Tez: [3]
Tez Danışmanı : Doğan Canman 0.312. 231 7360 - 1800/1804 ev:4407586
Tez konusu : Mülki idare amirlerinin mali haklarının geçirdiği evrim
İÇİNDEKİLER[]
- Önsöz
- Giriş
- BİRİNCİ BÖLÜM
- I-Mülki idare amirliği nedir? Tarihi gelişimi ?
- 1.Kavramlar
- Mülk kavramı:
- İdare kavramı:
- Amirlik kavramı:
- II-Tanzimat öncesi Mülki idare:
- A.İdaredeki gevşeme ve bozulma
- B.mülki idarenin ıslahına ilişkin Risaleler
- C.III.Selim dönemindeki gelişmeler
- Yeni düzen arayışları
- Eyalet yönetimi ve vüzera(vezirler) Kanunnamesi
- Avrupa ya yöneliş
- Islahat çalışmalarının Başarısızlığı
- D.II.Mahmut dönemindeki gelişmeler
- Senedi ittifak
- Yeniçerilerin sonu
- Devlet yönetiminde yeni bir kadronun ortaya çıkışı
- YETKİ GENİŞLİĞİNİN kaldırılması
- Müsadere sorunu ve zihniyet değişikliği
- Vakıfların yönetiminde merkeziyetçilik
- Bakanlıkların kurulması
- Memur rejiminin yeniden düzenlenmesi
- Tevcihat usulünün kaldırılması
- Memurlara maaş bağlanması
- Mülki ve askeri rütbelerin ihdası ve bu rütbeler arasında protokol sırasının :belirlenmesi
- mülki idare amirlerinin mali hakları
- 5.1.geçmişteki mali hakları
- A) Maaş hakkı
- taban maaşı
- B)Tazminatlar
- mülki idare amirliği tazminatı
- temsil tazminatı
- makam tazminatı
- Dil tazminatı
- C) Sosyal yardımlar
- aile yardımı
- çocuk yardımı
- temininde güçlük zammı
- huzur ücreti hakkı
- D) sosyal güvenlik hakları
- sağlık
- lojman
- kamp
- E) emeklilik hakkı
- emekli ikramiyesi
- emekli aylığı
- mülki idare ile diğer kamu görevlileri arasında ki ücret makası
- tarihte ücret makası :
- günümüzde ücret makası:
- dış işleri
- içişleri
- maliye
- adliye
- hazine
- özel sektör
- üniversiteler
- 7.mia nın mali haklarının azalmasını belirleyen tarihsel arka plan:
- 7.1. devletin gelir-gider durumunun bozulması sorunu ,
- 8.diğer meslekler arasındaki mukayeseli tablolar
- 8.1.fiili çalışanların maaşlarının mukayesesi
- 8.2.emekli olanların maaşlarının mukayesesi
- 9.maaş dışındaki katkılar
- 10 .Mülki idare amirlerinin maaş haklarının geliştirilmesine yönelik çalışmalar:
- 10.1.geçmişte yapılan çalışmalar
- 10.2.günümüzde yapılan çalışmalar.
önsöz[]
Anayasamız gereğince , Devletimizin ademi merkezi yönetiminin , yani taşra yönetiminin esasını teşkil eden İl idaresi Sisteminin başı ve en büyük mülki idare amiri olan vali ve valinin en yakın yardımcı elemanı olan kendilerime mülki idare amiri sıfatını taşıyan vali yardımcıları ve kaymakamlardır. Bilindiği gibi ilçe mülki idare amiri olan kaymakam ,ilçede Hükümetin ve valinin temsilcisidir . Tüm hükümet kuruluşlarının en büyük mercii ve başıdır. Kaymakamlık ,vali yardımcılığı, hukuk işleri müdürlüğü , bakanlık merkez teşkilatında şube müdürü, daire başkanlığı, hukuk müşavirliği , hukuk baş müşavirliği ,genel müdür yardımcılığı, genel müdürlük , mülkiye müfettişliği ,657 sayılı dmk da mülki idare amirliği sınıfını oluşturan ve bu sıfatlarıyla hükümeti ve ayrı ayrı her bakanlığı temsil yetki si ile donatılan , ilçede hükümet teşkilatının başı ve en büyük mercii görev ve yetkisi ile kamu hizmetlerinin ve toplum kalkınmasının gerçekleştirilmesinde birincil sorumluluk taşıyan bir meslektir. Vali yardımcılığının da aslı kaymakamlık olup (kaymakamlık kazanılmış bir sıfattır), yasa gereğince, 6 yıl kaymakamlık yapmış mülki idare amirleri eşdeğer bir meslek ve kadro olarak vali yardımcılığına atanır ve merkez ilçelerin kaymakamı konumunda olup valiye vekalet eder. Aynı şekilde ,kaymakam ve vali yardımcısı , mülki idare amiri kadrosuyla içişleri bakanlığı merkez teşkilatında da görevlendirilmektedir. Bu statü ve haiz olduğu nitelikleri gereğince mülki idare sıfatıyla vali yardımcısı ve kaymakam, mali haklar açısından özellikle ücret açısından , adli –askeri-mülki denge içerisinde hakim savcı subay meslek mensuplarıyla belli bir denge içerisinde değerlendirilir ve hatta bir derece üstte yer alırdı. Ancak bu denge son yıllarda mülki idare amiri aleyhine bozulmuş ve mülki idare amiri olarak vali yardımcısı ve kaymakamlar,adli ve askeri meslek mensuplarının aldıkları aylığın yarısı kadar bir gelir elde eder duruma gelmişlerdir. Yaratılan bu haksızlık mülki idare camiasında büyük kırgınlığa yol açmıştır. Somut bir örnek vermek gerekirse ; birinci sınıfa ayrılmış hakim –savcılar ile kıdemli subaylar, birinci sınıfa yükselmiş vali yardımcısı –kaymakamlardan neredeyse iki kat fazla maaş alabilmektedirler. Maaşlarının yetersizliğinden yakınan üniversite öğretim üyeleri ;sağlık ve teknik personele özellikle yardımcı doçent kadrosu alanlara , aylıkları dışında ek ders, döner sermaye , fon vb ek ödemeler yapılarak bu personelin mali durumu ,hiç bir ek ödemesi bulunmayan mülki idare amirlerinden daha iyi seviyededir. Çalıştığı vakıflardan bile ücret almaları bakanlık personelince yanlış bir davranış göstermektedir.Onlarda bakanlığın bu ilkelerine uyarak huzur hakkı bile almamaktadırlar. Üç yıllık kaymakamlık stajından sonra –ki Türkiye de ki en uzun staj proğramıdır.- kaymakamlık kursunu başarıyla bitirerek göreve başlayan bir kaymakam 2001 yılı itibariyle uzman çavuş kadar -ki 400.000.000 TL dir.- 30 yıllık kıdemi bulunan ve birinci sınıfa
ayrılan vali yardımcısı , kaymakam ise lise dengi okul mezunu astsubay kadar(625.000.000 TL ) aylı k ücret almaktadır. Birinci sınıfa ayrılmış bir vali yardımcısı, kaymakamla eşdeğer görev yapan birinci sınıfa ayrılmış bir hakim –savcı (1.100.000 TL )ücret almaktadır. Bir subay (albay) ise 950 000 000 TL ücret alabilmektedir. Mülki idare amirleri kadro olarak sayısal bir fazlalığa da sahip değildir. Örneğin samsun ilinde 1 vali ,5 vali yardımcısı , ve 14 kaymakamdan toplam 5 i birinci sınıf hizmet kıdemine gelmiştir. Buna karşılık Samsun ilinde 55 birinci sınıfa ayrılmış hakim-savcı,21 albay bulunmaktadır. Türkiye de ki toplam 1200 vali yardımcısı ,kaymakam ın ancak 300 ü birinci sınıfa ayrılmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan beri temsil ödeneği alan mülki idare birkaç yıldır bu haktan mahrum edilmiştir. Mülki idare amirlerinin Emekliliklerin de ise durumları daha vahimdir: Temsil tazminatı , bilfiil görevde bulunan birinci sınıfa ayrılmış hükümetin temsilcisi kaymakamlara ve vali yardımcılarına ödenmezken, emekli hakim ve savcılar bundan yararlanmaktadır. Yani emekli hakim ve savcıya 900.000.000. tl emekli aylığı ödenirken
40 yıllık mülki idare amirliği yapmış olanlara 400.000.000.tl ödenmektedir. Asker,emniyet, tarım mensubu personele yıpranma zammı ödenmektedir. Adli personel için terfi süresi mülki personelde üç yıl iken bir yıl daha kısa olup toplam iki yıldır. Maaş durumunun iyileştirilmesi haklı olarak tüm kamu personelinin talebi olmakla birlikte ,son zamana kadar mülki idare amirleriyle eş değer aylık alan adliye ve askeriye personeli ile ilgili üst düzey sınıf düzenlemesinin ......khk ile mülki idareye de uygulanması ve haksızlık olarak niteledikleri bu durumun düzeltilmesini meslek tarihinde ilk defa seslice talep etmektedirler.Şimdiye kadar kendileriyle alakalı parasal konuları açmayı ve talep etmeyi ayıp olarak niteleyen bir meslek camiasının son zamanlardaki bu temayüle girmeleri ilginçtir. Statüsü ,temsil sorumluluğu, mesleklerinin hassasiyeti ve yetiştirilme şartları gereği bu hak ve kayıplarını –ki diğer mesleklere göre hak kayıpları yarı yarıya azalmıştır- diğer meslek mensupları gibi dile getirememenin sıkıntısını yaşamaktadırlar.
Mçasım h.mstfo,ekrm erd,hll uymz,sbhttn ycl, is.h.dvli,çrşb ali bako., bfr slhttn aparı)
Ocak 2001 itibariyle aylık durumların mukayesesi
Sınıfı
Bil fiil görev maaşı Emekli maaşı
Hakim –savcı
1.100.000.000 900.000.000
Subay(albay)
950.000.000 700.000.000
Mülki idare amiri(1.sınıf) 625.000.000 400.000.000
15.11.2000 tarihi itibariyle maaşların mukayesesi
derecesi 1/4
Jandarma Kd.alb.(drc1/4)
816.330 Yarbay1/1
640.770 Yüzbaşı(3/1)
522.850 Uzman çvş(7/3)
423.630 uzman onb 7/3
402.630
Hakim -savcı 1.sınıfta 6 yıldan fazla(18 yıl hizmeti bulunan) (drc1/4)
1.006.850 1.sınıfta 3 yıldan fazla (15 yıl hizmeti olan ) ¼
643.020 Hakim (4/1)
423.960 Hakim(7/1)
390.090 Hakim adayı(9/1)
318.520
Mülki ,idare Gn.md. 40 yıllık hizmeti olan (drc1/4)
592.150 Vali yardımcısı-kaymakam(1/4)
592.890 Kaymakam(3/1)
473.010 Kaymakam7/1
381.670 Kaymakam adayı(9/1)
319.180
Ulusların bugünkü devlet ,siyaset ve yönetim anlayışlarının ,geçmişin mirasından etkilenmediğini söylemek mümkün değildir. Toplumlar ,önceki nesillerden miras olarak aldıkları kurumların ,değerlerin ve davranış biçimlerinin yükünü taşırlar. Tez konumuzda ele aldığımız mülki idare amirlerinin mali hakları da
2-giriş[]
3-mülki idare amirliği nedir? Tarihi gelişimi ?[]
-mülk kavramı: -idare kavramı: -amirlik kavramı:
4-mülki idarenin gelişimi:[]
5-mülki idare ile diğer kamu görevlileri arasında ki ücret makası[]
tarihte :[]
günümüzde makas:[]
dış işleri içişleri maliye adliye hazine
özel sektör
5-mia nın mali haklarının azalmasını belirleyen tarihsel arka plan:[]
5.1. devletin gelir-gider durumunun bozulması sorunu ,[]
Yavuz Sultan selimin eğitimle halletmeyip kılıçla hallettiği alevi sorunun kanuni döneminin sonunda celali isyanları şeklinde iç isyanlar olarak tezahürü sonucu 1564 den itibaren hazine açık vermeye başlamıştır.
Yıllar gelir gider açık(yük)*
1564 1830 1896 66
1597 3000 9000 6000
- Osmanlı Devletinde yüz bin akçeden oluşan para demetine denir.
KAYNAK:katip çelebi ,Bozuklukların düzeltilmesinde tutulacak yollar. Kültür bakanlığı yayınları,1982 Ankara ,s.30 daki rakamlardan yararlanılarak tablolaştırılmıştır.
Hazinede görülen bu açıkların sebepleri arasında Maaşlı Askerlerin (yeniçeri ,silahtar, topçu, sipahi ,kapucular,peykler vb.) sayısında meydana gelen artışların önemli bir payı bulunmaktadır. Katip Çelebinin belirttiğine göre devletten maaş alan asker sayısı iki kart artmıştır. Şüphesiz bu askerlere ödenen ücretler ,Hazineye büyük bir yük getirmiştir
- kaynak:katip çelebi,bozuklukların düzeltilmesinde tutulacak yollar,s. 27
1609 yılında 91.202 olan asker sayısı ,4.Murad ‘ın saltanatının sonunda 1640 da ,b azı devlet adamlarının gayretiyle 59257 e kadar indirilmişse de ,kısa zaman sonra eski seviyesine gelmiştir.hatta üzerine çıkmıştır. Defterdar sarı Mehmet paşa , 18.yy da devletten aylık alan asker sayısını 196.227 olarak belirtir.(2)
(2) defterdar sarı Mehmet paşa,devlet adamlarına öğütler (sadeleştiren ,zuhuri danışman) , kültür bakanlığı yayınları :609,Ankara-1985,s.77-78.
(2) defterdar sarı Mehmet paşa,devlet adamlarına öğütler (sadeleştiren ,zuhuri danışman) , kültür bakanlığı yayınları :609,Ankara-1985,s.77-78.
Protokol sırasına
Sultan II.Mahmut Döneminde ilmiye(akademisyenleri) ve askeriyeyi ‘Devlet Yönetiminden’ çekmiş ve yerine ‘sivil’ mülkiyelileri koymuştur.
Mülki rütbelerve eşiti olan askeri rütbeler[]
- SALİSE (Binbaşı)
- SANİYE (Yarbay)
- MÜTEMEYYİZ(Albay)
- ULAY-I SANİ (Tümgeneral)
- ULA (Korgeneral)
- BALA (Orgeneral) (Başbakanlık Müsteşarı)
- NAZIR
- VEZİR (=PAŞA) Ancak Nazır(bakan ) olanlara bu rütbe verilir.
Günümüzde herkese paşa veya vali paşa dense de Osmanlıda sadece bakan olanlara bu rütbe verilmektedir