Teslis Üçleme. Hristiyanların sonradan uydurdukları ve dinlerinin esasında olmayan bir akidedir ki; bazılarının hâşâ, Cenab-ı Hakk Üçdür, bazıları da Üçü birdir diyerek, Allah'a şerik ve ortak tanımaları. Cenab-ı Hakk'ı Üç Unsurdur diye tevehhüm etmeleri. (Ekanim-i selâse de denir.)
Ekanim (Uknum. C.) Asıllar, rükünler, zatlar.
|
Hıristiyanlık İnançlar
Kişiler
Teoloji
Mezhepler
Bayramlar
|
Kutsal Ruh (Ruhülkudüs), Hıristiyanlıktaki teslisin üçüncü ayağıdır. İbranice'de "רוח הקודש" şeklinde yazılır "Ruah hakodeş" şeklinde okunur. Birçok Hıristiyan perspektifine göre Kutsal Ruh; Tanrı'nın kendisi, Tanrı'nın bir yansıması ya da Tanrı'nın bir tezahürüdür. Kutsal Ruh, Tanrı'nın kendi varlığını insanda hissettirmesidir. Hıristiyanlığa göre insanın kendi içinde hissettiği iman gücü, inanç ve Tanrı'yla konuşma vb. duygular Kutsal Ruh'un tezahürleridir.
Kutsal Teslis; solda oğul (İsa), sağda baba, yukarda ise kutsal ruh
The Holy Trinity(Kutsal Teslis) flamen Hendrick van Balen'nın eseri
Mısır Teslisi; sağda Horus, ortada Osiris ve solda İsis
Teslis, Hristiyan inancındaki üçleme. Arapça kökenli bu sözcük (Ar. تَثْلِيثٌ; fakat dînî kavram olarak ثالُوثٌ kelimesi kullanılmaktadır) Türkçede Teslis adının yanı sıra Üçleme veya Kutsal Üçlük olarak da çevirilir, üç ilâhî varlığı içeren akîdeleri tanımlayan bir ifâdedir. Farklı din ve mitolojilerde farklı kökenlere, özelliklere ve anlayışlara sâhip farklı teslisler bulunmakta ve bunların çoğunun kendi bütünlüklerinde özel isimleri vardır. Hint din ve mitolojisindeki Trimurti gibi. Bugün Türkçe'de teslis dendiğinde sıklıkla Hıristiyanlıktaki Teslis akla gelse de, daha genel bir anlama sâhiptir. Hıristiyanlık inancında Baba, Oğul (İsa) ve Kutsal Ruh (Rûh-ul Kuds)'dan meydana gelen Tanrı kavramıdır.
Teslislere şu an varlığını sürdüren inanç sistemlerinde rastlandığı gibi (örneğin Hinduizm ve Hıristiyanlık), bugün var olmayan antik dînî inanç ve mitolojilerde de rastlandığı olur. Teslislerin ortak bir geçmiş kültürü işâret ettiğine dâir çeşitli hipotezler olsa da, bunların hiçbirisi kabul edilen bilimsel kuramlar değildir. Bununla birlikte arkeolojik ve târihî bulgular komşu kültürlerde bulunan veya aynı topraklarda ardışık dönemlerde ikâmet etmiş topluluklardaki teslislerin arasında bir benzerlik, etkileşim ve belki nedensel bağlantı olabileceğini düşündürmüştür.
Hristiyan teolojisine göre bu üçlü birlik birbirinden ayrılmaz ve tek bir Tanrı'nın birbirini tamamlayan farklı yansımaları olarak görülür. Bu açıdan monoteist teoloji çizgisindedir. Diğer İbrahim çıkışlı tektanrılı dinler (İbrâhimî dinler) Yahudilik ve İslâm ise teslis inancını reddeder.
Târihçesi[]
Hıristiyanlık[]
Teslisteki teslis, kişiler (hypostasa) ve cevher gibi kavramlar İncil'de yoktur. Bu doktrine temel olarak gösterilen bâzı İncil âyetleri vardır. Meselâ Îsâ'nın İncil'de havârîlerine dîni yayma emrini içeren
- Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin; onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruhun adıyla vaftiz edin; (Mt 26, 19)
âyete dayanmaktadır.Ama "İsa şöyle karşılık verdi: «En önemlisi şudur: `Dinle, ey İsrail! Tanrımız olan Rab tek Rab'dir."(Mar12:29) ayetine hristiyan alimleri net bir açıklama getiremez.
Yunancadan gelen trias kelimesini Baba, Oğul ve Kutsal Ruh için ilk kez kullanıldığını M.S. 2. yüzyılın ikinci yarısında Hristiyanlığın savunucusu Atina'lı Atenagoras'da görüyoruz. Yazısında
| „Onlar [Hristiyanlar] Tanrı'yı ve Kelimetullâh'ı, Oğul'un Baba'yla birliğini, ortaklığını, Rûh'un ne olduğunu, bu teslisin, yâni Rûh'un, Oğul'un ve Baba'nın birliğini ve bunların üçünü birbirinden neyin ayırdığını bilirler.“ |
Batı kilisesinde teslis kelimesi, bu yazıdan birkaç onyıl sonra Tertullianus tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bunun için Latincedeki tres (üç) ve unitas (birlik) kelimelerinden yeni bir kelime olan trinitası üretmiştir. Hukukçu olan Tertulianus, iş hayâtındaki kavramları dîne aktararak Roma Hukûku'ndan alınmış ifâdeleri dîne almıştır. Baba, Oğul ve Kutsal Ruh için personae (şahıslar - hukuktaki taraf için kullanılmaktadır), üçünün birliği için substantia (cevher) kelimeleri gibi. O zaman dînî kavramlara eklenen bu kelimelerle Hristiyan teslîsi ifâde edilecek olursa Tanrı cevherde birdir, fakat monarchia, yâni hükmetmede üç şahıs vardır. Bugünkü Avrupâi dillerde persona ile karıştırılmaması için personae yerine Yunancadan alınan hypostasa (gerçek, huy, varlık, kişisel tabiat) kelimesi tercih edilmektedir.
Târihte Hrisityan İncili'ni kabul eden cemaatlerin çoğu, teslis doktrinine uymuşlardır. Hem batılı (katolik ve protestanlar), hem de doğulu (ortodoks, monofizit ve nestoriyen) kiliselerin hepsi, M.S. 4. yüzyılın sonundan îtibâren teslisi savunmuşlardır.
Hıristiyanlık içinde de teslis inancını reddeden ve Îsâ'nın hem tanrısal, hem de insânî doğasına karşı çıkan akımlar, târih boyunca ortaya çıkmıştır. Bu akımları ortaya çıkaran önemli felsefî akım Kuzey İtalya'dan gelen aydın dönem Hümanizm'dir. Bu yeni düşünce akımıyla Bunlardan bâzı mezhepler şunlardır:
- Hür İncil Cemaati
- Hristiyan Bilimi
- Mormonlar
- Sosinianizm
- Tanrı'nın yedinci gününün cemaati,
- Üniteryanizm
- Yehova Şâhitleri
Ayrıca teslisi kabul eden dînî cemaatlerde bu doktrine karşı tek tük de olsa bu cemaatlerin din adamlarınca incille bağdaşmadığı görüşleri ileri sürülmüş ve sürülmektedir. Meselâ Alexander Hislop, Adolph Ernst Knoch veyâ Karl-Heinz Ohlig gibi.
Teslisin çeşitleri[]
Değişik zaman ve dînî sistemlerdeki teslisler şunlardır:
- Bâbil geleneği:
- Birinci üçlük: Anu (Gök tanrısı), Enlil (Yer, hava ve fırtına tanrısı), Ea (Irmaklar tanrısı).
- İkinci üçlük: Sin (Ay tanrısı), Şamaş (Güneş tanrısı), İştar (Bereket tanrıçası - Tammuz'un eşi-sevgilisi)
- Şeytan üçlüğü: Labartu - Labazu - Ahatsu.
- Guatemala geleneği: Bitol – Alom - Quhalom.
- Kelt geleneği: Teutates - Taranis - Esus.
- Peru geleneği: Paçakamak - Kon - Virakoça.
- Eski Mısır geleneği: İsis – Osiris – Horus
- Dogon geleneği: Nommo die-nommo tityayne-o nommo.
- Hitit geleneği: Teshup - Hepatu - Sharruma.
- İndo-aryen geleneği: Mitra – İndra – Varuna
- Mitanni geleneği: Mitrassil – İndar – Uruvanassel.
- Sabiî geleneği: Hibil - Şitil - Anuş.
- Etrüsk geleneği: Tinia - Uni - Minerva.
- Grek ezoterizmi: Phanes - Ouranos - Kronos.
- Grek mitolojisinde Silene (Selene) - Hekate - Artemis.
- Eski İran’ın Ehli Hak geleneği: Güneş’in efendileri olan üç kardeş ilah.
- Orta Asya geleneği:Gök Tanrı-Kara Han-Ülgen
- Alevi geleneği: Ali - Muhammed - Allah
- Sümer ve İskandinav tradisyonlarında ve neo–platonizm’de de bu tür üçlü ilah gruplarına rastlanır.
ar:ثالوث arc:ܬܠܝܬܝܘܬܐ az:Üç üqnum be-x-old:Троіца bg:Света Троица br:Trinded kristen bs:Sveto Trojstvo ca:Santíssima Trinitat cdo:Săng-ôi-ék-tā̤ cs:Nejsvětější Trojice da:Treenigheden de:Dreifaltigkeit el:Αγία Τριάδα en:Trinity eo:Sankta Triunuo es:Santísima Trinidad et:Kolmainsus eu:Hirutasun fa:سهگانهپرستی fi:Kolminaisuusoppi fo:Tríeindin fr:Trinité chrétienne fur:Trinitât fy:Trije-ienheid ga:Tríonóid gd:Trianaid he:השילוש הקדוש hi:त्रित्व hr:Trojstvo hu:Szentháromság ia:Trinitate id:Tritunggal is:Heilög þrenning it:Trinità (cristianesimo) ja:三位一体 ka:სამება ko:삼위일체 la:Trinitas lb:Dräifaltegkeet lmo:Santissima Trinità lt:Trejybė lv:Trīsvienība mhr:Кумытло mk:Свето Тројство ml:ത്രിത്വം ms:Tritunggal nl:Drie-eenheid nn:Treeininga no:Den hellige treenighet pl:Trójca Święta pt:Trindade (cristianismo) qu:Kimsantin Dyus ro:Sfânta Treime ru:Троица sh:Trojstvo simple:Trinity sk:Najsvätejšia Trojica sl:Sveta Trojica sq:Trinia sr:Света тројица sv:Treenighetsläran sw:Utatu ta:திரித்துவம் te:త్రిత్వము th:ตรีเอกภาพ tl:Banal na 'Santatlo uk:Трійця vi:Ba Ngôi wa:Trinité (atuze) zh:三位一體 zh-yue:三位一體