Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Türkiye Cumhuriyeti'nin 23 Nisan 1920'de kurulmuş olan yasama organıdır.
Anayasanın 108'nci Maddesine göre, yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Milletvekili genel seçimleri, dört yılda bir, serbest, eşit, tek dereceli, genel oy esaslarına göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
Milletvekili seçilebilmek için, en az ilköğretim mezunu olmak ve ayrıca, Anayasada yazılı diğer seçilme yeterliliklerine sahip olmak gerekir. TBMM üyeleri, yasama dokunulmazlığına sahiptir.
2008 yılı bütçesi kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne öngörülen ödeneğin 370 milyon 168 bin YTL olduğu açıklandı.[1]
23 Nisan 1920 tarihinde, Parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve konuşma yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı.
- Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum.
Bu açış konuşmasında, millî egemenliğe dayalı yeni Türk parlamentosunun adı da "Büyük Millet Meclisi" olarak konulmuştu. Bu ad herkesçe benimsedi. Daha sonra Atatürk'ün tüm konuşmalarında yer aldığı şekliyle ve ilk kez 8 Şubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesinde de yazılı olarak, "Türkiye Büyük Millet Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazandı.
TBMM, 24 Nisan 1920 günü yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Paşa'yı (Atatürk), başkanlığa seçti. Mustafa Kemal Paşa, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim 1923 tarihine kadar sürdürdü
TBMM'nin Yapısı[]
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler.
Millet Meclisi üyeleri, göreve başlarken aşağıdaki şekilde and içerler :
- “Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve lâik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasaya sadakattan ayrılmayacağıma; büyük Türk Milleti önünde namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”
Her 4 yılda bir yapılması öngörülen Milletvekilliği Genel Seçimleri ile her ilden yasalarda belirtilen miktarda üye Yüksek Seçim Kurulu kararı ile mazbata alarak Meclis üyeliğine hak kazanırlar.
Siyasi partiler mecliste elde ettikleri koltuk sayısına göre Hükûmet, ana muhalefet ve muhalefet olarak görev alırlar.
TBMM İçtüzüğü[]
5 Mart 1973 tarihinde 584 sayılı karar numarası ile Resmî Gazete'nin 13 Nisan 1973 tarihli 14506'ıncı sayısında yayınlanan karar ile belirlenen içtüzük TBMM'nin yapısı ve işleyişini tarif etmektedir. Her yeni yasama döneminde Başkanlık seçimi yapılıncaya değin en yaşlı üye Başkan, en yaşlı ikinci üye Başkanvekilliği yapar. Bir yasama döneminde 2 defa başkanlık seçimi yapılır. İlkinde 2 ikincisinde 3 yıllığına başkan seçilir. TBMM Başkanı Cumhurbaşkanı'na gerekli hallerde vekalet eder.
21 Ekim 2007 Tarihli Referandumla genel seçimlerin 4 yılda bir yapılması benimsendi.
TBMM Başkanlık Divanı[]
TBMM başkanlık yeri.
Bir Başkan; dört başkanvekili; yedi kâtip üye; üç idare amirinden kurulur.
Siyasi Partilerin Temsili[]
- Ana madde: Türkiye'deki siyasi partilerin listesi
Türkiye'nin en eski partisi ise 21 Mayıs 1889’da İttihad-ı Osmani adı altında padişah II. Abdülhamit'i tahttan indirmek amacıyla kurulan dernektir. Sonradan İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan bu örgüt II. Meşrutiyet'in ilanının ardından 18 Ekim-8 Kasım 1908 tarihleri arasında toplanan kongresinde siyasi fırka (parti) haline geldiğini ilan etti.
TBMM'de en az yirmi milletvekili ile temsil edilen siyasî partiler grup kurma hakkına sahiptir. Genel seçimlerde Milletvekili çıkartan ancak grup kurmak için yeter sayıya sahip olmayan siyasi partiler TBMM Başkanlık Divanı, TBMM Danışma Kurulu ve komisyonlarda temsil edilemezler.
Meclis Binası[]
Bugünkü Meclis binası, 23 Nisan 1920'de açılan ve ulusal egemenliğe dayanan Türk Meclisi'nin üçüncü binasıdır.
İlk Meclis Binası[]
İlk Meclis binası, bir bodrum katı üzerinde yer alan tek katlı 22x43 metre ölçülerine sahip, farklı ölçülere sahip dokuz oda ve bir büyük salondan oluşan bir yapıydı. Ön yüzündeki geniş saçakları ve iki balkonu binaya belli bir görkem ve şıklık veriyordu. Kurtuluş Savaşı sırasında bütün askeri ve politik kararların verildiği bu küçük ve fazla kullanışlı olmayan yapı 18 Ekim 1924 yılına dek kullanıldı. Bina bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet vermektedir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, yanında İsmet İnönü, Fevzi Çakmak ve kadrosunun diğer üyeleriyle birlikte TBMM'den çıkıyor. (29 Ekim 1930)
1924-1960 yılları arasındaki yasama çalışmalarına ev sahipliği yapan II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Binası (Cumhuriyet Müzesi), Ankara.
İkinci Meclis Binası[]
TBMM'nin ikinci binasının yapımına Mimar Vedat Bey'in projesiyle 1923'de başlandı. Bina çok kısa bir sürede tamamlandı ve 18 Ekim 1924'de hizmete açıldı. İlk binadan aşağı yukarı 50 metre uzağa yapılan yeni bina 36 yıl boyunca kullanıldı ve siyasi tarihimizde birçok önemli karara tanıklık etti. Binanın içi, bir bodrum katı üzerinde yer alan iki kattan oluşuyordu. Merkezde Genel Kurul salonu yer alıyordu. Üst katın tavanı, Osmanlı motifleriyle dekore edilmişti. Genel Kurul salonunda dinleyiciler için balkonlar ve yıldız motifleriyle süslü duvar panelleri yer alıyordu. Dış cephesi büyük bir giriş, köprü kemerleri ve saçaklarla süslenmişti. Cumhuriyetin ilk yıllarına tanıklık eden ikinci Meclis binası önemli tarihsel bir dönemde Meclis binası olarak kullanılmıştı. Günümüzde "Cumhuriyet Müzesi" olarak hizmet vermektedir.
1961'den beri kullanılmakta olan III. TBMM. (1938'de Clemens Holzmeister tarafından tasarlandı.)
Bugünkü Meclis Binası[]
Günümüzde de kullanılmakta olan TBMM'nin üçüncü binasının mimarı Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister (1886-1983)'dir. Ankara'da başka birçok önemli devlet yapısının da mimarı olan Prof. Hozmeister 1938 yılında yapılan TBMM Yeni Meclis Binası yarışmasında birincilik elde etti. 11 Ocak 1937'de TBMM tarafından "anıtsal bir değer taşıyan, Türkiye Cumhuriyeti'nin devamlılığına ve yirminci yüzyılın mimari karakteristiklerine uygun" yeni bir meclis binasının yapımı için bir yarışma düzenlenmesine karar verildi. 14 projenin katıldığı yarışmada jüri üç projeyi birincilik ödülüne layık gördü. Ancak yapımı için Atatürk'ün de beğenisini kazanan Clemens Holzmeister'in projesinde karar kılındı. Binanın yapımına 26 Ekim 1939'da, görkemli bir törenle başlandı. İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesi binanın yapımı için finansal sıkıntılar yaşanmasına neden oldu ve inşaatına belli dönemlerde ara verildi. 1957 yılından sonra inşaata tekrar hız verildi ve bina Ocak 1961'de kullanılmaya başlandı. Yeni Meclis toplamında 475,521 metre karelik bir arazi üzerine kuruldu. Ana bina 19.372 metre kareyi kaplıyordu. Fonksiyonel iç mekan olarak toplam alan 56,775 metre kareydi. Beş katlı binanın ön cephesi 248 metredir.
TBMM binası, Türkiye Cumhuriyeti'nin gücü ve kalıcılığını da temsil edebilecek şekilde, ciddi, kalıcı ve sağlamlığın ön planda tutulduğu mimari bir dışavuruma sahiptir. Büyüklüğü açısından, dünyanın en büyük parlemento yapılarından biridir.[2]
Yasama Dönemleri[]
TBMM'nin tarihçesi, kurulduğu 23 Nisan 1920 tarihinden 2007 yılına kadar 23 yasama dönemine ayrılır. Bu dönemler aşağıdaki şekildedir:
- TBMM 1. Dönem: 23 Nisan 1920 - 15 Nisan 1923
- TBMM 2. Dönem: 11 Ağustos 1923 - 2 Ağustos 1927
- TBMM 3. Dönem: 2 Ağustos 1927 - 26 Mart 1931
- TBMM 4. Dönem: 4 Mayıs 1931 - 23 Aralık 1934
- TBMM 5. Dönem: 1 Mart 1935 - 27 Aralık 1938
- TBMM 6. Dönem: 3 Nisan 1939 - 15 Aralık 1943
- TBMM 7. Dönem: 8 Mart 1944 - 14 Haziran 1946
- TBMM 8. Dönem: 5 Ağustos 1946 - 24 Mart 1950
- TBMM 9. Dönem: 22 Mayıs 1950 - 12 Mart 1954
- TBMM 10. Dönem: 14 Mayıs 1954 - 12 Eylül 1957
- TBMM 11. Dönem: 1 Şubat 1958 - 27 Mayıs 1960
- TBMM 27 Mayıs Dönemi Kurucu Meclis: 6 Ocak 1961 - 25 Ekim 1961
- TBMM 12. Dönem(*) : 25 Ekim 1961 - 10 Ekim 1965
- TBMM 13. Dönem(*) : 22 Ekim 1965 - 12 Ekim 1969
- TBMM 14. Dönem(*) : 12 Ekim 1969 - 14 Ekim 1973
- TBMM 15. Dönem(*) : 14 Ekim 1973 - 5 Haziran 1977
- TBMM 16. Dönem(*) : 5 Haziran 1977 - 12 Eylül 1980
- TBMM 12 Eylül Dönemi Danışma Meclisi: 25 Ekim 1981 - 14 Ekim 1983
- TBMM 17. Dönem: 24 Kasım 1983 - 29 Kasım 1987
- TBMM 18. Dönem: 14 Aralık 1987 - 20 Ekim 1991
- TBMM 19. Dönem: 6 Kasım 1991 - 24 Aralık 1995
- TBMM 20. Dönem: 8 Ocak 1996 - 18 Nisan 1999
- TBMM 21. Dönem: 2 Mayıs 1999 - 3 Kasım 2002
- TBMM 22. Dönem: 14 Kasım 2002 - 22 Temmuz 2007
- TBMM 23. Dönem 4 Ağustos 2007 - günümüz
(*) 1961'den itibaren sıralama 1'den başlatılmış (12. yerine 1. Dönem, 13. yerine 2. Dönem gibi...), 1983 sonrasında Meclis'in kuruluşundan (1920'den) hareket eden sıralamaya geri dönülmüştür.
Milletvekilliklerinin illere göre dağılımı[]
- TBMM üyeliklerinin illere göre dağılımı
Milletvekilleri Dağılımı[]
Ana madde: 2007 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri
| Parti | Yasama dönemi başlangıç[3] | şu an Ağustos 2010[4] |
|---|---|---|
| Adalet ve Kalkınma Partisi | 341 | 336 |
| Cumhuriyet Halk Partisi | 99 | 103 |
| Milliyetçi Hareket Partisi | 71 | 70 |
| Barış ve Demokrasi Partisi | - | 20 |
| Demokratik Sol Parti | 13 | 6 |
| Demokrat Parti | - | 1 |
| Türkiye Partisi | - | 1 |
| Özgürlük ve Dayanışma Partisi | 1 | - |
| Büyük Birlik Partisi | 1 | - |
| Demokratik Toplum Partisi | 20 | - |
| Bağımsız | 4 | 5 |
| Boş | - | 8 |
| Toplam | 550 | 542 |
1. Mehmet Cihat Özönder 27. Temmuz 2007 tarihinde bir trafik kazasında hayatını kaybetti [7]
2. Manisa Milletvekili Erdoğan Yetenç 10. Ağustos 2007 tarihinde CHP´den istifa etti. [8]
3. Kayseri Milletvekili Abdullah Gül 28. Ağustos 2007 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanı seçildi. [9]
4. Siyasi yasağı sona eren Hakkari Milletvekili Hamit Geylani, DTP'nin 2'nci olağan büyük kongresinde (20 Temmuz 2008) DTP'ye katıldı. [10]
5. İstanbul Milletvekili Osman Yağmurdereli 2 Ağustos 2008 tarihinde vefat etti
6. Yozgat Milletvekili Mehmet Yaşar Öztürk, 25 Eylül 2008 tarihinde AKP'den istifa etti.
7. İstanbul Milletvekili Gündüz Aktan 19 Kasım 2008 tarihinde vefat etti.
8. Sivas Milletvekili Muhsin Yazıcıoğlu 25 Mart 2009 tarihinde bir mitingten bir mitinge giderken helikopterinin keş dağı'na düşmesi sonucu hayatını kaybetti.
9. Aydın Milletvekili Özlem Çerçioğlu, 2009 Yerel Seçimleri'nde Aydın Belediye Başkanlığına seçildiği için, milletvekilliği sona erdi.
10. İstanbul Milletvekili Ahmet Tan 13 Nisan 2009'da Demokratik Sol Parti'den ihraç edildi.
11. Eskişehir Milletvekili Tayfun İçli 18 Mayıs 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
12. Ankara Milletvekili Emrehan Halıcı 4 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
13. Ankara Milletvekili Mücahit Pehlivan 4 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
14. İzmir Milletvekili Recai Birgün 5 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
15. İstanbul Milletvekili Ufuk Uras 17 Haziran 2009'da Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nden istifa etti.
16. Rize Milletvekili Mesut Yılmaz 31 Ekim 2009'da Demokrat Parti'ye katıldı.
17. Diyarbakır Milletvekili Aysel Tuğluk'un milletvekilliği 11 Aralık 2009'da Anayasa Mahkemesi tarafından düşürüldü.[11]
18. Mardin Milletvekili Ahmet Türk'ün milletvekilliği 11 Aralık 2009'da Anayasa Mahkemesi tarafından düşürüldü.[11]
19. İstanbul Milletvekili Ufuk Uras 26 Aralık 2009'da Barış ve Demokrasi Partisi'ne katıldı.
20. Elazığ Milletvekili Fevzi İşbaşaran 26 Aralık 2009'da Adalet ve Kalkınma Partisi'nden istifa etti.
21. İzmir Milletvekili Harun Öztürk 12 Ocak 2010'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.[12]
22. Balıkesir Milletvekili Hüseyin Pazarcı 12 Ocak 2010'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.[12]
TBMM üyeliklerinin illere göre dağılımı (2010)
İlgili konular[]
- Türk Kurtuluş Savaşı
- Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kuruluşu
- 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
Notlar[]
- ↑ "Bütçe'de aslan payı Hazine'nin", Mynet Haber, 03 Temmuz 2007
- ↑ http://www.tbmm.gov.tr/english/about_tgna.htm#THE%20PARLIAMENT%20BUILDING TBMM Resmi Web Sitesi
- ↑ 2007 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçiml Sonuçları, Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 25. Haziran 2007
- ↑ TBMM 23. Dönem Milletvekilleri Dağılımı, TBMM, abgerufen am 24. Mart 2008
- ↑ http://www.ysk.gov.tr/ysk/docs/2007secim/turkiye/milletvekilisayisi.htm
- ↑ http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.dagilim
- ↑ Meclis bir sandalye eksik kalacak, CNNTÜRK , 24. Mart 2008
- ↑ Erdoğan Yetenç CHP'den istifa etti, CNNTÜRK , 14. Auğstos 2007
- ↑ Gül wird türkischer Staatspräsident, NZZ online, abgerufen am 28. August 2007
- ↑ Ahmet Türk DTP Genel Başkanı seçildi, CNNTÜRK , 28 Temmuz 2008
- ↑ 11,0 11,1 http://www.ntvmsnbc.com/id/25031573/
- ↑ 12,0 12,1 http://www.ntvmsnbc.com/id/25043366/
Dış bağlantılar[]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png){kind=link}
ar:برلمان تركيا
az:Türkiyə Böyük Millət Məclisi
ca:Gran Assemblea Nacional de Turquia
cy:Cynulliad Cenedlaethol Mawr Twrci
de:Große Nationalversammlung der Türkei
en:Grand National Assembly of Turkey
es:Gran Asamblea Nacional de Turquía
fr:Grande assemblée nationale de Turquie
he:האסיפה הלאומית הגדולה של טורקיה
hu:Török Nemzeti Országgyűlés
id:Majelis Agung Nasional Turki
ja:トルコ大国民議会
ka:თურქეთის დიდი ეროვნული ასამბლეა
ko:터키 대국민의회
ku:Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê
lv:Turcijas Lielā nacionālā asambleja
nl:Grote Nationale Assemblee van Turkije
pl:Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji
pt:Grande Assembleia Nacional da Turquia
ru:Великое национальное собрание Турции
ug:تۈركىيە بۈيۈك مىللەت مەجلىسى
vi:Hội nghị Đại quốc dân Thổ Nhĩ Kỳ
zh:土耳其大国民议会