Pir, (Persian: (پیر) pir, "ihtiyar, yaşlı, koca"), tarikat kurucusu mutasavvıf. Tarikat pirinin tekkesi tarikat üyeleri için büyük önem taşır. Genellikle pirin türbesi ile iç içe olan bu tekkelere pir evi, pir makamı, huzur-ı pir gibi adlar verilir. Bazı tarikatlarda pirden sonra gelen mutasavvıflara pir-i sani (ikinci pir) denir.
Pir.talibi irşad eder(doğru yolu gösterir)çoğu tarikatlarda yalnızca HZ.MUHAMMEDİN soyundan gelenlere denir.
Büyük tarikat pirleri tasavvufi nitelikleri, temsil ettikleri tasavvufi haller bakımından birbirinden ayrılırlar. Örneğin Ahmed er-Rıfai keramet ve fütüvvette, Abdülkadir Geylani tasavvuf ve imdatta, Ebu'l-Hasan eş-Şazeli ilim ve varidatta, Ahmed Bedevi sevgi ve acımada, İbrahim Desuki kerem ve cömertlikte, Mevlânâ Celaleddin Rumi aşk ve sevgide, Muhyiddin Arabi irfan ve olgunlukta, Sühreverdi gizlenme ve yoklukta, Necmeddin Kübra vecd ve cezbede öne çıkan pirlerdir.
Melametiye-Hamzaviyede kutb ve gavs da denen pir, Melamiliğin yaşayan en büyük temsilcisi, büyük şeyhidir. Bu tarikatta irşad yalnızca pirin hakkıdır. Pir dilerse doğrudan, dilerse irşad izni verdiği rehberler ve kalbebakıcı denen kişiler aracılığı ile istedikleri irşad eder, tarikata alır. Melamilikte hilafet ve icazet olmadığı için her dönemde yalnız bir şeyh (pir) bulunur.
Tasavvufa dayalı bir meslek örgütlenmesi olan ahilikte pir, belli bir mesleğin kurucusu olduğu kabul edilen peygamberdir. Hemen her peygamber bir mesleğin piri sayılır. Buna göre Adem çiftçilerin, Nuh peygamber tacilerin, İsa gezginlerin, Muhammed bahçıvan ve tacirlerin, Şit halaçların, İdris terzi ve yazı ustalarının, Salih devecilerin, İbrahim sütçü ve marangozların, İsmail avcıların, İshak çobanların, Zülkifl fırıncıların, Lût tarihçilerin, Üzeyr bağcıların, İlyas dokumacıların, Davud zırh ustalarının, Yunus balıkçıların piri kabul edilir.
Şablon:Sufizm-taslak
de:Pir (Jesiden)
en:Pir (Sufism)
ru:Пир (езидизм)