
Bayram manasına gelen "iyd" kelimesi Kuran-ı Kerim'de yalnızca bir defa söz konusu edilmiştir.(Maide suresi/114) Allahumme enzil aleyna...
Numune tefsirinde, bu ayet ile ilgili açıklamada şöyle denilmiştir: "İyd", lügatte "evd" kökünden türemiş, "dönüş" manasına gelen bir kelimedir. İşte bu yüzdendir ki bir cemiyetin veya kavmin zorluklardan sıyrılıp zafer ve rahatlığa ulaştıkları ilk vakte "iyd" denilmiştir. İslami bayramlar ise bu münasebetle, itaatin yüceldiği bir ramazan ayı veya büyük bir fariza olan hac ibadetinin yerine getirilmesiyle birlikte ruhi sefanın ve pak fıtratın ilk anki gibi ruha ve cana geri dönüşü ve fıtratın her türlü kötülük ve olumsuzluktan arındığı için bu durum bayram olarak nitelendirilmiştir.
Buradan hareketle, "Maide"nin nazil olduğu gün kurtuluşa dönüş, paklık ve Allah'a iman günü olduğu için Hz. İsa (a.s), o günü bayram olarak ilan etmiş, bu suretle "maide"nin iniş günü cumartesi gününe tekabül ettiği için belki de Hıristiyanlar tarafından kutsal sayılan cumartesi gününün ihtiramı buraya dayandırılmaktadır.
Hz. Ali (a.s)'dan nakledilen bir rivayete şöyle buyuruyor: "Allah a karşı günah işlenmeyen her gün bayramdır." Bu meselenin daha bir aydınlığa kavuştuğunu görmüş oluruz. Bu hadise baktığımızda bayramın ne olduğu daha güzel anlaşılmış olur. Zira günahın terk edildiği gün kurtuluşun ve zaferin elde edildiği paklığa ve tertemiz fıtrata dönülen bir gündür.5 Yine masumların (a.s) hadislerinde defalarca bu meseleye değinilmiş, daha önce de beyan edildiği üzere Emire'l-Muminin Ali (as)," masiyet ve günah işlenmeyen her gün bayram günüdür" buyurmuştur.
Suveyd bin Gafele naklolunduğu üzere şöyle demiştir:
"Bayram günü Emire'l-Muminin (a.s)'ın huzuruna vardığımda gördüm ki İmam'ın yanında bir buğday ekmeği ile khatife (buğday ve sütten yapılan bir yemek) ve melbene (yine sütten yapılan bir türlü tatlı veya yemek) vardı. Sonra ona şöyle arz ettim: "Bu bayram günüde khatife mi yiyorsunuz?!"
Bunun üzerine şöyle buyurdular: "Bu, ancak bağışlanan kimsenin bayramıdır."6
Yine bayramların birinde Emire'l-Muminin (a.s) şöyle buyurdular:
"Bugün sadece, Allah tarafından orucu kabul edilip ibadetleri yüceltilen kimsenin bayramıdır. Allah'ın buyruğuna karşı gelinmeyen her gün doğruların bayramıdır."
İslami rivayetlerde bayramlar, özellikle dini bayramlar, bilhassa Fıtır bayramı için uyulması gereken birçok amel tavsiye edilmiş, bu tavsiyeler Masumlar (a.s) kanalıyla bizlere ulaşmıştır. Örneğin: "Fıtır ve Kurban bayramlarını kelimey-i tevhid, kelimeyi tekbir, kelimeyi hamd ve kelimeyi tesbih zikirleriyle süsleyiniz."
DİPNOTLAR:
1- Tacu'l-Erus, c.8, s.438-439
2- İbn-i Menzur (Lisanu'l-Arab), c.3, s.319
3- Zebiydi ( Tacu'l-Erus), c.8, s.438
4- Zebiydi/ Tacu'l-Erus 8/438
5- Tefsir-i Numune, 5/131
6- Meclisi, Biharu'l-Envar, c.40, s. 73
İsmi, ne şeker, nede Ramazan olan
FİTRE BAYRAMI’NIN SIRRI
Yarattıkları içinde sadece insana Rabbine vuslat/kavuşma fıtratını lütuf ve ihsan eden Allaha hamdolsun resulü Muhammed s.a.v’e ve ehli beyte selam olsun Rabbim bizleri onların meclisinden mahrum etmesin.
Fitre sadakası ve bayramı vacip ibadetlerdendir. Fitre sadakasını vermek ve namazını kılıp bayramı kutlamayı beyanla cenabı Hak; “Nefsini/benliğini temizleyip/arındıran gerçekten kurtuluşa ermiştir. Rabbini zikretmiş ve namazı kılmıştır o.”(Ala-14,15) buyurur. Ki, bu ayetler fıtır sadakası ile temizlenen kulun felah ve kurtuluşa ulaşma sevinci ile neşelenerek bayram yapmasını ifade eder.
Fitre bayramı doğuş, bu aleme doğmakla alakalı olan bayram olup, halk arasında şeker ya da Ramazan bayramı olarak adlandırılır. Ki, bu bayramı şeker ramazan isimleriyle ifade etmek yanlıştır. Çünkü Ramazan oruç ayı olup, oruç aylık bir ibadettir. Nasıl ki günün beş vakti ile namaz kayıtlı ise, ömür vakti ile hac kayıtlı ise, yıl vakti ile zekât kayıtlı ise, oruç’ta Ramazan ayı vakti ile kayıtlı bir ibadettir. Bu sebepten Ramazan ayı Bayram ayı değil, oruç ayıdır.
Bu itibarla, Ramazan ayının girmesi ile gündüz, yani imsak ile iftar arasında özrü olmayan her müminin, ister o gün niyet etsin isterse niyet etmesin oruç tutması farzdır. Çünkü ayla kayıtlı olan bir ibadet, günlük niyetlerle sıhhat bulmaz. Yani günlük niyet aylık ibadet olan orucu bağlamadığından, Ramazan ayı içerisinde bir mümin eğer özrü olmadan o gün oruç tutmaya niyet etmedim diye yiyip içerse haram işlemiş olur.
Bu itibarla Ramazan ayı, arefe günü akşam namazının vakti itibarıyla biter ve yeni ay olan şevval ayına girilir. Eğer bayram ay ismi ile ifade edilecekse, şevval ismi ile ifade etmek icap eder. Velhasıl fitre bayramını hemen oruç ayının arkasından gelen ayın başında olmasından dolayı Ramazan bayramı, bayramlarda tatlı yenilmesinden dolayı şeker bayramı olarak ifade edilmesi çok ucuz, yüzeysel ve tefekkürden mahrum bir ifade olup, bayramların ledduni hikmetinden gaflet ve cahil olunmasının beyanı olduğu gibi, zahiri anlamı itibarı ile de tutarsızlıktır.
Şeriata göre Fitre bayramı, fıtır sadakasını verdikten sonra kutlanılan bir bayram olduğu için, fıtır sadakasının muhakkak bayram namazından önce verilmesi gerekir. Fitre, doğuş, yani bu âleme doğup ta hayatta olmak anlamını ifade ettiğinden, fitre hayatta olup yaşayan bir kulun vücudunun sadakasıdır. Bundan dolayı bu yeryüzü âlemine doğan bir günlük bebeğin dahi fıtır sadakası verilir. Yani fakir veya zengin, bu âlemde hayatta olup yaşayan herkesin vermekle yükümlü olduğu vücudunun sadakasıdır.
Bazıları, yüzeysel basit ve tefekkürden mahrum bir mukayese ile, fıtır sadakasını zekattaki gibi zenginlik sınırına ulaşan zenginler tarafından verilmesi gerektiğini söyleseler de, bu doğru değildir. Çünkü bu âleme doğmuş ve bu âlemde yaşayan bir kimsenin, yaşamasının bedeli olan bir sadaka olduğu için, Fitre zengin olsun olmasın hayatta olup yaşayan herkes tarafından az veya çok yaşamasının bedeli niyetiyle, nakit veya ayni olarak verilir. Bu sebepten çocukların, hatta yeni doğmuş bir günlük bebeğin dahi fitresi verilir. Bu itibarla fitre sadakasının hesaplanması, zekâttaki zenginlik hesabı gibi olmayıp, cenabı Hakk’ın bir kimseye verdiği vücudunun hacmi ile eş değerdeki bir topraktan elde edilecek arpa, buğday veya üzüm hurma vb. mahsul ile ölçülerek yapılır.
Mesela, bir insan bedeni kadar topraktan elde edilecek arpa buğday, o zamanın fiyatları ile kaç para ederse, o yılın fitre bedeli odur. Ki, bu hesaplamaya göre bir insan vücudu kadar topraktan, yaklaşık 2,9 kg arpa, 1.5 kg buğday, 2.9 kg üzüm ve hurma elde edilebilir kabul edildiği için, bu miktarlardaki arpanın, buğdayın, üzümün, hurmanın vb. mahsulün o zamanın fiyatlarıyla kaç para ederse, arpaya buğdaya vb. mahsule göre verilecek o yılki fitre bedelidir. Fakat her infakta olduğu gibi bu hesaplamalarla sınırlı kalınmayıp, istenilen oranda daha kıymetli mahsuller temel alınarak daha fazla da verilebilir. Yani fıtır sadakası yaşayan bir kulun vücut varlığının sadakası olup, zenginler tarafından fazla, fazla verilebildiği gibi, fakir muhtaç olan müminlerin de bir zeytin tanesi de olsa, bir bardak su da olsa fitre niyeti ile muhakkak vermeleri gereken sadakadır.
Bu itibarla bu sadakayı bayram namazından önce veren zengin veya fakir her mümin, bayram namazını kılarak herkesle bayramlaşarak üç gün bayram neşesiyle tatlı yer tatlı konuşur. Büyüklerin elini öperek onları ziyaret eder, küçüklere bahşişler verilerek büyük küçük cümle müminler bayram sevincini paylaşırlar. Bu sevinci ifadeyle yeni elbiseler giyilerek, şarkıların türkülerin neşeli olanları ve oyun havaları söylenerek oyunlar oynanır. Hatta bazı Türk yurtlarında özellikle Türkistan ana yurdundaki bayram kutlamalarında, cami’lerin mescit’lerin üstüne ve duvarlarına davul zurnalar yerleştirilir. Ve bayram namazı kılındıktan sonra bu davul ve zurnalar eşliğinde camiden oyun oynanarak çıkılıp, cami avlusunda herkes oyunlar oynayarak bayramın ruhaniyetine uygun kutlamalar yaparak bayramlaşılır. Vesselam. Buraya kadar bahsettiklerimiz fitre sadakasının ve bayramının şeriat yönüyle dış, yani zahirine ait değerlendirmelerdir.
Fıtır sadakası ve bayramı, mana yönü ile değerlendirildiğinde ise, birçok hikmetler ve ledduni sırlar içerir. Bunu beyanla Hz. Resülullah s.a.v efendimizin İbn-i Abbas’a “Vücudunu kayırma” demesi üzerine, İbn-i Abbas “Ya Resülullah, vücudum kusur mudur?” dedi. Resülullah Efendimiz de cevaben; “Vücud günahı hiçbir günahla mukayese olunmayan bir günahtır.” buyurmuştur. Ki, bu hadiste ifade edilen vücut, et ve kemikten ibaret olan beden değildir. Kulun cehaletle var olduğunu zannettiği ve gizli şirk olan nispet varlığıdır. Bunu ifade ile Hz. Resülullah efendimiz; “Ben ümmetimin açık şirkinden değil gizli şirkinden korkarım” buyurmuştur. Buna göre Fitre sadakası, kulun “vücut günahı” olan “gizli şirk” ten temizlenmesini ve arınmasını ifade eder. Bu sebepten fıtır bayramı namazlarında “Nefsini/benliğini temizleyip/arındıran gerçekten kurtuluşa ermiştir.” (Ala14) ayeti veya benzeri ayetler okunur.
İşte bu temizlik ve arınma, zahiri olarak yani şeriata göre sadaka verilerek yapılır. Ve sadakalar kulun bedenini ve malını temizler, fakat kul’un gizli şirk pisliğini temizleyemez. Bunu beyanla Kur’an’da; “…müşrikler pistir…”(Tevbe-28) Buyrulur. Ki Şirk pisliği, aynı zamanda Kur’anı Kerim’deki; “Allah kendisine ortak/şirk koşulmasını affetmez” (Nisa-48-116) ifadesinde olduğu gibi, affedilmeyen bir günahtır. Ve affedilmeyen günah olan şirk için yine Kur’an’ın “…Allah’a şirk koşma, çünkü Allah’a şirk koşmak, gerçekten büyük bir zulümdür.” (Lukman-13) beyanından anlaşıldığı gibi büyük zulümdür. İşte hiçbir günahla mukayese olunmayan vücut günahı, büyük zulüm, affedilmeyen günah ve pislik olan şirk’ten kulun temizlenip arınmasının çaresi tevhiddir. Ve Hadisi şerifte buyrulduğu gibi, nasıl açık ve gizli olmakla şirk iki kısım ise, tevhid de şeriat tevhidi ve tevhidi hakiki olmak üzere ikidir.
Buna göre şeriat tevhidi, kelimeyi tevhidi kalbi ile tasdik edip dil ile söylemekten ibarettir. Ki bir kimse, “La ilahe illallah Muhammed en Resülullah” kelimesini kalbiyle tasdik edip dili ile söylemekle açık şirkten (müşriklikten) kurtulup şeriat Tevhidine girerek, gayrı Müslimlikten (İslam dışılıktan) kurtularak, İslam dininin mümini olur. Bunu ifade ile Cenabı Hak, Şeriat tevhidinin dışında kalmış olan ehli kitaba, yani Hıristiyan ve Yahudilere hitaben; “De ki ey ehli kitap sizin ve bizim aramızda aynı olan şu söze/kelimeye gelin. Allah’tan başkasına kulluk etmeyelim, O’na hiçbir şeyi ortak koşmayalım, Allah‘ı bırakıp ta birbirimizi rab’ler edinmeyelim…” (Ali İmran- 64) Buyurur ki, bu ayetin muhtevası tevhid’dir. Çünkü ehli kitap ve müşrikler Hz Resülullah’a iman etmediklerinden, yani “Muhammed en Resülullah” demedikleri için, Hatemen nebi / son peygamber olan Hz Muhammed sav’in, tebliğindeki tevhid’den mahrum olduklarından, “la ilahe illallah” diyemiyorlar. Ve onların iman edip tanıdığı Allah, beşer’e yani insana benzetildiği için, Allah’a açıkça şirk koşuyor ve müşrik oluyorlar. Bunu ifade ile Kuranda; “Yahudiler Üzeyr Allah’ın oğludur dediler, Hıristiyanlarda Mesih, Allah’ın oğludur dediler…” Tevbe(30) buyrulur. İşte böyle açık şirk ehli olan müşrikler, “..Allah’tan başkasına kulluk etmeyelim, O’na hiçbir şeyi ortak koşmayalım, Allah‘ı bırakıp ta birbirimizi rab’ler edinmeyelim…” kuran davetine uyarlarsa, onlarda Hz Muhammed sav’in tebliğine uymuş olup “La ilahe illallah Muhammed en Resülullah” ikrarı ile tevhid dininin Mümini olurlar. Ve açık şirkten kurtulup, Şeriat’ın tevhidine dâhil olurlar.
Böyle şeriat Tevhidine dâhil olup, açık şirkten arınan bir kul, gizli şirkten kurtulmuş olmaz. Kul’un gizli şirkten kurtulması için, tevhidin hakikatine daim zikir uyanıklığı ve meratibi ilahi müşahedesi ile ulaşması gerekir ki, ancak o zaman kul tevhidi hakiki irfaniyeti ile gizli şirk’ten arınıp kurtulur.
Vücut günahı olan gizli şirkten kul’u temizleyerek kurtaran, tevhidi hakikiyi ifade ile Hz Peygamber efendimiz; El fakr’u fahri, el fakru fahri, el fakru fahri/ fakirlik benim iftiharımdır, fakirlik benim iftiharımdır, fakirlik benim iftiharımdır.” Buyurmuştur ki, bu hadis’te beyan edilen fakirlik, mal mülk fakirliği değildir. Çünkü Hz. Resülullah (s.a.v) maddi yönden zengin bir kimse idi ve ticaret yapan bir tüccardı. Hiç fakir kimse sermayesi olmadan tüccarlık yapabilirmi? yapamaz. Ayrıca Kuran’da “Seni fakir buldu da zengin etmedi mi?” (Duha-8) beyanı vardır. Pir seyit Muhammed nur Hz. leri ise; “Resülullah efendimiz için, bazı kimseler madden fakirdi, yok hasırda yatardı, ekmek bulur katık bulamazdı derler. Bunların hepsi uydurma, yalan olup Hz. Peygambere iftiradır” diyor. Velhasıl Hz. Resülullah efendimize madden fakirdi demek, yukarıdaki ayeti inkâr etmek olur ki, Hz peygamberin iftihar ettiği fakirlik, tevhidi hakikinin fenafillâh keşfi irfaniyetiyle, gizli şirk ve vücud günahı olan nispet varlığının fenası / yokluğu olan fakirliktir.
Bu fakirliği Resülullahın üç defa tekrar etmesi ise, nispet varlığın üç tesir ile kulda gizli şirk oluşturmasındandır. Bu tesirin birincisi kulun kendine ve âleme nispet ettiği fiiller yönündendir. İkincisi, kendine ve âleme nispet ettiği sıfatlar yönündendir. Üçüncüsü ise, kendine ve âleme nispet ettiği vücut yönündendir. Ve Hz. Resülullah nispet fiilinin, sıfatlarının ve vücudunun olmaması itibarıyla fakirdi ve bu fakirlikle iftihar etti. İşte bir kimse bu varlıklar Hakk’ın iken, cehaletle bunlara sahip çıkıp cümle faaliyette Allah Fail iken ben Fail’im, cümle sıfatta Mefsuf Allah iken, Ben Mevsuf’um, cümle varlıkta Hakk Mevcut iken, cehaletle kendi nispet varlığını var zannetmesi onun vücut günahıdır. Ve kul’un cehaletle var zannederek işlediği vücut günahını, tevhid-i hakiki irfaniyeti ile fena / yok etmesi, onun fitresi olup gizli şirk pisliğinden arınıp “Nefsini/benliğini temizleyip/arındıran gerçekten kurtuluşa ermiştir.”(Ala-14) beyanındaki ledduni hikmet gereğince temizlenmesidir. Ve hakikate göre fıtır sadakasının verilmesidir.
Hakikate göre böyle fitre veren bir kul ancak, bayram namazının hakikatine ulaşıp, Rabbı’ile vuslat neşesi ve zevki ilahi ile zevklenerek bayram eder. Ki böyle irfaniyete mazhar olan arif ve kâmil bir kulun nazarında Hak’tan başka bir müşahede olmaz. Çünkü onun kendi nispet varlığı fenâ bulup kalmadığından o, yokluğuyla Hakk’ın mevcuttaki zuhûrunun müşahedesine erişir ve Kur’an’ın “..Siz yüzünüzü nereye çevirirseniz çevirin Allah’ın yüzü oradadır.” (Bakara, 115) beyanı mazhariyetiyle o her nereye baksa, Hakk’ın veçhinden / yüzünden başka bir şey görmez. Ve daima Rabbin müşahedesi ile bayram yapar. Ki bunu ifadeyle Hacı Bayramı veli Hz.leri;
“El fakru fahri el fakru fahri”
Demedi mi âlemler fahri
Fahrinin zikrin fahrinin zikrin
Mahv u fena da buldu bu gönlüm
Bayramım imdi bayramım imdi
Yâr ile bayram kıldı bu gönlüm buyurur.
Ayrıca Bu bayramın üç gün olması Rabb’ın veçhinin zat, sıfat ve ef’al tecellileriyle kuluna gözükmesinden dolayı dır ki, bu üç tecelli müşahedesine ulaşan bir kul, ebediyen Rabb’ın müşahedesi bayramının neşe ve zevki ile yaşar. Allah her şeyi en iyi bilendir.
Fıtır bayramın ledduni hikmet ve sırrına dair açıklama burada hatalarıyla beraber tamamlanmıştır. Fıtır sadakasının ve bayramının hakikatine ulaşmayı bizlere de Hadi olan Mevla ihsan ve lütfeder inşallah. Övünmek Âlemlerin Rabbine mahsustur, selama layık olan Hz. Muhammed s.a.v ve evladı Resuldür.
Nejdet Şahin