Makam: Durulacak yer.
Rütbeli yer.
Câh. Mesned. Mansab.
Musikide usul. Tempo.
Türk Musıkisinde Makamlar[]
Musıkimizde 500 civarında makam yapılmış olup ancak bunlardan pek azı günümüzde kullanılmaktadır. Bazı makamlarımız çok az işlendiğinden, bazıları da yapılarının ağırlığından dolayı günümüze kadar ulaşamamıştır.
Bir ses veya tam ses dendiğinde iki nota arasındaki ses anlatılır. Örnek olarak "Do" ve "Re" notaları arası 1 tam sestir. Fakat müzik icra edilirken bu ses aralığını bazan azaltılıp çoğaltmamız gerekir. İşte bunu sağlayan işaretlere "Arıza İşaretleri" denir.
Müzik sesleri; (Do - Re - Mi - Fa - Sol - La - Si) olmak üzere 7 notadan oluşmuştur.
Batı müziğinde bir tam ses aralığı ikiye bölünmüş ve bunlara sadece "Diyez" ve "Bemol" adı verilmiştir. Türk Musıkisinde kullanılan diyez ve bemoller ise birden fazladır. Çünkü musıkimizde bir tam ses aralığı ikiye değil, dokuza bölünmüştür. Bunların her birine "Koma" adı verilmiştir.
TÜRK MUSIKİSİNDE KULLANILAN İŞARETLER
İşaretin Adı Koma Değeri Rumuz Koma 1 F Eksik Bakiye 2 - 3 E Bakiye 4 B Küçük Mücennep 5 S Büyük Mücennep 8 K Tanini (Tam) 9 T Artık İkili 12 - 13 A Portenin en altındaki çizginin altında ve ek çizgi üzerindeki nota Do notasıdır. Yine portenin alttan üçüncü aralığındaki nota da Do notasıdır. Bir de en üst çizginin üzerindeki ikinci ek çizginin üzerindeki nota da Do'dur.
Şimdi icra sırasında Do notası dendiğinde icrakar ne anlayacak. Acaba bu üç Do notasından hangisi kastedilmektedir? İşte notalara isim verilmesinin bir nedeni.
Portenin en altındaki çizginin altında ve ek çizgi üzerindeki Do notasına "Kaba Çargah" Portenin alttan üçüncü aralığındaki Do notasına "Çargah" Portenin en üst çizgisinin üzerindeki ikinci ek çizginin üzerindeki Do notasına "Tiz Çargah" denir.
Bunun gibi, Re notası; Yegah ve Neva
Mi notası; Hüseyni Aşiran ve Hüseyni
Fa notası; Acemaşiran ve Acem
Si notası; Buselik ve Tiz Buselik isimleri alır
Türk Musıkisinde kullanılan makamlar 3 ana başlıkta toplanır.
A) Basit Makamlar
B) Göçürülmüş Makamlar ( Şed Makamlar )
C) Birleşik Makamlar ( Mürekkep Makamlar )
A) Basit Makamlar;
Bir tam dörtlü ve bir tam beşliden meydana gelen dizileri vardır. Bu makamlarda güçlü, dörtlü ve beşlinin birleştiği yerde bulunur. 13 tane Basit Makam vardır. Bunlar;
1) Çargah Makamı 2) Buselik Makamı 3) Rast Makamı 4) Uşşak Makamı 5) Hicaz Makamı 6) Uzzal Makamı 7) Hümayun Makamı 8) Zirgüleli Hicaz Makamı 9) Neva Makamı 10) Hüseyni Makamı 11) Karcığar Makamı 12) Basit Suzinak Makamı 13) Kürdi Makamı
B) Göçürülmüş Makamlar ( Şed Makamlar )
Bir makamı, kalıbını bozmadan asıl yerinden başka bir yere götürmek, o makamın şeddini yapmaktır. Yani o makamı göçürmektir. Makamları teker teker incelerken bu konunun daha iyi anlaşılacağını umuyorum.
İsimlendirilmiş ve halen kullanılmakta olan şed makamlar 14 tanedir. Bunlar;
1) Acemaşiran Makamı 2) Mahur Makamı 3) Sultaniyegah Makamı 4) Nihavend Makamı 5) Kürdilihicazkar Makamı 6) Zirgüleli Suzinak Makamı 7) Şedaraban Makamı 8) Evcara Makamı 9) Hicazkar Makamı 10) Suz-i dil Makamı 11) Ruhnevaz Makamı 12) Ferahnüma Makamı 13) Aşkefza Makamı 14) Heftgah Makamı
C) Bileşik Makamlar (Mürekkep Makamlar)
Yapısında çeşitli makam dizileri bulunduran makamlara Bileşik Makamlar denir.
Bileşik Makamlar, karar perdesine göre 8 gurupta incelenir. 1. Yegah perdesinde karar verenler. 2. Hüseyni Aşiran perdesinde karar verenler. 3. Acem Aşiran perdesinde karar verenler. 4. Irak perdesinde karar verenler. 5. Rast perdesinde karar verenler. 6. Dügah perdesinde karar verenler. 7. Segah perdesinde karar verenler. 8. Buselik perdesinde karar verenler.
Bu makamlar şunlardır;
1) Ferahfeza Makamı 2) Irak Makamı 3) Evç Makamı 4) Bestenigar Makamı 5) Ferahnak Makamı 6) Şevk-Efza Makamı 7) Nikriz Makamı 8) Nev'eser Makamı 9) Suz-i Dilara Makamı 10) Sazkar Makamı 11) Zavil Makamı 12) Acem Makamı 13) Muhayyerkürdi Makamı 14) Acemkürdi Makamı 15) Gerdaniye Makamı 16) Hisar Buselik Makamı 17) Saba Makamı 18) Saba Zemzeme Makamı 19) Nişaburek Makamı 20) Isfahan Makamı 21) Bayati Araban Makamı 22) Tahir Buselik Makamı 23) Şehnaz Makamı 24) Dügah Makamı 25) Hüzzam Makamı 26) Segah Makamı 27) Müstear Makamı