ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI VE EYLEM PLANI 2008 - 2012
ANKARA - 2008
T.C.
SA⁄LIK BAKANLI⁄I
Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan›
YAYINA HAZIRLAYANLAR[]
Uzm. Dr. Turan BUZGAN Müsteşar Yardımcısı Dr. Seraceddin ÇOM Genel Müdür Dr. Orhan Koray ARBERK Genel Müdür Yardımcısı Dr. Kağan KARAKAYA Daire Başkanı Dr. Ebru AYDIN Şube Müdürü Bilge SOYLU Psikolog Dilek UÇAR Hemşire Kristina Mauer-Stender Dünya Sa¤l›k Örgütü Avrupa Bölge Ofisi Dr. Toker Ergüder Dünya Sa¤l›k Örgütü Türkiye Ofsi Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› ‹çindekiler GENELGE ...........................................................................................................................9 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI.................................................................11 A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azalt›lmas›na Yönelik Önlemler..........................11 A.1. Halk› Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve E¤itim ................................................11 A.2. Sigaray› B›rakma ................................................................................................14 A.3. Fiyat ve Vergilendirme ........................................................................................17 A.4. Çevresel Tütün Duman› (Pasif Olarak Sigara Duman›na Maruziyet)...........18 A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk ..................................................................20 A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi...............................................22 B. Tütün Arz›n›n ve Tütün Ürünlerinin Kullan›m›n›n Azalt›lmas›na Yönelik Önlemler.......................................................................................................................25 B.1 Yasad›fl› Ticaret .....................................................................................................25 B.2. Gençlerin Ulaflabilirli¤i .......................................................................................28 B.3. Tütün Üretimi ve alternatif politikalar .............................................................30 C. Tütün kullan›m› ve Ulusal tütün kontrol program›n›n izlenmesi, de¤erlendirmesi ve raporlanmas› ....................................................................................32 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI (2008-2012) ..............35 A. TÜTÜN ÜRÜNLER‹NE OLAN TALEB‹N AZALTILMASINA YÖNEL‹K ÖNLEMLER.............................................................................................35 A.1. Halk› Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve E¤itim ...............................................35 A.2. Sigaray› B›rakma..............................................................................................43 A.3. Fiyat ve Vergilendirme.....................................................................................48 A. 4. Sigara Duman›ndan Pasif Etkilenimin Önlenmesi..........................................50 A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk .................................................................56 A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi..............................................60 B. TÜTÜN ÜRET‹M‹NE OLAN ARZIN AZALTILMASINA YÖNEL‹K ÖNLEMLER.............................................................................................66 B.1. Yasad›fl› Ticaret ................................................................................................66 B.2. Gençlerin Ulaflabilirli¤i ...................................................................................69 B3. Tütün Üretimi ve Alternatif Politikalar .............................................................73 C. TÜTÜN KULLANIMI VE ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMININ ‹ZLENMES‹, DE⁄ERLEND‹RMES‹ VE RAPORLANMASI..............................76 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› DÜNYA SA⁄LIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEfiMES‹N‹N ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDU⁄UNA DA‹R KANUN....................................................................................................................77 BÖLÜM I :....................................................................................................................80 BÖLÜM II : ..................................................................................................................82 AMAÇ, REHBER iLKELER VE GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER.........................82 BÖLÜM III :.................................................................................................................84 TÜTÜNE TALEB‹ AZALTMAYA YÖNEL‹K ÖNLEMLER ..............................84 BÖLÜM IV :.................................................................................................................90 TÜTÜN ARZININ AZALTILMASINA YÖNEL‹K ÖNLEMLER .......................90 BÖLÜM V : ..................................................................................................................93 ÇEVREN‹N KORUNMASI ....................................................................................93 BÖLÜM VI :.................................................................................................................94 SORUMLULUKLARA ‹L‹fiK‹N KONULAR .......................................................94 BÖLÜM VII : ...............................................................................................................95 B‹L‹MSEL VE TEKN‹K ‹fiB‹RL‹⁄‹ VE B‹LG‹ ‹LET‹fi‹M‹ ................................95 BÖLÜM VIII :..............................................................................................................99 KURUMSAL DÜZENLEMELER VE MAL‹ KAYNAKLAR ..............................99 BÖLÜM IX :...............................................................................................................103 UYUfiMAZLIKLARIN ÇÖZÜLMES‹..................................................................103 BÖLÜM X : ................................................................................................................104 SÖZLEfiME'N‹N GEL‹fiT‹R‹LMES‹ ...................................................................104 BÖLÜM XI :...............................................................................................................105 SON HÜKÜMLER ................................................................................................105 TÜTÜN MAMULLER‹N‹N ZARARLARININ ÖNLENMES‹NE DA‹R KANUN (4207).......................................................................108 TÜTÜN MAMULLER‹N‹N ZARARLARININ ÖNLENMES‹NE DA‹R KANUNDA DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASI HAKKINDA KANUN (5727) .....111 Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü¤ünün Yeniden Yap›land›r›lmas› ile Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine, ‹ç ve D›fl Al›m ve Sat›m›na, 4046 Say›l› Kanunda ve 233 Say›l› Kanun Hükmünde Kararnamede De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun ................................118 GENELGE........................................................................................................................128 GENELGE........................................................................................................................130 KABAHATLER KANUNU ............................................................................................133 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› B‹R‹NC‹ KISIM...........................................................................................................133 Genel Hükümler .....................................................................................................133 ‹K‹NC‹ BÖLÜM..........................................................................................................134 Kabahatten Dolay› Sorumlulu¤un Esaslar› ............................................................134 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM .....................................................................................................136 ‹darî Yapt›r›mlar.....................................................................................................136 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM................................................................................................139 Karar Verme Yetkisi ve Kanun Yollar› .................................................................139 ‹K‹NC‹ KISIM.............................................................................................................143 Çeflitli Kabahatler ...................................................................................................143 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI HAZIRLIKLARINA KATKI SA⁄LAYANLAR.........................................................148 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› ÖNSÖZ Tütün kullan›m›, tüm ülkeler için en önemli ve önlenebilir halk sa¤l›¤› sorunlar› ndan biridir. Dünyada yafl› 15'in üzerinde olan 1.2 milyar kifli (her üç eriflkinden birisi) tütün ba¤›ml›s› olup bunlar›n % 80'i orta ve geliflmekte olan ülkelerdedir. Ülkemiz ise maalesef sigara tüketiminde Avrupa Ülkeleri aras›nda üçüncü s›rada, dünya ülkeleri aras›nda yedinci s›rada yer almaktad›r. Sigara kullan›m›n giderek artmas›na, dünya çap›nda insan sa¤l›¤›n› tehdit edebilecek boyutlara ulaflmas›na ve tütün flirketleri taraf›ndan pazar oluflturma stratejilerine karfl› gelifltirilen ve bu konudaki ilk uluslararas› anlaflma özelli¤ini tafl›yan “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi”, 21 May›s 2003 tarihinde Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün 56. Dünya Sa¤l›k Asamblesinde kabul edilmifltir. Söz konusu Sözleflme, 28 Nisan 2004 tarihinde Say›n Bakan›m›z Prof. Dr. Recep AKDA⁄ taraf›ndan imzalanm› fl ve 30 Kas›m 2004 tarihli ve 25656 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak kabul edilmifltir. Ülkemizde de Sözleflmenin imzalanmas›n› takiben, ilgili tüm sektörlerle birlikte, yap›lacak çal›flmalar›n planlanmas› ve sigara tüketiminin kontrol alt›na al›narak vatandafllar›m›z›n, özellikle gençlerimizin ve gelecek nesillerimizin korunmas› amac› yla, “Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› ” haz›rlanm›flt›r. Bu haz›rl›klarda baflta Dünya Sa¤l›k Örgütü Avrupa Bölge Ofisi, Dünya Sa¤l›k Örgütü Türkiye Ofisi ve Bloomberg Sigara ile Mücadele Küresel Giriflimi ortaklar› olmak üzere eme¤i geçen tüm kamu kurum ve kurulufllar›, akademisyenler ve sivil toplum örgütlerinin temsilcilerine teflekkür ediyor, tütünle mücadelede önemli bir milat olan bu program›n baflar› ile tamamlanmas›n› diliyorum. Dr. Seraceddin ÇOM Genel Müdür Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 9 7 Ekim 2006 CUMARTES‹ Resmî Gazete Say› : 26312 GENELGE Baflbakanl›ktan: Konu: Ulusal Tütün Kontrol Program› GENELGE 2006/29 Tütün kullan›m›, çok yayg›n bir ba¤›ml›l›k çeflidi olmas›n›n yan› s›ra, tütün ve duman›nda bulunan maddelerin insan sa¤l›¤› üzerine yapt›¤› olumsuz etkiler nedeniyle dünyan›n ve ülkemizin en önemli ve önlenebilir halk sa¤l›¤› sorunlar›ndan biridir. Sigara kullan›m› pek çok öldürücü hastal›¤›n meydana gelmesine yol açmaktad› r. 2005 y›l›nda dünyada sigaraya ba¤l› hastal›klardan yaklafl›k 5 milyon kifli, ülkemizde ise 100.000 kifli hayat›n› kaybederken, bu say›n›n 2030 y›l›na kadar her y›l dünyada 10 milyon kifliye, ülkemizde ise 240.000 kifliye yükselece¤i tahmin edilmektedir. Tütün kullan›m›n›n giderek artmas›na, dünya çap›nda insan sa¤l›¤›n› tehdit edebilecek boyutlara ulaflmas›na ve tütün flirketleri taraf›ndan pazar oluflturma stratejilerine karfl› gelifltirilen ve bu konudaki ilk uluslararas› anlaflma özelli¤ini tafl›yan "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi", 21 May›s 2003 tarihinde Dünya Sa¤l›k Örgütü'nün 56. Dünya Sa¤l›k Asamblesinde kabul edilmifltir. Mezkûr Sözleflme, 5261 say› l› Kanun ile ülkemiz taraf›ndan da kabul edilmifl ve 30 Kas›m 2004 tarihli ve 25656 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir. "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi" kapsam›nda yap›lacak çal›flmalar›n planlanmas› ve ülkemizde sigara tüketiminin kontrol alt›na al›narak vatandafllar›m›z›n, özellikle gençlerimizin korunmas› amac›yla Sa¤l›k Bakanl›¤›nca 2006 - 2010 y›llar› n› kapsayacak flekilde bir "ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI" haz›rlanm› flt›r. Genelge ekinde yer alan ve Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n "www.saglik.gov.tr" internet adresinde yay›mlanan Program›n temel hedefi, 2010 y›l›na kadar ülkemizde 15 yafl üzerinde sigara içmeyenlerin oran›n› % 80'in üzerine ç›karmak, 15 yafl alt›nda ise % 100'e yak›n olmas›n› sa¤lamakt›r. ‹lgili bakanl›klar, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin iflbirli¤i ile haz›rlanm› fl bulunan Ulusal Tütün Kontrol Program›nda hedef ve stratejiler ile bunlar›n yerine getirilmesinden sorumlu kamu kurum ve kurulufllar› belirlenmifltir. Mezkûr program do¤rultusunda, kamu kurum ve kurulufllar›nca yerine getirilmesi gereken Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 10 görevler ile Program›n uygulanmas› konusunda ihtiyaç duyulacak her türlü katk› Sa¤l›k Bakanl›¤›nca sa¤lanacakt›r. Bütün kamu kurum ve kurulufllar›, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin bilgilendirilmesi amac›yla Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan bilgilendirme ve iflbirli¤i toplant›lar› düzenlenecek, uygulamalar an›lan Bakanl›kça yak›ndan takip edilecektir. Ulusal Tütün Kontrol Program›n›n uygulanmas› ve planda yer alan görevlerin yerine getirilmesi konusunda tüm kamu kurum ve kurulufllar›nca gereken dikkat ve hassasiyetin gösterilmesini önemle rica ederim. Recep Tayyip ERDO⁄AN Baflbakan Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 11 T.C. SA⁄LIK BAKANLI⁄I TEMEL SA⁄LIK H‹ZMETLER‹ GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI A⁄USTOS 2006 - ANKARA ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azalt›lmas›na Yönelik Önlemler A.1. Halk› Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve E¤itim A.1.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Ülkemizde gerek yayg›n ve örgün e¤itim kurumlar› taraf›ndan gerekse medya ve özel kurum ve kurulufllar yolu ile çeflitli konularda toplumu bilgilendirme programlar› yap›lmaktad›r. Ancak, tütün ve tütün ürünleri ile mücadele kapsam›nda yap›lan e¤itim ve bilinçlendirme çal›flmalar› yetersizdir, etkinli¤i bilinmemektedir ve ço- ¤unlukla bölgesel düzeyde ve birbirinden kopuk olarak yürütülmektedir. Amerika Hastal›klar› Önleme Merkezi (CDC) ve Dünya Sa¤l›k Örgüt (WHO) ile iflbirli¤i içerisinde 2003 y›l›nda gerçeklefltirilen Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas› (GYTS)’na göre her 10 ö¤renciden yaln›zca 5’ine okuldaki derslerde sigaran›n zararlar›n›n ö¤- retildi¤ini belirtilmifltir. Bilgilendirme konusunda yap›lan çal›flmalarda, ölçme-de- ¤erlendirme süreçlerinde önemli eksiklikler mevcuttur. Bilgilendirme ve bilinçlendirme çal›flmalar›nda en etkin araçlar›n bafl›nda gelen medya, üzerine düflen görevi yeterince yapmamakta tersine film ve dizilerde sigara içmeyi özendirici sahneler yer almaktad›r. Ayr›ca sektörler içi ve sektörler aras› e¤itimsel iflbirlikleri yeterli de¤ildir. Örgün ve yayg›n e¤itimin tütün ve tütün ürünleriyle mücadele konusunda belirli bir politikas› yoktur. Tütün ve tütün mamullerinin zararlar› konusundaki müfredat yetersizdir. Toplumda rol modeli özelli¤i olan bireyler (ebeveynler, sanatç›lar, politikac› lar, ö¤retmenler, sporcular, sa¤l›k çal›flanlar›, din görevlileri v.b.) tütün ürünleri ile mücadele konusunda kendi rollerinin fark›nda de¤illerdir. Türkiye’de özellikle kad›nlar aras›nda sigara içme s›kl›¤› geçmifl y›llara göre artmaktad›r. Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas›’na göre kad›nlar›n sigara içme oran› 1998 y›l›nda % 18 iken, 2003 y›l›nda % 28’e ç›km›flt›r. Ayn› kayna¤a göre, lise ve üzerinde ö¤renimli Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 12 kad›nlar›n % 43.9’u sigara içmekte iken, lise alt› ö¤renimli olanlarda bu oran % 18.4’tür. A.1.2. Hedef 2010 y›l›na kadar toplumun % 90’›nda sigara karfl›t› bir tutum oluflturmak. A.1.3. Amaç Ulusal Tütün Kontrol Program›n›n kabulünü ve uygulanmas›n› her düzeyde kolaylaflt› rmak için tütün ve tütün ürünlerinin sa¤l›k, ekonomik ve sosyal aç›dan zararlar› konusunda halk›n bilgilendirilmesi, e¤itilmesi ve bilinçlendirilmesi. A.1.4. Stratejiler 1. Tütün ve tütün mamulleri kullan›m› ile mücadele konusunda örgün ve yayg›n e¤itim politikalar›n›n gelifltirilmesi ve uygulanmas›; (E¤itim politikalar› sürdürülebilir, bilinçli, standart, bilimsel verilere dayal› olmal›, ça¤dafl, interaktif ve ilgi çekici e¤itim yöntemleri gelifltirilmeli, bu program›n ve yöntemlerin haz›rlanmas› nda uzman kifliler - psikiyatrist, psikolog, pedagog, e¤itim bilimciler, ..v.b. - ile bizzat çocuklar ve gençler- akran e¤itimi- yer almal›, çocuk ve gençlerin ruhsal, bedensel ve zihinsel özelliklerinin yafla göre farkl›l›klar gösterdi¤i göz önüne al›narak e¤itim programlar› ilkö¤retim, lise ve üniversite gençli¤ine yönelik olarak ayr› ayr› haz›rlanmal›, öncelikli olarak e¤itici yetifltiren kurumlarda uygulamaya bafllanmal› ve örgün e¤itim müfredat›nda yer almas› sa¤lanmal› d›r. Okula gitmeyen, e¤itimini yar›m b›rakan, çal›flan, sokakta yaflayan çocuklara farkl› yaklafl›mlar getirilmeli, hedef kitlelere verilecek mesaj ve e¤itimler bu özellikler göz önüne al›narak haz›rlanmal›d›r). ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤› 2. Tütün mamullerinin tüketiminin itibar düflürücü olumsuz bir davran›fl oldu¤u mesaj›n›n topluma verilmesi, tütün mamulleriyle ilgili tüm alanlarda çarp›c› görsel temalar kullan›lmas›n›n yayg›nlaflt›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤›, Sivil Toplum Örgütleri 3. Tütün endüstrisinin geçmiflten günümüze uygulamalar› ile ilgili bilgilerin toplumun paylafl›m›na aç›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumu (TAPDK) Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 13 4. Baflta toplumda rol modeli oldu¤u veya önemli etkisi oldu¤u bilinen meslek gruplar› (e¤itimciler, sanatç›lar, sporcular, sa¤l›k ve medya çal›flanlar›, politikac› lar, din adamlar›, vb) olmak üzere tüm hedef gruplar›na yönelik genifl tabanl› e¤itim materyalleri (web sitesi, broflür, afifl, kitap vs.) gelifltirerek bilgilendirme ve bilinç düzeylerinin art›r›lmas›na yönelik çal›flmalar yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 5. Kurum yöneticileri ve yetkilileri ile iflyerleri sorumlular›n›n, tütün mamullerinin zararlar› ile kapal› mekânlarda tütün mamullerinin içilmemesi konusunda bilinçlenmesinin sa¤lanmas›. Bu konuda iflyeri sahibi veya iflletmecisini, o ifl yerinde tütün ürünlerinin içilmemesi ve burada çal›flan kiflilerin kendi r›zas› d›fl›nda tütün duman›na maruz b›rak›lmama hakk›n›n gözetilmesi hususunda mesul k›lmaya yönelik olarak mevzuat haz›rlanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› 6. Medyan›n yap›lan bilinçlendirme çal›flmalar›na aktif olarak kat›l›m›n›n sa¤lanmas›, bu çal›flmalara toplumu etkileyen model kiflilerin kat›l›m›n›n sa¤lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Devlet Bakanl›¤›, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 7. Belediyeler ve sivil toplum örgütleri taraf›ndan yetiflkinlere yönelik yap›lan her türlü e¤itim faaliyetine ek olarak konu ile ilgili bilinçlendirme çal›flmas› yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 8. ‹lgili kamu kurumlar›n›n ve STÖ (Sivil Toplum Örgütleri) nin tamam›n›n tütün mücadelesi konusundaki rolleri ile ilgili olarak bilinçlendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 9. Belirlenen e¤itim politikalar›n› uygulamak üzere ilgili kurum ve kurulufllar ile iflbirli¤i içinde ortak e¤itim çal›flmalar›n›n yürütülmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 14 10. Sürdürülen bilgilendirme/bilinçlendirme e¤itim kampanyalar›n›n etkinli¤inin düzenli olarak izlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› A.2. Sigaray› B›rakma A.2.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Tan›mlar; B›rakma Oran›: Sigaray› b›rakm›fl olanlar / (‹çmekte olanlar + B›rakm›fl olanlar) Sigara/Tütün B›rakma: Tüm tütün ürünlerinin kullan›m›n›n b›rak›lmas›. Ülkemizde sigara içme prevalans› çok yüksektir. Erkek nüfusta % 50’nin üzerinde olan, kad›n nüfusta % 30’a yaklaflan prevalans yüksekli¤inin nedenlerinden birisi de b›rakma oranlar›n›n düflük olmas›d›r. Ülkemiz için tüm nüfusu yans›tan b›- rakma oran› belli de¤ildir. Sigaray› b›rakm›fl olanlar›n oran› yerel çal›flmalara göre % 20 civar›ndad›r. Sigaran›n b›rak›lmas›yla b›rakan kiflinin sa¤layaca¤› sa¤l›k yarar› çok önemlidir. B›rakma ne kadar erken gerçekleflirse, bu yarar o ölçüde artmaktad› r. Bu yarar ömür süresiyle, yaflam kalitesiyle, sigarayla ba¤lant›l› hastal›klar ve ölümlerle ilgilidir. Eriflkin nüfusta b›rakma oranlar›n›n yükseltilmesiyle sa¤lanacak yarar sadece b›rakanlarla s›n›rl› kalmaz, sigarayla ba¤lant›l› normlar› etkileme, eriflkinlerin gençler için yanl›fl rol modeli olmalar›n› önleme gibi mekanizmalarla sigaraya bafllamay› azalt›c› bir katk› da sa¤lar. Sigaray› b›rakma çabas›, güçlü bir ba¤›ml› l›k söz konusu oldu¤u için, gerekli desteklerin yoklu¤unda genellikle baflar›s›zl›kla sonlanmaktad›r. Bu konuda yetiflmifl insan gücünün, ilaç ve di¤er desteklerin devreye girmesi halinde baflar› flans› önemli ölçüde artmaktad›r. Sigara b›rakt›rma hizmetinin maliyet etkin bir hizmet oldu¤u, hatta maliyet etkinlik yönünden hipertansiyona yönelik hizmetle karfl›laflt›r›ld›¤›nda eflit yararl›l›k düzeyi için daha az maliyet gerektirdi¤i gösterilmifltir. Ülkemizde sigaran›n b›rak›lmas› konusunda önemli bir sa¤l›k hizmeti a盤› vard›r. B›rakmada kullan›lan ilaçlar› bulma ve sat›n alma zorlu¤u vard›r. Sa¤l›k hizmetinin sunumu (hekim, hemflire, difl hekimi, psikolog, vs) s›ras›nda sigara kullan›m› sorgulanmamaktad›r. Sorgulansa da müdahale edilmemektedir. Klinisyenlerin yaklafl›m›nda önemli bir de¤iflime gereksinim vard›r. Sigara içme prevalans› sa¤l›k personelinde de yüksektir. Sigara içen klinisyenlerin, sigara sorununa müdahalede, gerek isteklilik gerekse etkin müdahale aç›s›ndan daha baflar› s›z oldu¤u bildirilmifltir. B›rakma motivasyonunu yaratmay› hedefleyen kitlesel iletiflim etkinlikleri yetersizdir. B›rakma çabas›n› baflar›s›zl›¤a götürecek durumlar Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 15 s›k yaflanmaktad›r. Ev, çal›flma, e¤lenme ortamlar›nda sigara içimi yayg›nd›r. Sigara içme görüntüleri, TV dizilerinde, filmlerde, tiyatrolarda ve medyada yayg›n olarak yer almaktad›r. Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas› (GYTS)’na göre her 10 ö¤- renciden 6’s› TV’de sigara karfl›t› mesajlar görürken, 5’i sigara reklâmlar›yla karfl›- laflmaktad›r. Her 10 ö¤renciden 4’ü reklâm panolar›nda sigara-karfl›t› mesajlar›, 3’ü sigara reklâmlar›n› gördüklerini belirtiyor. Her 10 ö¤renciden 4’ü gazete ve dergilerde sigara-karfl›t› mesajlar›, yaklafl›k 3’ü sigara reklâmlar›n› gördüklerini söylemifllerdir. Ülkemizde sigara b›rakma hizmetinin kötü kullan›m› vard›r. Bilimsel kan›ta dayal› olmayan (etkisi olmayan veya etkisi kan›tlanmam›fl) b›rakma hizmeti sunulmas› yoluyla bireyler yan›lt›lmaktad›r. A.2.2. Amaç Sigaray› b›rakman›n yayg›nlaflt›r›lmas›, tütün ba¤›ml›l›¤›n›n tedavisinde ve tekrar bafllaman›n önlenmesinde baflar› oran›n›n yükseltilmesi. A.2.3. Hedefler 1. 2007 y›l›na kadar toplumda sigara b›rakma oran›n› tespit etmek. 2. 2010 y›l›na kadar toplumda sigara b›rakma oran›n› % 40’›n üzerine ç›karmak. 3. 2008 y›l› sonuna kadar sa¤l›k personelinde b›rakma oranlar›n› %50’nin üzerine ç›karmak. 4. 2010 y›l›na kadar ö¤retmenler, din adamlar› ve yönetici, görevle ba¤lant›l› meslek mensuplar›nda sigara b›rakma oranlar›n›n % 50’nin üzerine ç›karmak. 5. 2008 y›l›na kadar hamilelik döneminde sigaray› b›rakm›fl olma oran›n›n % 90’n›n üzerine ç›karmak. A.2.4. Stratejiler 1. Düzenli olarak yap›lan “Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas›”na sigara içme/b›- rakma oranlar› konular›nda soru eklenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 2. Sa¤l›k personelinin ve psikolojik dan›flmanlar›n mezuniyet öncesi e¤itiminde, nikotin ba¤›ml›l›¤› nörobiyolojisi, b›rakt›rma teknikleri ve tütün kontrolü konusunda standart e¤itimin, çekirdek e¤itim programlar›nda yer almas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Milli E¤itim Bakanl›¤›, Yüksek Ö¤retim Kurumu (YÖK) Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 16 3. Birinci basamak dâhil tüm klinik karfl›laflmalarda k›sa klinisyen müdahalesinin yer almas› için (tan›, t›bbi öneriler, tedaviler) düzenleme yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 4. Nikotin ba¤›ml›l›¤› tedavisinde kullan›lan ilaçlar›n kolay ulafl›labilirli¤inin sa¤- lanmas› ve Ülkemizde bulunmayanlar›n kullan›ma sunulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 5. Okul ve iflyerlerinde sigara içenlerin saptanarak b›rakmalar› için motivasyon ve destekleme programlar›n bafllat›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Milli E¤itim Bakanl›¤›, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› 6. Sigara ve tütün mamulleri paketlerinde kullan›c›y› ciddi nitelikte cayd›r›c› resim ve ibarelerin kullan›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 7. Sigaray› b›rakmak isteyenlerin telefonla dahi ulaflabilece¤i, b›rakma motivasyonunu art›racak, b›rakma deste¤i sa¤layacak, örgütlenmenin sa¤lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 8. Düzenli aralarla, toplumun geneline ve özel gruplara (Sa¤l›k personeli, ö¤retmenler, din adamlar›) yönelik kitlesel b›rakma kampanyalar›n›n düzenlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 9. Üreme sa¤l›¤›, kanser, verem savafl gibi ulusal sa¤l›k programlar›nda sigara b›- rakma uygulamalar›n›n yer almas› ve ilgili programlar aras›nda eflgüdümün sa¤- lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 10. Bilimsel kan›ta dayal› olmayan sigara b›rakma hizmetlerinin sunumunun engellenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 17 11. Sigara b›rakma konusunda yafl, cinsiyet, vb. özellikler ile gençler ve gebe kad›nlar gibi özellikli hedef gruplar›na yönelik e¤itim programlar›n›n yayg›nlaflt›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 12. Sigara b›rakma konusunda mevcut durumun ve program uygulamalar›nda baflar› n›n tespiti için düzenli araflt›rmalar yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 13. Sigara b›rakma uygulamalar›n›n etkinli¤inin düzenli izlenmesi ve bu uygulamalar› n izlenmesine olanak sa¤layacak birimlerin güçlendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› A.3. Fiyat ve Vergilendirme A.3.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Türkiye’de y›ll›k tütün mamulü (sigara) tüketimi 5,5 milyar paket dolay›ndad›r. Nüfusu Türkiye nüfusuna benzer ülkelerden ‹ngiltere’de y›lda 3.7 milyar, Almanya’da 7.1 milyar, Fransa’da 4 milyar paket dolay›nda sigara tüketilmektedir. Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükü ortalamas› (ÖTV+KDV) % 73.25’tir. Uluslararas› deneyimler tütün mamullerine olan talebin azalt›lmas›nda, tütün mamulleri fiyat› n›n art›r›lmas›n›n çok etkili oldu¤unu göstermektedir. Vergi art›r›m› yolu ile tütün mamullerinin fiyat›n›n art›r›lmas›, özellikle gençler ve düflük gelir guruplar› aras› nda bu ürünlerin tüketiminde azalmaya yol açmakta, kamu gelirlerinde ise art›fl sa¤lamaktad›r. Dünya Bankas› verilerine göre sigara fiyatlar›ndaki % 10’luk art›fl tüketimde % 4 oran›nda azalmaya yol açmaktad›r. Bu de¤iflim yüksek gelirli ülkelerde % 2,5-5, orta ve düflük gelirli ülkelerde de % 5-10 aras›nda olmaktad›r. Ülkemizde 2002 y›l›nda yap›lm›fl olan bir çal›flmada 1960-2000 y›llar› aras›nda sigara fiyat› ndaki % 10’luk art›fl›n tüketimde % 2 oran›nda azalmaya yol açt›¤› bulunmufltur. Gümrüksüz sat›fl ma¤azalar›nda gelen yolculara tütün ve tütün mamullerinin vergisiz sat›fl›, tüketimi art›r›c› etki yapmaktad›r. A.3.2. Amaç Tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünü “yasa d›fl› ticareti özendirmeyecek oranUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 18 da” art›rarak tütün ürünlerinin fiyat›n›n art›r›lmas› ve bu yolla tütün ürünlerine olan talebin azalt›lmas›d›r. A.3.3. Hedefler Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükünü 2010 y›l›na kadar % 80’nin üzerine ç›karmak. (Sigara fiyatlar›n›n tüketimi cayd›r›c› biçimde art›r›lmas›) A.3.4. Stratejiler 1. Özel Tüketim Vergisinin hem oransal hem de maktu olarak art›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Maliye Bakanl›¤› 2. Yap›lacak vergi düzenlemelerinin vergi gelir kayb›na yol açmayacak ve yasad›- fl› ticareti özendirmeyecek flekilde haz›rlanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Maliye Bakanl›¤›, ‹çiflleri Bakanl›¤› 3. Tütün ürünlerine uygulanan fiyat ve vergilendirilme uygulamas›n›n di¤er tütün mamulleri ile ikame etme imkân› b›rakmayacak flekilde düzenlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Maliye Bakanl›¤› 4. Yurt içine giriflte gümrüksüz sat›fl ma¤azalar›ndan tütün mamullerinin vergisiz sat›fl›na s›n›rlama getirilmesi, denetim ve kontrollerin artt›r›lmas› için düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Maliye Bakanl›¤› A.4. Çevresel Tütün Duman› (Pasif Olarak Sigara Duman›na Maruziyet) A.4.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Çevresel tütün duman›na maruziyet / Pasif maruziyet (içicilik): Baflkalar›n›n içti¤ i tütün ve tütün mamullerinden dolay› kiflinin kendi r›zas› d›fl›nda tütün içeri¤ine maruz kalmas› durumudur. Ayr›ca annenin aktif veya pasif içimine ba¤l› olarak fetusun tütün içeri¤ine maruz kalmas› da pasif maruziyet olarak tan›mlanmaktad›r. Pasif maruziyetin ölüm, hastal›k ve sakatl›klara yol açt›¤› bilimsel olarak kan›tlanm›fl olmakla birlikte sa¤l›k riskleri, toplumun ço¤unlu¤u taraf›ndan bilinmemektedir. Türkiye’de pasif maruziyet konusunda ülkeyi temsil eden yeterli bilimsel veri yokUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 19 tur. 2003 y›l› Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas› (GYTS) sonuçlar›na göre; çal›flmaya kat›lanlar›n % 89’u evde, % 90’› halka aç›k alanlarda pasif maruziyete u¤ramaktad›r. Halka aç›k alanlarda özellikle kamu kurum ve kurulufllar›, e¤itim kurumlar›, özel ve tüzel ifl yerleri, toplu tafl›ma araçlar›, lokanta, bar, pastane, kafe, k›raathane, kulüpler, al›flverifl merkezleri, oteller ve di¤er konaklama tesisleri, kültür hizmeti veren yerler, otobüs, tren, havaalan› terminalleri, spor alanlar›nda pasif maruziyet yayg›nd›r. ‹çmeyenlerin baflta çocuklar olmak üzere pasif maruziyetten korunmas› için güçlü düzenlemelerin uygulanmas›na ihtiyaç vard›r. A.4.2. Amaç Pasif maruziyetin kanser etkeni olarak kabul edilerek tütün ve tütün mamulleri kullanmad›¤› halde pasif maruziyet nedeniyle risk alt›nda olan kifli ve toplumlar›n sa¤l›¤›n› koruma alt›na almak. A.4.3. Hedefler 1. 2008 y›l›na kadar “pasif maruziyetin aktif içicilik kadar sa¤l›¤a zararl›” oldu¤u bilgisini toplum geneline yaymak. 2. 2010 y›l›na kadar gebe ve çocuklar›n pasif maruziyete u¤ramalar›n› önlemek. 3. 2006 y›l› sonuna kadar kamu hizmet binalar›n›n kapal› alanlar›nda tütün mamulü tüketiminin tamamen engellenmesi. A.4.4. Stratejiler 1. Pasif maruziyet konusunda verilerin saptanmas› ve düzenli olarak izlenmesi için “Küresel Gençlik ve Tütün Araflt›rmas›” dahil ulusal ölçekli araflt›rmalar yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, Türkiye ‹statistik Kurumu 2. Pasif maruziyetin sa¤l›k riskleri konusunda halk›n yayg›n ve örgün e¤itimler yolu ile düzenli bilinçlendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤› 3. ‹fl yerlerinde, e¤itim-ö¤retim kurumlar›nda, sa¤l›k kurulufllar›nda, toplu tafl›ma araçlar› ve bekleme salonlar›nda, kültür hizmeti veren yerler, lokanta, bar, al›flverifl merkezleri ve spor salonlar› ile okul bahçelerinde pasif maruziyetin tümüyle engellenmesi için yasal düzenlemelerin uygulanmas›. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 20 ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, ‹çiflleri Bakanl›¤›, Milli E¤itim Bakanl›¤› 4. Birinci basamak sa¤l›k kurulufllar›nda pasif maruziyetin sorgulanmas› ve özellikle risk gruplar› baflta olmak üzere (çocuk, gebe, yafll›lar) tüm baflvuranlara korunman› n anlat›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 5. E¤itim ve sa¤l›k kurumlar› baflta olmak üzere tüm kurumlarda kademeli olarak pasif içicilikle ilgili hizmet içi e¤itimlerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, Milli E¤itim Bakanl›¤› 6. Kamuya ait kapal› ve aç›k alanlarda tütün kullan›m›n engellenmesi amac›yla, uygulay›c›, görevli ve denetleyici kifli, kurum ve kurulufllar›n aç›k bir flekilde belirtilmesini sa¤lamak amac›yla gerekli yasal düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 7. Pasif maruziyet ile ilgili flikâyetlerin takip edilmesi ve haklar›n›n korunmas› için örgütlenmenin güçlendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 8. Sigara içmeye tahsis edilen odalar›n oluflturulmas› yönünde 4207 say›l› Kanunun 2. maddesinde belirtilen hükümler gere¤i genelgelerin ç›kar›larak uygulanmaya konmas› ve gerekli denetimlerin yap›lmas› ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk A.5.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Tan›mlar Reklam ve promosyon: Bir tütün mamulünü veya tütün kullan›m›n› özendirmeyi do¤rudan veya dolayl› yoldan sa¤lamak amac›yla yap›lan her türlü iletiflim, tavsiye veya eylem. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 21 Sponsorluk: Bir tütün mamulünü veya tütün kullan›m›n›n do¤rudan veya dolayl› yoldan tan›t›m›, amac›, etkisi veya benzer etkisi olan her türlü olay, faaliyet ya da bireye katk›da bulunma. Medya dahil olmak üzere do¤rudan ya da dolayl› her tür reklam, promosyon ve sponsorlu¤un yasaklanmas›, hem tütün tüketiminde azalmaya (Dünya Bankas› verilerine göre % 7) yol açmakta hem de tütün kullan›m›n›n sosyal bir olgu olarak özellikle gençler aras›nda kabul görmesini engellemektedir. Türkiye’de bu konudaki çal› flmalar afla¤›daki mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir: a. 4207 say›l› Tütün Mamullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair Kanun b. 4733 Say›l› Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü- ¤ünün Yeniden Yap›land›r›lmas› ile Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine ‹ç ve D›fl Al›m ve Sat›m›na, 4046 Say›l› Kanunda ve 233 Say›l› Kanun Hükmünde Kararnamede De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Kanun c. 5261 say›l› Dünya Sa¤l›k Örgütü Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi’nin Onaylanmas› n›n Uygun Bulundu¤una Dair Kanun d. Tütün Mamullerinin Nihai Sat›fl Noktalar›nda Sergilenmesine ve Sat›fl Yerlerine ‹liflkin Usul ve Esaslar Hakk›nda Tebli¤ e. Tütün Mamulleri, Alkol ve Alkollü ‹çkilerin Toptan ve Perakende Sat›fl› ‹le Sat› fl Belgelerine ‹liflkin Yönetmelik f. Tütün Mamulleriyle ‹lgili Olarak Bas›n Yay›n Organlar›nda Fiyat Duyurusu Mahiyetinde ‹lan Yay›mlanamayaca¤›na ‹liflkin Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulu Karar›. Yap›lan bu yasal düzenlemelerde sponsorluk konusu yeterince aç›klanmam›flt›r. Yasak olmas›na ra¤men gizli veya dolayl› reklâmlar devam etmektedir. S›n›r ötesi reklâmlar yayg›nd›r ve bunlar›n girifli ve önlenmesi konusunda denetleme yoktur. ‹nsani yard›m ve proje sponsorluklar›, sigara ve firma reklâm› arac› olarak kullan›lmaktad› r (depremzedelere yard›m, arkeolojik kaz›lara sponsorluk sa¤lanmas› vs. ). A.5.2. Amaç Tütün mamulleri ile ilgili her türlü reklam, promosyon ve sponsorluk faaliyetlerinin önlenmesi. A.5.3. Hedefler 1. 2007 y›l›na kadar, sigara ve di¤er tütün mamullerinin marka ve firma reklam›na arac› olacak her türlü reklam, sponsorluk ve promosyon ihlallerini s›f›ra indirmek. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 22 2. 2007 y›l›na kadar idari ve adli yapt›r›mlar› etkili, adil ve cayd›r›c› hale getirmek. A.5.4. Stratejiler 1. Yurt içi ve yurt d›fl› kaynakl› reklâm ihlallerini izleyecek ve gerekli ihbarlar› daha yayg›n ve h›zl› yapacak mekanizmalar›n oluflturulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› – Reklam Kurulu 2. Tütün mamullerinin s›n›r ötesi aç›k veya gizli reklam, promosyon ve sponsorluklar› n önlenmesi için gerekli yasal düzenlenmenin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 3. Uluslararas› yay›nlarda görülebilecek aç›k ve/veya gizli tütün mamulü reklâmlar› n›n görülmemesi için gerekli teknolojinin sa¤lanmas›n›n ilgili yay›n kuruluflu veya ürün sahibi firman›n sorumlulu¤unda olmas› için gerekli düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) RTÜK 4. Çerçeve Sözleflmeye taraf olan ülkeler ile s›n›r ötesi reklâmc›l›¤›n önlenmesi için gerekli teknolojilerin ve di¤er araçlar›n gelifltirilmesi amac›yla iflbirli¤i yap› lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) RTÜK, TAPDK 5. ‹dari ve adli yapt›r›mlar›n etkili, adil, uygulanabilir ve cayd›r›c› olmas›n›n sa¤- lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) RTÜK, TAPDK, ‹çiflleri Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤› A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi A.6.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Tütün ve tütün mamullerinde bulunan kanserojen maddeler, zehirli bileflenler ile katk› maddelerinin türleri ve miktarlar› bilinmemektedir. Sigarada yaklafl›k 4700’den fazla zehirli madde bulunmakta, 1400 de¤iflik katk› maddesi kullan›lmaktad› r. Ancak, bunlardan 600’üne kullan›m izni verilmifltir. ‹zni veren ulusal ve ulusUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 23 lararas› kurulufllar hangi markada ne oranda katk› maddesi oldu¤unu ve katk› maddelerinin yanmas› sonucu ortaya ç›kan zehirli maddelerin neler oldu¤u hakk›nda ayr› nt›l› bilgi sahibi de¤ildir. 4822 say›l› Kanun ile de¤iflik 4077 say›l› Tüketicinin Korunmas› Hakk›nda Kanun gere¤ince “Sa¤l›k ve Güvenlik Hakk›”, “Bilgi Edinme Hakk›”, “E¤itilme Hakk›”, “Zararlar›n Karfl›lanmas› Hakk›”, “Sa¤l›kl› Bir Çevrede Yaflama Hakk›” hükümleri bulunmaktad›r. Ancak bu Kanun hükümleri tüketiciler taraf›ndan yeterince bilinmemektedir. Sigara paketlerinin isimlendirilmesinde ulusal de¤erlerimizi ça¤r›flt›ran ifadeler kullan›lmaktad›r. Nargile kafeler h›zla yay›lmakta, madde ba¤›ml›l›¤›na zemin haz›rlamaktad›r. Dumans›z tütün ürünleri baz› bölgelerde yayg›n kullan›lmaktad›r. Pipo ve puro ürünlerinde piyasaya arzla ilgili denetimler yetersizdir. A.6.2. Amaç Sigara duman›nda ve di¤er tütün ürünlerinde bulunan kanserojen maddelerin, katk› maddelerinin ve zehirli bileflenlerinin bilimsel olarak de¤erlendirilmesi, ürün standartlar›na iliflkin düzenlemelerin getirilmesi ve tütün ve tütün mamullerinin içeri¤ indeki zararl› maddeler hakk›nda tüketicinin bilgilendirilmesi. A.6.3. Hedefler 1. 2007 y›l›ndan itibaren tütün ve tütün mamullerinin içeri¤i, emisyonlar›n›n de- ¤erlendirilmesi ve ölçülmesi için ulusal ve uluslar aras› standart ve düzenlemeler do¤rultusunda akredite laboratuar kurmak ve Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) bünyesinde faaliyet gösteren TobLabNet (uluslararas› laboratuar, test ve analiz a¤›) ile koordinasyon halinde çal›flmalar yapmak. 2. 2006 y›l›ndan itibaren mamullerin içeri¤i ile ilgili toplumu bilgilendirmek. 3. 2007 y›l›ndan itibaren mamullerin içerik olarak standartlara uygunlu¤unun düzenli olarak izlemek. A.6.4. Stratejiler 1. Çal›flma grubu taraf›ndan tütün ve tütün mamullerinin üretimine ve denetimine iliflkin standartlar›n belirlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 2. Ulusal, ba¤›ms›z, bilimsel denetimden geçen, akredite edilmifl ölçüm laboratuar› n›n kurulmas›, bu laboratuarlar›n DSÖ bünyesinde yer alan TobLabNet uluslar aras› tütün testi ve araflt›rma laboratuarlar› a¤› kriterlerini gerçeklefltirerek Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 24 an›lan a¤a üye yap›lmas›n›n sa¤lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 3. Tütün ve tütün mamullerinin üretiminde, ulusal ve uluslar aras› normlara uygunlu¤ un sa¤lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 4. Tütün ve tütün mamullerinin her bir paket ve ambalaj›nda ve bu mamulün d›fl paketleme ve ambalajlar› üzerinde mamulün ulusal otoritelerce belirlenmifl içeri¤ i ve emisyonlar› ile ilgili bilgilerin yer almas›na zifir, CO ve nikotin b›rak›m miktarlar›n›n yaz›larak bafllanmas›. Kademeli olarak formaldehit, nitrojen, siyanit, benzen oranlar›n›n da ölçülerek yaz›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 5. Tütün ve tütün mamullerinde kullan›lan maddelerin içeriklerinin düzenli olarak resmi laboratuarlar taraf›ndan denetlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 6. Paketlerin üzerindeki light, ultra light, düflük katran, hafif, çok hafif gibi tan›mlamalar› n, sigara isim ve sembollerinde halk› yan›lt›c›, yanl›fl yönlendirici, ulusal de¤erleri incitici ö¤elerin engellenmesi ve tütün mamulleri ve markalar›n›n ifl yeri ismi olarak kullan›lmas›n›n yasaklanmas› için düzenlemelerin yap›lmas›, var olan düzenlemelerin uygulanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 7. Üreticiler taraf›ndan tütün mamullerinin piyasaya arz ambalaj› üzerinde, tütün kullan›m›n›n zararl› etkilerini anlatan sa¤l›k uyar›lar›n›n ve çarp›c› foto¤raflar›n yer almas›n› sa¤layacak yasal düzenlemelerin uygulamaya konmas›, tütün konvansiyonuna ifllerlik kazand›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK, Sa¤l›k Bakanl›¤› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 25 8. Tütün ve tütün mamullerinin içeri¤i ile ilgili yayg›n/örgün e¤itim kurumlar› ve bas›n-yay›n organlar› arac›l›¤› ile toplumun bilgilendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, TAPDK 9. Dumans›z tütün mamulleri ve nargilelik tütün mamulleri, sarmal›k k›y›lm›fl tütün, pipo ve puro gibi ürünlerin üretimine, paketlenmesine ve da¤›t›m›na iliflkin uygulamalar›n denetlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK, ‹çiflleri Bakanl›¤› 10. Tütün mamullerinde kullan›lan maddelerin içeriklerinin neler oldu¤u ve tütün içilmesi yasaklanm›fl yerlerde içen kiflilere nas›l bir cezai ifllem uygulanaca¤› konular›nda kamuoyunun bilgilendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, TAPDK 11. Tütün ve tütün mamullerinin üretimi ve denetimine iliflkin standartlara uyulup uyulmad›¤›n›n düzenli olarak kontrol edilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 12. Yasal düzenlemelere uymayanlara karfl› cayd›r›c› düzenlemelerin haz›rlanmas› ve uygulamaya konmas› ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› B. Tütün Arz›n›n ve Tütün Ürünlerinin Kullan›m›n›n Azalt›lmas›na Yönelik Önlemler B.1Yasad›fl› Ticaret B.1.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Tan›mlar Yasad›fl› Ticaret: Tütün ve tütün mamullerinin sahte veya kaçak olarak üretilmesi ve/veya yasad›fl› yöntemlerle son kullan›c›ya ulaflmas›n› sa¤layan veya bunlar› kolaylaflt›ran faaliyetlerdir. Sahte Ürün: Yurt içinde veya yurt d›fl›nda tescili bulunan bir markan›n taklit Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 26 edilmesi suretiyle üretilerek piyasaya sürülen ve tescilli ürüne göre hammadde, sarf malzemeleri ve kimyasal katk›lar bak›m›ndan içeri¤i de¤iflik olabilen ve insan sa¤- l›¤› aç›s›ndan risk tafl›yabilen tütün mamulleridir. Kaçak Ürün: Ruhsats›z olarak üretilen ve/veya yasal olmayan yollarla yurda giren ürünlerdir. Türkiye’de yasad›fl› tütün ve tütün mamulleri ticareti afla¤›daki yöntemlerle yap› lmaktad›r: Sahte sigaran›n sahte bandrol ile yasal da¤›t›m a¤› kullan›larak da¤›t›lmas›, sahte sigaran›n sahte bandrollü veya bandrolsüz yasad›fl› da¤›t›m›, kaçak sigaran› n yasa d›fl› da¤›t›m› ve di¤er yöntemler. Tütün ve tütün mamullerinin yasad›fl› ticareti, vergisiz ve düflük fiyatl› ürün sat›fl› yoluyla tüketimi teflvik edici bir etki yapmaktad› r Türkiye’de tütün ve tütün mamullerinin yasad›fl› ticaret oran› % 10-15 civar› ndad›r. Taklit ürünlerin içinde tütün haricinde odun, kumafl k›r›nt›s›na rastlan›lmaktad› r. Türkiye’de yasad›fl› sigara ticaretinden kaynaklanan vergi kayb›n›n 750 Milyon USD oldu¤u tahmin edilmektedir. Ülkemizdeki yasad›fl› ticaretle mücadeledeki sorunlar: a. Transit rejimindeki denetim yetersizli¤i tütün ve tütün mamullerindeki kaçakç›- l›kla mücadeleyi olumsuz etkilemektedir. b. Tütün mamullerinin üretim ve da¤›t›m sisteminin etkili denetiminin yap›lamay›- fl› yasad›fl› ticareti art›rmaktad›r. c. 4926 say›l› Kaçakç›l›kla Mücadele Kanununda yasad›fl› tütün mamulleri ticareti ile mücadele konusunda ceza ve kurumlar aras› iflbirli¤i aç›s›ndan eksiklikler bulunmaktad›r. B.1.2. Amaç Yasad›fl› ticaret, tütün ve tütün mamullerinin tüketimini art›rarak halk sa¤l›¤›n› tehdit etmekte, gelir kayb›na yol açmakta, organize suça ve kanunsuz uygulamalara f›rsat vermektedir. Tütün ve tütün mamullerinin her türlü yasad›fl› ticaretinin önlenmesi için ulusal ve uluslararas› düzeyde önlemlerin al›nmas›. B.1.3. Hedefler 1. 2007 y›l› sonuna kadar Türkiye’de yasad›fl› ticaretin boyutunu kan›ta dayal› yöntemlerle saptamak. 2. 2010 y›l›na kadar, tespit edilen yasad›fl› ticareti ortadan kald›rmak. B.1.4. Stratejiler 1. Yasad›fl› tütün mamulleri ticareti ile mücadelede karfl›lafl›lan sorunlar›n çözüUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 27 müne yönelik olarak ilgili kurum ve kurulufllardan müteflekkil bir çal›flma grubunun oluflturulmas›. Çal›flma grubuna ek bütçe sa¤lanarak, belirlenecek ifl plan› na uygun olarak kan›ta dayal› yöntemlerle Türkiye’de yasad›fl› ticaretin boyutunun araflt›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 2. Paketlerin üzerindeki bandrollerin güvenilirli¤inin artt›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 3. Kaçakç›l›¤› önleme, izleme ve soruflturmakla görevli olan kurumlar›n geniflletilmesine yönelik gerekli düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 4. Transit rejime tabi olan tütün mamulleri ile ilgili denetimlerin niteli¤inin ve niceli¤ inin yükseltilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Gümrük Müsteflarl›¤›, TAPDK 5. Yasad›fl› ticaretin sa¤l›k ve ekonomik boyutlar› aç›s›ndan kamuoyunun bilinçlendirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Gümrük Müsteflarl›¤› 6. Ruhsatl› bayiler d›fl›nda özellikle seyyar sat›c›larda tütün mamulü sat›fl›n›n engellenmesi çal›flmalar›n›n bafllat›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 7. Sigara paketlerindeki baz› maddelerin X-Ray cihazlar›na duyarl› olmas›ndan yararlanmak amac› ile gümrük kap›lar›nda t›r ve konteyn›r geçifllerinin denetimi için teknolojik donan›m›n tamamlanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Gümrük Müsteflarl›¤›, TAPDK 8. Piyasaya arz edilecek tütün mamullerinin tan›mlamas› ve izlenebilirli¤inin sa¤- lanmas› amac›yla, üretim yeri ve zaman›n› belirleyecek kodlama veya benzeri Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 28 iflaretlerin konulmas›n›n sa¤lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 9. Yakalanan yasad›fl› mamullerin çevreye dost yöntemlerle imha edilmesinin sa¤- lanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Gümrük Müsteflarl›¤›, ‹çiflleri Bakanl›¤›, TEKEL 10. Yasad›fl› ticaret yapt›¤› tespit edenlere yönelik cezalar›n art›r›lmas› yönünde yasal düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› B.2. Gençlerin Ulaflabilirli¤i B.2.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum Tütün flirketlerinin hedef grubu aras›nda gençler bafl› çekmektedir. Gençlerin tütün ve tütün mamullerine ulaflabilirli¤inde, bu mamullerin sat›fl›na yafl k›s›tlamas› getirilmesi tek bafl›na yeterli bir kontrol önlemi olmamaktad›r. Beraberinde sat›fl yerlerinin ruhsatland›r›lmas›n›n s›k› kurallara ba¤lanmas› ve bunun d›fl›ndaki tüm sat›fl ve da¤›t›mlar›n (sigara sat›fl makineleri, self servis sat›fl, postayla siparifl ve elektronik sat›fllar ve yasad›fl› ticaret) önlenmesi gerekir. ‹lkö¤retim 7 ve 8. s›n›flar ile lise 1. s›n›flarda yap›lan Küresel Gençlik Tütün Araflt›rmas› (GYTS) sonuçlar› na göre; Ö¤rencilerin % 29.3’ü sigara içmeyi denemifllerdir (k›zlarda % 21.5, erkeklerde % 34.9), Halen sigara içenlerin % 50.4’ü (k›zlarda % 42.9, erkeklerde % 53.5) bakkaldan veya marketten sigara almaktad›r, % 86.7’si sigara al›rken yafllar›ndan dolay› sigara sat›n alma konusunda bir güçlükle karfl›laflmad›klar›n› belirtmifltir. Gençlerin % 20.1’i bir tütün firmas› temsilcisi taraf›ndan kendisine bedava sigara verildi¤ini belirtmifltir. Ülkemizde gençler aras›nda sigara içmek sosyal olarak kabul edilebilir bir olgudur ve yayg›nl›¤› yüksektir (% 21 ile % 48 aras›nda de¤iflmektedir). Üniversite ö¤renimi y›llar›nda ilerledikçe içme oranlar› artmaktad›r. Gençlerin sigara al›flkanl›¤›n› edinmelerinde aile (özellikle anne), ö¤retmenler, arkadafllar, sporcular, sanatç›lar... vb kifliler model oluflturmaktad›r. Halen bu gruplarda sigara içme oranlar› toplumun di¤er kesimleri kadar hatta daha yüksektir. Örne¤in ö¤retmenler aras›nda sigara kullan›m oran› % 50 dolay›ndad›r. Örgün ö¤renime devam etmeyen gençlerin durumu ile ilgili araflt›rmalar yeterli de¤ildir. Ancak, bu gurupta Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 29 içme s›kl›¤›n›n daha yüksek oldu¤u gözlemlenmektedir. Okul çevresindeki marketlerde ve seyyar sat›c›lar taraf›ndan gençlere tek tek veya paketle sigara sat›lmaktad› r. Yasak olmas›na ra¤men gençlerin bu ürünlere ulaflmada sorunla karfl›laflmad›¤› görülmektedir. Özellikle gençlere yönelik olmak üzere nargile içimine olanak sa¤- layan mekânlar artmakta, de¤iflik aromal› ürünlerle nargile içimi özendirilmektedir. Yasal engel olmas›na ra¤men okul, hastane, spor tesisi, internet kafe ve benzeri yerlerde sigara sat›fl› yap›lmaktad›r. B.2.2. Amaç: Onsekiz yafl alt›ndaki bireylerin tütün ve tütün mamullerine sat›fl ve da¤›t›m yolu ile ulaflmas›n›n engellenmesi. B.2.3. Hedefler 2010 y›l›na kadar 15 yafl alt› gençler aras›nda sigara içme oran›n› 0’a, 15 –18 yafl aras› gençlerde ise mevcut durumun en az yar›s›na indirmek. Stratejiler : 1. 18 yafl alt›ndakilere tütün ve tütün mamullerinin sat›fl ve da¤›t›m›n› yasaklayan mevcut yasal düzenlemeye uyumun denetlenmesi ve uymayanlara cayd›r›c› nitelikte cezai müeyyideler uygulanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤›, TAPDK 2. Tütün ve tütün mamullerinin sadece bu ifle münhas›r sat›fl noktalar›nda sat›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 3. Tütün ve tütün mamulleri sat›c›lar›n›n ürünü alacak gençlerden, 18 yafl üstünde olduklar›n› belgelemelerini istemesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤›, TAPDK 4. Toplumda, 18 yafl alt›ndakilere tütün sat›fl›n›n yasak oldu¤u bilincinin oluflturulmas› (sat›fl noktalar›nda uyar› levhalar›n›n aç›k ve belirgin olarak as›lmas›n›n zorunlu k›l›nmas›). ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 30 5. Tütün mamullerinin sigara sat›fl makineleri, self servis sat›fl, postayla siparifl ve elektronik sat›fllar›n›n, market raflar› ve kasalar› gibi do¤rudan ulafl›labilir yerlerde sat›lmas›n›n yasaklanmas› için mevzuattaki eksikliklerin giderilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK 6. Tütün mamullerinin logo, renk ve flekillerinin, fleker, çerez, oyuncak, tiflört, çanta vb. nesnelerde bulunmas›n›n, bunlar›n da¤›t›m›n› ve sat›fl›n› yasaklayan mevzuata uyulup uyulmad›¤›n›n denetlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› 7. Gençlerin bir arada bulunduklar› kafe, internet kafe, kantin vb. yerlerde tütün ve tütün mamullerinin (sigara, nargile, vb) sat›lmas›n›n ve içilmesinin yasaklanmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) ‹çiflleri Bakanl›¤› 8. Yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri, kurum ve kurulufllarca çocuk ve gençlerin spor yapacaklar›, kültürel etkinliklerde bulunabilecekleri sigara duman›na maruz kalmayacaklar› kulüpler oluflturulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü B.3. Tütün Üretimi ve alternatif politikalar B.3.1. Mevcut Durum Türkiye, Oriental tip (fiark tipi) tütün üretiminde dünyan›n en önde gelen üreticisidir. Türkiye tütün üretimi 2004 ürün y›l› itibar› ile 133.871.000 kg.d›r. 2005 y›- l› ürünü sözleflme bildirimlerine göre 147.611.784 kg. olarak tahmin edilmektedir. Üretim Ege, Karadeniz, Marmara, Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu Bölgeleri olmak üzere befl bölgede gerçeklefltirilmektedir. Türkiye, 2005 y›l›nda 67.120.066 kg tütünü 272.475.365 $ bedelle ithal ederken, 476.377.227 $ karfl›l›¤›nda 134.533.516 kg. tütün ihraç etmifltir. 2005 y›l› sonunda Türkiye’de toplam stok tütün miktar› ise 406.423.276 kg. d›r. 2000 y›l›nda 583.474 olan ekici say›s›, 2004 y›l›nda 278.907’ye, 2005 y›l› bildirimlerine göre de 255.753’e düflmüfltür. 2000 ürün y›l›nda 208.002.000 kg. olan üretim miktar› da 2002 ürün y›l›ndan itibaren destekleme al›mlar›n›n kald›r›lmas›yla ciddi miktarlarda düflmüfltür. ‹hraç kabiliyeti az ve kaliUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 31 te olarak yetersiz olan Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgeleri tütün üretiminin azalt› lmas› için 2001 y›l›ndan itibaren, Alternatif Ürün Projeleri yürürlü¤e konmufl bulunmaktad› r. Bu proje kapsam›nda öngörülen tedbirler Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu bölgeleri tütüncüleri için uygulanmakta olup, ÇKS ile de kay›t alt›na al›nma çal› flmalar› yap›lmaktad›r. Dünya Bankas› taraf›ndan öngörülen ödemeler ile devam etmekte olan alternatif ürün projesi de 2007 y›l›na kadar devam edecektir. Tütün üretiminden vazgeçen veya vazgeçirilen tütün üreticilerinin ve üretim daralmas› sonucunda iflsiz kalan tütün iflçilerinin sosyal ve ekonomik ma¤duriyetleri sürmektedir. B.3.2. Amaç Tütün üretiminin kontrolü, izlenmesi, tütüne alternatif tar›m ürünleri ve ekonomik faaliyetlerin belirlenmesi, tütün üreticili¤inden alternatif ürünlere geçen üreticilere ekonomik varl›klar›n› sürdürebilecekleri desteklerin sa¤lanmas›. B.3.3. Hedefler 2010 y›l›na kadar, tütün üretiminden vazgeçen veya vazgeçirilen üreticiler ile sektörden uzaklaflmak durumunda kalan tütün iflçilerinin alternatif ürünlere ve ekonomik faaliyetlere geçiflleri tamamlamak, sürdürülebilir alternatif geçim yollar›n›n gelifltirilmesini sa¤lamak B.3.4. Stratejiler 1. Tütün üretiminin izlenmesi, kaydedilmesi ifllemlerinin Avrupa Birli¤i Tütün Ortak Piyasa Düzeni normlar›na uygun hale getirilmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) TAPDK, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› 2. 4733 say›l› Kanunla getirilen sözleflmeli üretim sisteminde görülen aksakl›klar› n giderilmesinin yan› s›ra sistemin iflleyiflinde üretici örgütlerinin ifllerli¤inin art›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›, TAPDK 3. Tütün Kontrol Çevre Sözleflmesinin 26. maddesinde belirtilen kaynaklar›n ulusal planlar, programlar ve öncelikler çerçevesinde ülke tütün sektörünün istifadesi yönünde harekete geçirilmesi, tütün mamulleri ile mücadele için mali imkânlara göre kaynak sa¤lanmas› yönünde gerekli düzenlemelerin yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, TAPDK Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 32 4. Tütün üretiminin k›s›tlanmas› sonucu tütün üreticilerinin alternatif alanlara kayd› r›lmas› ve rehabilitasyonu için gereken sosyal politikalar›n yap›land›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› 5. Kazanç yönünden tütüne alternatif ürünlerin teflviki ve teflvik edilecek ürünlerin pazarlanmas› için gerekli organizasyonlar›n yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›, TAPDK 6. Yetifltirilen alternatif ürünlerin yerinde de¤erlendirilmesi amac›yla iflleme, kurutma, depolama ve benzeri tesislerin kurulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› 7. Üreticinin e¤itimi ve bilgilendirilmesi amac›yla demostrasyon çal›flmalar›n›n yap›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤› C. Tütün kullan›m› ve Ulusal tütün kontrol program›n›n izlenmesi, de¤erlendirmesi ve raporlanmas› C.1. Tan›mlar ve Mevcut Durum: Ulusal tütün kontrol politikalar›n›n, tütünle ilgili durumun ve di¤er düzenleyici mekanizmalar›n›n düzenli olarak izlenmesi halinde baflar›ya ulaflt›¤› bilimsel olarak gözlemlenmifltir. Dünya Sa¤l›k Örgütü modellemesinden hareketle yap›lan bir hesaba göre, Türkiye’de halen y›lda, sigaran›n yol açt›¤› sa¤l›k, iflgücü ve benzeri nedenlerle yaklafl›k 2,72 milyar dolar ekonomik kay›p olmakta ve 100 bin kifli zamans›z ölmektedir. Bu rakama sigaraya harcanan yaklafl›k y›ll›k 15 milyar Dolarl›k miktar dahil de¤ildir. Türkiye’de halen tütün kontrolü ile ilgili çal›flmalar dar kapsaml›, kurum ve kurulufllar›n çabalar› ile yürütülmektedir. Yaz›l›, kararlaflt›r›lm›fl ve kapsaml› ulusal tütün kontrol program› yoktur. Türkiye’de tütün mamullerinin kullan›m›n›, bunun sonuçlar›n› izleyen, de¤erlendiren kapsaml› ve sürekli herhangi bir çal›flma bulunmamaktad›r. C.2. Amaç Ulusal tütün kontrol program›n›n süreç ve ç›kt›lar›n›n izlenmesi, de¤erlendirmesi ve raporlanmas› için model oluflturulmas›. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 33 C.3. Hedefler 1. 2007 y›l› sonuna kadar Ulusal Tütün Kontrol Program›n›n izlenmesi, de¤erlendirmesi ve raporlanmas› için ulusal bir veri sistemi kurmak, 2. 2010 y›l›nda Ulusal tütün kontrol politikalar›n›n etkilili¤inin de¤erlendirilmesi ve raporlanmas› C.4. Stratejiler: 1. Çal›flma Grubu taraf›ndan Ulusal Tütün Kontrol Program› süreç ve ç›kt›lar›n› gösterir göstergelerin belirlenmesi. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 2. Belirlenen verilerin rutin olarak toplanmas› için veri toplama/araflt›rma protokolleri oluflturulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 3. Verilerin toplanmas› ve de¤erlendirilmesinden sorumlu bir yap› oluflturulmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤› 4. Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleflmesinin 21. maddesi uyar›nca T.B.M.M’i Onay’›n› müteakip sözleflmenin uygulanmas› için yasal, icrai, idari ve di¤er önlemler ile ilgili bilgiler; gerekirse Sözleflmenin uygulanmas›nda karfl›lafl›lan zorluk ve engeller ve bu engelleri aflmak için al›nan önlemle ilgili bilgiler, tütün kontrol faaliyetleri için verilen veya al›nan mali ve teknik deste¤e iliflkin bilgiler ve Sözleflmenin 6.3 (tütüne talebin azalt›lmas› için fiyat ve vergi önlemleri), 13.2 (tütün reklam›, promosyonu ve sponsorlu¤u), 13.3-13.4d-15.5 (tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticareti) ve 19.2 (sorumluluklara iliflkin konular) maddelerinde belirtilen bilgilere yönelik olarak y›ll›k Ülke Raporu’nun haz›rlanmas› ve raporda; a. Türkiye’de tütün kullan›m s›kl›¤› (prevalans, insidans) ve ilgili sa¤l›k, ekonomik, sosyal, toplumsal vb. yükler ile ilgili mevcut verilerin bir araya getirilmesi; b. Tütün kullan›m h›zlar› (tüketim say›lar›; kullan›m prevalans ve insidans h›zlar›; içenlerin sigara kullan›m› ile iliflkili özellikleri), Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 34 c. Toplumun genelinde ve/veya risk gruplar›nda tütün kullan›m› ile ilgili bilgi, tutum ve görüfller, d. Tütün kontrolü politikalar› ile ilgili ölçütlerin; yasal düzenlemeler, vergilendirmeler ve ekonomik ölçütler, sigara ile ilgili e¤itim aktiviteleri, sigara b›rakma ile ilgili aktiviteler, e. Tütüne ba¤l› ortaya ç›kan ekonomik kay›plar, f. Tütün kullan›m›na ba¤l› hastal›k (akci¤er kanseri, KOAH, iskemik kalp hastal›- ¤›, hipertansiyon vb. prevalans, ve insidans h›zlar›), ölüm h›zlar›, DALY ve QALY de¤erleri, 5. Gerek görülmesi halinde program›n etkinli¤i ve maliyet etkilili¤inin araflt›r›lmas›. 6. Y›ll›k olarak Ulusal Tütün Kontrol Program›nda aksayan yönleri, olas› nedenleri ve çözüm önerilerinin de¤erlendirilmesi ve raporland›r›lmas›. ‹lgili Kurum ve Kurulufl(lar) Sa¤l›k Bakanl›¤›, TAPDK Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 35 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 36 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 37 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 38 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 39 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 40 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 41 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 42 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 43 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 44 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 45 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 46 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 47 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 48 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 49 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 50 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 51 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 52 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 53 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 54 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 55 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 56 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 57 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 58 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 59 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 60 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 61 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 62 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 63 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 64 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 65 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 66 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 67 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 68 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 69 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 70 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 71 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 72 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 73 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 74 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 75 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 76 DÜNYA SA⁄LIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEfiMES‹N‹N ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDU⁄UNA DA‹R KANUN Kanun No: 5261 Kabul Tarihi : 25.11.2004 MADDE 1. - Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün 21 May›s 2003 tarihinde yap›lan 56 nc› Dünya Sa¤l›k Asamblesi Toplant›s›nda kabul edilen ve Türkiye ad›na 28 Nisan 2004 tarihinde New York’ta imzalanan “Dünya Sa¤l›k Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleflmesi”nin onaylanmas› uygun bulunmufltur. MADDE 2. - Bu Kanun yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer. MADDE 3.- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. Dünya Sa¤l›k Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleflmesi Önsöz ‹flbu Sözleflme'nin taraflar›, Halk sa¤l›¤›n› koruma haklar›na öncelik verme kararl›l›¤›n› tafl›yarak, Tütün salg›n›n›n yay›lmas›n›n, halk sa¤l›¤› için ciddi sonuçlar› olan ve etkin, uygun ve kapsaml› bir uluslararas› tepki verilmesinde mümkün olan en genifl uluslararas› iflbirli¤ini ve tüm ülkelerin kat›l›m›n› gerektiren küresel bir sorun oldu¤unu kabul ederek, Uluslararas› toplumun, tütün tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n, dünya çap›nda tahrip edici sa¤l›k, sosyal, ekonomik ve çevresel sonuçlar› ile ilgili kayg›lar›n› yans›tarak, Bütün dünyada, özellikle de geliflmekte olan ülkelerde sigara ve di¤er tütün mamullerinin tüketim ve üretimindeki art›fltan ve bu durumun, aileler, yoksullar ve ulusal sa¤l›k sistemleri üzerine getirdi¤i yükten ciddi kayg›lar duyarak, Bilimsel kan›tlar›n, tütün tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n ölüme, hastal›klara ve sakatl›klara neden oldu¤unu ve sigara ve di¤er tütün mamulleri- Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 77 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 78 ne maruz kalma ile tütüne ba¤l› hastal›klar›n ortaya ç›kmas› aras›nda belli bir zaman aral›¤› oldu¤unu kesin olarak gösterdi¤ini kabul ederek, Ayr›ca, yüksek düzeyde ifllenmifl olan sigara ve tütün içeren di¤er baz› ürünlerin ba¤›ml›l›¤a ve bu ba¤›ml›l›¤›n devam etmesine yol açt›¤›n› ve bunlar›n içerdikleri bilefliklerin ço¤unun ve oluflturduklar› duman›n, farmakolojik olarak aktif, toksik, mutajenik ve kanserojen oldu¤u, ayr›ca tütün ba¤›ml›l›¤›n›n bellibafll› uluslararas› hastal›k s›n›fland›rmalar›nda ayr› bir hastal›k olarak s›n›fland›r›ld›¤›n› kabul ederek, Do¤um öncesi dönemde tütün duman›na maruz kalman›n, çocu¤un sa¤l›¤›na ve geliflimine olumsuz etkilerde bulunaca¤› ile ilgili aç›k bilimsel veriler oldu¤unu teyid ederek, Bütün dünyada çocuklar›n ve ergenlerin sigara ve di¤er tütün ürünlerini kullanmalar› ndaki, özellikle giderek erken yafllarda sigara içilmesindeki art›fltan derin kayg› duyarak, Bütün dünyada kad›nlar ve genç k›zlar›n sigara ve di¤er tütün ürünlerini tüketimindeki art›fltan endifle ederek ve kad›nlar›n politika belirlenmesi ve uygulanmas›- n›n tüm basamaklar›na kat›lmalar›n›n ve cinsiyete özgü tütün kontrolü stratejilerinin gereklili¤ini göz önünde bulundurarak, Yerli halklardaki sigara ve di¤er tütün ürünlerinin yüksek kullan›m düzeylerinden derin kayg› duyarak, Tütün ürünlerinin kullan›m›n›n özendirilmesine yönelik her türlü reklam, tan›- t›m ve sponsorlukla ilgili ciddi kayg›lar duyarak, Sigara ve di¤er tütün ürünlerinin kaçakç›l›k, yasa d›fl› imalat ve sahte üretim gibi her türlü kanunsuz ticaretinin önlenmesinde ortak hareket etmenin gereklili¤ini kabul ederek, Özellikle geliflmekte olan ülkelerin ve ekonomileri geçifl sürecinde olan ülkelerin, her düzeyde tütün kontrolü için, mevcut ve tasarlanan tütün kontrolü faaliyetlerine ba¤l› olarak yeterli mali ve teknik kayna¤a ihtiyaç duyduklar›n› kabul ederek, Baflar›l› tütün talebini azaltma stratejilerinin uzun vadeli sosyal ve ekonomik etkilerine hitap edecek uygun mekanizmalar›n gelifltirilmesi gere¤ini kabul ederek, Baz› geliflmekte olan ve ekonomileri geçifl sürecinde olan ülkelerde tütün kontrol programlar›n›n orta ve uzun vadede do¤urabilece¤i sosyal ve ekonomik zorluklar› göz önünde tutarak ve bu ülkelerin sürdürülebilir kalk›nma için ulusal olarak gelifltirilmifl stratejiler ba¤lam›nda teknik ve finansal deste¤e olan ihtiyaçlar›n› kabul ederek, Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 79 Tütün kontrolü ile ilgili olarak bir çok devlet taraf›ndan yürütülen de¤erli çal›flmalar› n bilincinde olarak ve tütün kontrolü alan›nda önlemlerin gelifltirilmesinde Dünya Sa¤l›k Örgütü'nün liderli¤ini ve Birleflmifl Milletler sisteminin di¤er kurulufl ve organlar› ile di¤er uluslararas› ve hükümetler aras› bölgesel örgütlerin çabalar›n› takdir ederek, Sivil toplum örgütlerinin ve profesyonel sa¤l›k kurumlar›, kad›nlar, gençler, çevre ve tüketici gruplar›, akademik kurulufllar ve sa¤l›k kurulufllar› gibi tütün endüstrisi ile ba¤lant›s› olmayan di¤er sivil topluluk üyelerinin tütün kontrolünde ulusal ve uluslararas› alandaki özel katk›lar›n› ve bu faaliyetlere kat›l›mlar›n›n hayati önemini vurgulayarak, Tütün endüstrisinin, tütün kontrolündeki çabalar› bozma ve y›pratma giriflimlerine karfl› tetikte olunmas› gerekti¤ini ve tütün endüstrisinin tütün kontrolü çabalar› nda olumsuz etkilere neden olabilecek faaliyetlerinden haberdar olunmas› gerekti- ¤ini kabul ederek, Herkesin ulafl›labilir en yüksek fiziksel ve ruhsal sa¤l›k standartlar›nda yaflama hakk›n› belirten, 16 Aral›k 1966 tarihinde Birleflmifl Milletler Genel Kurulu'nca kabul edilen, Uluslararas› Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleflmesi'nin 12. maddesine at›fta bulunarak, Ulafl›labilir en yüksek sa¤l›k standartlar›nda yaflaman›n, ›rk, din, siyasi görüfl, ekonomik ve sosyal durumu ne olursa olsun her insan›n temel haklar›ndan biri oldu¤ unu belirten Dünya Sa¤l›k Örgütü Anayasas›n›n önsözüne ayr›ca at›fta bulunarak, Mevcut bilimsel, teknik ve ekonomik de¤erlendirmelerin ›fl›¤›nda tütün kontrolü önlemlerinin gelifltirilmesine kararl› olarak, 18 Aral›k 1979 tarihinde Birleflmifl Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen Kad› nlara karfl› Her Türlü Ayr›mc›l›¤›n Önlenmesi Sözleflmesinin, Sözleflmeye taraf devletlerin sa¤l›k alan›nda kad›nlara karfl› ayr›mc›l›k yap›lmas›n› önleyecek uygun önlemleri almalar›n› gerektirdi¤ini hat›rlatarak, 20 Kas›m 1989 tarihinde Birleflmifl Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen Çocuk Haklar› Sözleflmesinin, Sözleflmeye taraf olan devletlerin çocuklar›n mümkün olan en yüksek sa¤l›k standartlar›nda yaflama haklar›n› tan›malar› gerekti¤ini ayr›ca belirterek, Afla¤›da belirtilen konularda anlaflmaya varm›fllard›r: Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 80 BÖLÜM I : G‹R‹fi Madde 1 Tan›mlamalar ‹flbu Sözleflme'nin amaçlar› bak›m›ndan: (a) "yasa d›fl› ticaret", üretim, yükleme ve tafl›ma, al›m, mülkiyet, da¤›t›m, sat›fl veya sat›n alma ve bunlar› kolaylaflt›racak her türlü giriflimle ilgili olarak yasalarca yasaklanm›fl uygulama veya davran›fl› tan›mlamaktad›r. (b) "bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluflu", üye ülkeleri ba¤lay›c› kararlar almak dahil bir dizi konuda üye ülkelerin yetkilerini devretti¤i, birkaç egemen devletten oluflan organizasyonu tan›mlamaktad›r(1); (c) "tütün reklam› ve promosyonu", bir tütün ürününü veya tütün kullan›m›n› özendirmeyi do¤rudan veya dolayl› yoldan sa¤lamak amac›yla yap›lan her türlü ticari iletiflimi, tavsiyeyi veya eylemi ifade etmektedir; (d) "tütün kontrolü", toplumun tütün ürünleri tüketimini ve tütün duman›na maruz kalmas›n› önleyerek veya azaltarak sa¤l›k düzeylerini yükseltmeyi amaçlayan, arz, talep ve zarar› azaltma stratejileridir; (e) "tütün endüstrisi", tütün üreticileri, toptan da¤›t›mc›lar› ve ithalatç›lar› anlam›na gelmektedir; (f) "tütün ürünü", tüttürme, emme, çi¤neme ya da buruna çekerek kullan›lmak üzere üretilmifl, ham madde olarak tamamen veya k›smen tütün yapra¤›ndan imal edilmifl maddeyi tan›mlamaktad›r; (g) "tütün sponsorlu¤u", bir tütün ürünü veya tütün kullan›m›n›n do¤rudan veya dolayl› yoldan tan›t›m› amac›, etkisi veya benzer etkisi tafl›yan her türlü olay, faaliyet ya da bireye katk›da bulunmak anlam›na gelir. Madde 2 Bu sözleflme ile di¤er anlaflma ve yasal belgeler aras›ndaki iliflki 1. Taraflar, insan sa¤l›¤›n›n daha iyi korunabilmesi için, iflbu Sözleflme'nin ve protokollerinin gerektirdiklerinin ötesinde tedbirler almaya teflvik edilmektedir ve bu belgelerdeki maddeler, bir taraf›n, kendi düzenlemeleri do¤rultusunda ve Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 81 uluslararas› hukuka uygun olarak daha s›k› flartlar getirmelerine engel teflkil etmemektedir. 2. Sözleflme'nin ve protokollerinin flartlar›, taraflar›n, Sözleflme ve protokolleriyle ilgili konularda, Sözleflme ve protokolleriyle getirilen yükümlülüklere uygun olmak kofluluyla, bölgesel ve alt-bölgesel anlaflmalar da dahil olmak üzere, iki tarafl› ya da çok tarafl› anlaflmalara girme haklar›n› hiçbir flekilde etkilemez. ilgili taraflar, bu tür anlaflmalar› Sekretarya arac›l›¤›yla Taraflar Konferans›'na bildireceklerdir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 82 BÖLÜM II : AMAÇ, REHBER iLKELER VE GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER Madde 3 Amaç ‹flbu Sözleflme'nin ve protokollerinin amac›, tütün kullan›m› ve tütün duman›na maruz kalman›n yayg›nl›¤›n› sürekli ve özlü bir flekilde azaltmak için, Taraflar›n ulusal, bölgesel ve uluslararas› düzeylerde uygulayacaklar› bir tütün kontrol önlemleri çerçevesi sa¤lamak suretiyle, mevcut ve gelecek nesilleri, tütün tüketimi ve tütün duman› na maruz kalman›n y›k›c› sa¤l›k, sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlar›ndan korumakt› r. Madde 4 Rehber ilkeler ‹flbu Sözleflme'nin ve protokollerinin amac›na ulaflmak ve flartlar›n› yerine getirmek için Taraflar, di¤erleri aras›nda, afla¤›da belirtilen ilkeler do¤rultusunda hareket edeceklerdir: 1. Her birey, tütün tüketimi ve tütün duman›na maruz kalman›n neden oldu¤u sa¤- l›k sorunlar›, ba¤›ml›l›k ve hayati tehlikeler konusunda bilgilendirilmeli ve bireylerin tütün duman›na maruz kalmalar›n› önlemek için ilgili hükümet birimlerince etkin yasal, icrai, idari ve di¤er önlemler planlanmal›d›r. 2. Ulusal, bölgesel ve uluslararas› düzeyde, kapsaml› çok sektörlü önlemlerin ve eflgüdümlü tepkilerin gelifltirilmesi ve desteklenmesi için, afla¤›daki hususlar göz önünde bulundurularak, güçlü siyasi taahhütlerde bulunulmas› gerekmektedir: ( a) Tüm bireyleri tütün duman›na maruz kalmaktan korumak için önlem al›nmas› gereklili¤ i; ( b) Her türlü tütün ürünü bak›m›ndan; bafllamay› önleyici, b›rakmay› kolaylaflt›r›c› ve destekleyici, tüketimi azalt›c› önlemler al›nmas› gereklili¤i; ( c) Yerli bireylerin ve topluluklar›n, sosyal ve kültürel aç›dan ihtiyaç ve görüfllerine uygun tütün kontrol programlar›n›n gelifltirilmesi, uygulanmas› ve de¤erlendirilmesi faaliyetlerine kat›lmalar›n› teflvik edici önlemler al›nmas› gereklili¤i; ( d) Tütün kontrolü stratejileri gelifltirilirken, cinsiyete özgü risklere hitap edilmesini sa¤layacak önlemler al›nmas› gereklili¤i. 3. Etkili tütün kontrol programlar›n›n oluflturulmas› ve uygulanmas› amac›yla, yerel kültürel, sosyal, ekonomik, siyasi ve yasal faktörler göz önüne al›narak, özellikle teknoloji transferi, bilgi ve finansal yard›m ve uzman deste¤i sa¤lanmas› koUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 83 nular›nda uluslararas› iflbirli¤i, Sözleflme'nin önemli bir parças›d›r. 4. Her türlü tütün ürününün tüketiminin ulusal, bölgesel ve uluslararas› düzeyde azalt›lmas›ndaki kapsaml› çok sektörlü önlemler; halk sa¤l›¤› ilkeleri do¤rultusunda, tütün tüketimi ve tütün duman›na maruz kalmaya ba¤l› hastal›klardan, erken ölüm ve sakatl›klardan korunmak aç›s›ndan vazgeçilmezdir. 5. Taraflar›n, kendi kanunlar› çerçevesinde belirlenen yükümlülükleriyle ilgili konular, kapsaml› tütün kontrolünün önemli bir parças›d›r. 6. Geliflmekte olan ve ekonomileri geçifl sürecinde olan ülkelerdeki tütün kontrol programlar›n›n bir sonucu olarak geçimleri olumsuz etkilenen tütün yetifltiricilerine ve iflçilerine teknik ve mali destek sa¤lanmas›n›n önemi kabul edilmeli ve ulusal olarak gelifltirilen sürdürülebilir kalk›nma stratejileri kapsam›nda ele al›nmal› d› r. 7. Sözleflme ve protokollerinin amac›na ulafl›lmas›nda sivil toplumun kat›l›m› büyük önem arz etmektedir. Madde 5 Genel yükümlülükler 1. Her bir Taraf, iflbu Sözleflme ve protokollerine uygun flekilde kapsaml›, çok sektörlü ulusal tütün kontrolü stratejilerini, plan ve programlar›n› gelifltirmeli, uygulamal›, bu programlar› düzenli olarak gözden geçirmeli ve yenilemelidir. 2. Bu amaçlara ulaflmak için her bir Taraf, imkânlar› elverdi¤ince: (a) Tütün kontrolü için ulusal bir koordinasyon mekanizmas› veya odak noktalar› kuracak ya da gelifltirecek ve finanse edecektir; (b) Tütün tüketimini, nikotin ba¤›ml›l›¤›n› ve tütün duman›na maruz kalmay› önlemeye ve azaltmaya yönelik uygun politikalar gelifltirmede, etkin yasal, icrai, idari ve/veya di¤er önlemleri alacak, uygulayacak ve gerekti¤inde di¤er Taraflarla iflbirli¤inde bulunacakt›r; 3. Taraflar, tütün kontrolü ile ilgili halk sa¤l›¤› politikalar› gelifltirilmesinde ve uygulanmas› nda, ulusal kanunlar do¤rultusunda, bu politikalar› tütün endüstrisinin ticari ve di¤er ç›kar çevrelerinden koruyacaklard›r. 4. Taraflar, taraf olduklar› iflbu Sözleflme ve protokollerinin uygulanabilmesi için, önerilen önlem, yöntem ve ilkelerin oluflturulmas›nda iflbirli¤i yapacaklard›r. 5. Taraflar, gerekti¤inde, taraf olduklar› iflbu Sözleflme ve protokollerin amac›na ulaflmas› için uzman uluslararas› ve bölgesel kurulufllarla ve di¤er kurumlarla iflbirli¤ i yapacaklard›r. 6. Taraflar, iflbu Sözleflme'nin etkili biçimde uygulanmas› için, iki tarafl› veya çok tarafl› finansal mekanizmalarla, kullan›mlar›ndaki para ve kaynaklar› do¤rultusunda, finansal kaynaklar› art›rmak için iflbirli¤i yapacaklard›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 84 BÖLÜM III : TÜTÜNE TALEB‹ AZALTMAYA YÖNEL‹K ÖNLEMLER Madde 6 Tütüne talebin azalt›lmas› için fiyat ve vergi önlemleri 1. Taraflar, fiyat ve vergi önlemlerinin baflta gençler olmak üzere toplumun çeflitli kesitlerinde tütün kullan›m›n›n azalt›lmas›nda etkin ve önemli araçlar oldu¤unu kabul ederler. 2. Taraflar›n kendi vergilendirme politikalar›n› belirleme ve oluflturma hakk›na halel getirmeksizin, her bir Taraf tütün kontrolüyle ilgili ulusal sa¤l›k hedeflerini göz önünde bulundurmal› ve gerekirse, afla¤›daki önlemleri almal› veya sürdürmelidir: (a) Tütün tüketiminin azalt›lmas›na yönelik sa¤l›k hedefleri do¤rultusunda tütün ürünlerine vergi ve gerekti¤inde fiyat politikalar› uygulanmas›, (b) Uluslararas› seyahat eden yolculara tütün ürünlerinin vergisiz ve gümrüksüz sat›fl›n›n ve/veya ithalat›n›n, gerekirse, yasaklanmas› veya s›n›rland›r›lmas›. 3. Taraflar, 21. madde uyar›nca, tütün ürünleri için vergilendirme oranlar›n› ve tütün tüketimi e¤ilimlerini periyodik raporlarla Taraflar Konferans›na bildireceklerdir. Madde 7 Tütüne talebi azaltmada fiyat d›fl› önlemler Taraflar, kapsaml› fiyat d›fl› önlemlerin tütün tüketiminin azalt›lmas›nda etkili ve önemli bir araç oldu¤unu kabul ederler. Her bir Taraf, 8. ve 13. maddelerle üstlendikleri yükümlülüklerini yerine getirmek için etkili yasal, icrai, idari ve di¤er önlemleri alacak ve uygulayacaklard›r ve bu önlemlerin uygulanmas› amac›yla, gerekti¤ inde, birbirleriyle do¤rudan veya uluslararas› uzmanl›k kurulufllar› arac›l›¤›yla iflbirli¤ i yapacaklard›r. Taraflar Konferans›, bu madde hükümlerinin hayata geçilmesi için uygun rehber ilkeler önerecektir. Madde 8 Tütün duman›ndan korunma 1. Taraflar, bilimsel kan›tlar›n tütün duman›na maruz kalman›n ölüm, hastal›k ve sakatl›klara neden oldu¤unun kuflkuya yer b›rakmayacak biçimde kan›tlad›¤›n› kabul ederler. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 85 2. Her bir Taraf, kapal› ifl yerlerinde, toplu tafl›ma araçlar›nda, kapal› kamu alanlar› nda ve gerekti¤inde, kamuya aç›k di¤er yerlerde tütün duman›na maruz kalmay› engellemek için, ulusal yasalarla belirlenen mevcut resmi yetki alanlar›nda, etkin yasal, icrai, idari ve/veya di¤er önlemleri alacak ve uygulayacak ve bu önlemlerin, yetkisine giren di¤er düzeylerde de kabulü ve uygulanmas›n› etkin bir flekilde teflvik edecektir. Madde 9 Tütün ürünlerinin içerikleri ile ilgili düzenleme Taraflar, Konferans›, uluslararas› uzmanl›k kurulufllar›yla dan›flarak, tütün ürünlerinin içerikleri ve yayd›klar›n› ölçmek ve test etmek ve bunlar› düzenlemek için rehber ilkeler önerecektir. Her bir Taraf, ulusal uzmanl›k kurumlar›nca onayland›- ¤›nda, bu tür düzenlemeler, ölçümler ve testler için etkin yasal, icrai, idari ve di¤er önlemleri alacak ve uygulayacaklard›r. Madde 10 Tütün ürünlerinin ifflas› ile ilgili düzenleme Her bir Taraf, ulusal kanunlar do¤rultusunda, tütün üreticileri ve ithalatç›lar›n›n tütün ürünlerinin içerikleri ve yayd›klar›yla ilgili bilgiyi hükümet birimlerine bildirmelerini sa¤layacak etkili yasal, icrai, idari ve di¤er önlemleri alacak ve uygulayacaklard› r. Her bir Taraf, ayr›ca, tütün ürünlerinin zehirli ö¤eleri ve yayd›klar›yla ilgili bilgilerin kamu oyuna duyurulmas› için etkin önlemler alacak ve uygulayacaklard› r. Madde 11 Tütün ürünlerinin paketlenmesi ve etiketlenmesi 1. Her bir Taraf, kendisi aç›s›ndan iflbu Sözleflme'nin yürürlü¤e girmesinden sonraki üç y›ll›k bir süre içinde, kendi ulusal kanunlar› do¤rultusunda, afla¤›dakilerin gerçeklefltirilmesi için etkili önlemler alacak ve uygulayacakt›r; (a) Tütün ürünlerinin paketlenmesi veya etiketlenmesinde, bir tütün ürününün özellikleri, sa¤l›¤a etkileri, tehlikeleri ve emisyonlar› ile ilgili yanl›fl, aldat›c›, yan›lt›c› veya hatal› izlenim oluflturacak ve belirli bir tütün ürününün, do¤rudan veya dolayl› olarak, di¤er tütün ürünlerinden daha az zararl› oldu¤u izlenimini uyand›racak, "düflük katranl›", "hafif", "ultra-hafif" ya da "yumuflak" vb. gibi bir tan›m, ticari marka, figür veya baflka iflaret kullan›lamaz. (b) Tütün ürünlerinin her bir paket ve ambalaj›nda ve bu ürünlerin d›fl paketleUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 86 me ve etiketlerinde tütün kullan›m›n›n zararl› etkilerini anlatan ve di¤er uygun mesajlar› veren sa¤l›k uyar›lar› olmal›d›r. Bu uyar›lar ve mesajlar: i. Yetkili ulusal otoritelerce onaylanmal›d›r, ii. Dönüflümlü olarak kullan›lmal›d›r, iii. Büyük, aç›k, görülebilir ve okunabilir olmal›d›r, iv. Görünebilir alan›n % 50 veya daha fazlas›nda olabilir ancak % 30'dan az olmamal› d›r, v. Resimler ya da flekiller halinde olabilir veya bunlar› içerebilir. 2. Her bir tütün ürünü paketi ve ambalaj›nda ve bu ürünlerin d›fl paketleme ve ambalaj› üzerinde bu maddenin 1 (b) paragraf›nda belirtilen uyar›lara ilaveten, tütün ürününün ulusal otoritelerce belirlenmifl, içeri¤i ve emisyonlar›yla ilgili bilgiler yeralacakt›r. 3. Her bir Taraf, bu maddenin 1 (b) ve 2. paragraflar›nda belirlenen uyar›lar›n ve di¤er yaz›l› bilgilerin her bir tütün ürünü paketi ve ambalaj›nda ve bu ürünlerin d›fl ambalaj ve etiketleri üzerinde kendi resmi dili veya dillerinde yer almas›n› sa¤layacakt›r. 4. ‹flbu maddenin amaçlar› bak›m›ndan, tütün ürünlerine iliflkin "d›fl paketleme ve etiketleme" terimi, ürünün perakende sat›fl›nda kullan›lan paketleme ve etiketlemeyi kastetmektedir. Madde 12 Ö¤retim, iletiflim, e¤itim ve toplumsal bilinç Her bir Taraf, mevcut tüm iletiflim araçlar›n› kullanarak, tütün kontrolü konular› nda toplumsal duyarl›l›¤› sa¤layacak ve güçlendirecektir. Bu amaçla her bir Taraf, afla¤›daki hususlar› gelifltirmek için etkili yasal, icrai, idari ve di¤er önlemleri alacak ve uygulayacakt›r: (a) Tütün tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n ba¤›ml›l›k yap›c› özelliklerini de içeren sa¤l›k riskleriyle ilgili, etkili ve kapsaml›, e¤itici ve toplumda duyarl›l›k oluflturucu programlara yayg›n eriflim; (b) Tütün tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n yaratt›¤› sa¤l›k riskleri ve Madde 14.2'de belirtildi¤i üzere tütün kullan›m›n›n b›rak›lmas› ve sigaras›z yaflam tarzlar›n›n faydalar› konusunda toplumun bilinçlendirilmesi; (c) Ulusal kanunlar do¤rultusunda, iflbu Sözleflme'nin amaçlar›yla ilgili olan tütün endüstrisi hakk›nda ayr›nt›l› bilgilere toplumun eriflmesi; Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 87 (d) Sa¤l›k çal›flanlar›, kamu iflçileri, sosyal hizmet görevlileri, medya çal›flanlar›, e¤itimciler, karar vericiler, yöneticiler ve ilgili di¤er kiflilere yönelik tütün kontrolü konusunda etkili ve uygun e¤itim veya duyarl›l›k kazand›rma ve bilinçlendirme programlar›; (e) Tütün kontrolü için sektörler aras› program ve stratejilerin gelifltirilmesi ve uygulanmas› na tütün endüstrisiyle ba¤lant›s› olmayan kamu ve özel kurulufllar ile sivil toplum kurulufllar›n›n kat›l›mlar› ve bunlar›n bilinçlendirilmeleri; (f) Halk›n tütün üretimi ve tüketiminin sa¤l›¤a, ekonomiye ve çevreye olan olumsuz etkileri hakk›nda bilinçlenmesi ve bu konudaki bilgilere eriflimi. Madde 13 Tütün reklam›, promosyonu ve sponsorlu¤u 1. Taraflar, reklam, promosyon ve sponsorlukla ilgili kapsaml› yasaklar›n, tütün ürünlerinin tüketimini azaltt›¤›n› kabul ederler. 2. Her bir Taraf, anayasalar›na veya anayasal ilkelerine uygun olarak, tütünle ilgili her türlü reklam, promosyon ve sponsorlu¤a karfl› kapsaml› yasaklar getireceklerdir. Bu yasaklara, Taraf devlette mevcut yasal çevresel ve teknik imkanlar çerçevesinde, kendi topraklar›ndan kaynaklanan s›n›r ötesi reklam, promosyon ve sponsorluk da dahil olacakd›r. Bu ba¤lamda, ifl bu Sözleflme'nin o Taraf aç›s›ndan yürürlü¤e girmesinden itibaren befl y›l içinde her bir Taraf uygun yasal, icrai, idari ve/veya di¤er önlemleri alacak ve önlemler hakk›nda, 21. maddede belirtildi¤i üzere bilgi verecektir. 3. Anayasas› veya anayasal ilkeleri nedeniyle kapsaml› bir yasaklama getiremeyecek durumda olan bir Taraf, tüm tütün reklam›, promosyonu ve sponsorluklar›- na k›s›tlamalar getireceklerdir. Bunlar, taraf devlette mevcut yasal çevresel ve teknik imkanlar çerçevesinde, kendi topraklar›ndan kaynaklanan ve s›n›r ötesi etkileri olan reklam, promosyon ve sponsorlu¤a s›n›rlamalar› veya kapsaml› yasaklar› içerecektir. Bu ba¤lamda, her bir Taraf, uygun yasal, icrai, idari ve/veya di¤er önlemleri alacak ve önlemler hakk›nda 21. maddeye uygun olarak bilgi verecektir. 4. Her bir Taraf, anayasas› veya anayasal ilkeleri çerçevesinde, en az›ndan afla¤›- daki hususlar› yerine getirecektir: (a) Her türlü tütün ürününün özellikleri, sa¤l›¤a etkileri, tehlikeleri ve emisyonlar› ile ilgili hatal›, yanl›fl bilgilendirici ve yan›lt›c› veya hatal› bir izlenim b›rakabilecek flekilde tan›t›c› reklam, promosyon ve sponsorlu¤un yasaklanmas›, Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 88 (b) Tütün ürünleriyle ilgili her türlü reklama ve gerekirse, promosyon ve sponsorlu¤ a sa¤l›kla ilgili ve di¤er uyar›lar›n ve mesajlar›n eklenmesi koflulunun aranmas›, (c) Tütün ürünlerinin halk taraf›ndan al›nmas›n› özendirecek do¤rudan ya da dolayl› teflvik edici unsurlar›n kullan›m›n›n s›n›rland›r›lmas›, (d) Kapsaml› bir yasak konulam›yorsa, tütün endüstrisinin henüz yasaklanmam› fl reklam, promosyon ve sponsorlukla ilgili masraflar›n›n ilgili hükümet kurumlar› na bildirilmesi koflulunun aranmas›. Bu yetkili kurumlar, ulusal yasalar uyar›nca, söz konusu harcamalar›n kamuoyuna ve 21. madde gere¤ince Taraflar Konferans›'na sunulmas›na karar verebilirler. (e) Kapsaml› yasaklar›n getirilmesinin sa¤lanmas› ya da, anayasa veya anayasal ilkeler nedeniyle kapsaml› bir yasaklama getiremeyecek durumda olunmas› halinde, befl y›l içinde radyo, televizyon, yaz›l› medya ve gerekirse, internet gibi di¤er ortamlarda tütün reklam, promosyon ve sponsorlu¤unun k›s›tlanmas›, (f) Uluslararas› olaylarda, faaliyetlerde ve/veya bu tür faaliyetlere kat›lanlara tütün sponsorlu¤unun yasaklanmas› ya da, anayasa veya anayasal ilkeler nedeniyle kapsaml› bir yasaklama getiremeyecek durumda olunmas› halinde, k›s›tlanmas›. 5. Taraflar 4. f›krada belirtilen yükümlülüklerin ötesinde önlemler almaya teflvik edilmektedir. 6. Taraflar, s›n›r ötesi reklamc›l›¤›n önlenmesi için gerekli teknolojilerin ve di¤er araçlar›n gelifltirilmesi amac›yla iflbirli¤i yapacaklard›r. 7. Tütün reklam, promosyon ve sponsorlu¤unun belirli alanlar›nda yasaklar› bulunan taraflar›n, kendi bölgelerine giren bu tip s›n›r ötesi tütün reklam, promosyon ve sponsorluklar›n› yasaklamaya ve kendi ulusal kanunlar› do¤rultusunda, yerel tütün reklam›, promosyon ve sponsorluklar›na verdikleri cezalar›n ayn›s›n› vermeye egemen haklar› vard›r. Bu madde, belirli bir cezay› önermemektedir. 8. Taraflar, s›n›r ötesi reklam, promosyon ve sponsorlu¤a kapsaml› yasaklar getirilmesi için uluslararas› iflbirli¤i gerektiren uygun önlemlerin çerçevesini çizen bir protokolün haz›rlanmas›n› göz önünde bulunduracaklard›r. Madde 14 Tütün ba¤›ml›l›¤› ve tütünün b›rak›lmas› ile ilgili talep azalt›c› önlemler 1. Her bir Taraf, ulusal flartlar› ve öncelikleri dikkate alarak, tütün kullan›m›n›n b›- rak›lmas›n› özendiren ve tütün ba¤›ml›l›¤› için gerekli tedaviyi sa¤layan, bilimUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 89 sel kan›tlara ve baflar›l› uygulamalara dayal›, uygun, kapsaml› ve bütünleflmifl projeler gelifltirecek bunlar› yayg›nlaflt›racakt›r ve tütün kullan›m›n› b›rakmak ve tütün ba¤›ml›l›¤›na karfl› yeterli tedaviyi uygulamak üzere etkili önlemler alacakt› r. 2. Bu amaçla, her bir Taraf, afla¤›daki hususlar› yerine getirmeye çal›flacakt›r: (a) E¤itim kurumlar›, sa¤l›k hizmeti veren kurumlar, iflyerleri ve spor merkezleri gibi yerlerde, tütün kullan›m›n›n b›rak›lmas›n› özendirici etkin programlar›n oluflturulmas› ve uygulanmas›; (b) Gerekti¤inde sa¤l›k çal›flanlar›n›n ve sosyal hizmet görevlilerinin kat›l›m›yla, tütün ba¤›ml›l›¤›n›n teflhis ve tedavisinin ve tütün kullan›m›n›n b›rak›lmas› için dan›flma hizmetlerinin ulusal sa¤l›k ve e¤itim programlar›na, plan ve stratejilerine dahil edilmesi; (c) Tütün ba¤›ml›l›¤›n›n teflhisi, dan›flma, önleme ve tedavisi için sa¤l›k kurumlar› nda ve rehabilitasyon merkezlerinde programlar oluflturulmas›; (d) 22. madde uyar›nca tütün ba¤›ml›l›¤›n›n, eczac›l›k ürünlerini de içeren tedavilerinin ulafl›labilir ve uygulanabilirli¤ini kolaylaflt›rmak için di¤er taraflarla iflbirli¤ i yap›lmas›. Bu tür ürünler ve içerikleri, ilaçlar› ve gerekti¤inde, ilaç yap›- m›nda kullan›lan ve teflhise yarar ürünleri içerebilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 90 BÖLÜM IV : TÜTÜN ARZININ AZALTILMASINA YÖNEL‹K ÖNLEMLER Madde 15 Tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticareti 1. Taraflar, tütün ürünlerinin kaçakç›l›k, yasa d›fl› imalat ve sahte üretim dahil her türlü yasad›fl› ticaretinin önlenmesinin ve altbölgesel, bölgesel ve küresel anlaflmalara ek olarak ilgili ulusal kanunlar›n gelifltirilmesinin ve uygulanmas›n›n, tütün kontrolünün vazgeçilmez unsurlar› oldu¤unu kabul ederler. 2. Her bir Taraf, tütün ürünlerinin paketlerinde ve ambalajlar›nda ve bu ürünlerin d›fl ambalaj›nda, menflelerinin anlafl›lmas›na yard›mc› olan iflaretlerin olmas› ve ulusal kanunlar ve iki tarafl› ya da çok tarafl› anlaflmalar do¤rultusunda tütün ürünlerinin da¤›t›m noktalar›n›n belirlenmesi, yasal durumlar› ve dolafl›mlar›n›n denetlenmesi, belgelenmesi ve kontrolünün sa¤lanmas› için etkin yasal, icrai, idari ve di¤er önlemleri alacak ve uygulayacaklard›r. Bunlara ek olarak her bir Taraf: (a) ‹ç pazarda perakende veya toptan sat›lan her bir tütün ürünü paketi veya ambalaj› nda; "Sadece belirli bir bölgede sat›fl›na izin verilmifltir" (ülkenin, bölgenin ya da federal birimin ismi belirtilecek) ibaresi tafl›mas›n› veya gönderilecek nihai ülkeyi gösteren ya da yetkililere ürünün iç pazarda yasal olarak sat›l›p sat› lmad›¤›n› belirlemelerine yard›mc› olacak baflka etkili iflaretler tafl›mas›n› sa¤- layacakt›r. (b) Gerekirse, da¤›t›m sistemini daha da güvence alt›na alacak ve yasa d›fl› ticaretin soruflturulmas›na yard›mc› olacak pratik bir takip ve izleme rejimi gelifltirmeyi göz önünde bulunduracakt›r. 3. Her bir Taraf, bu maddenin 2. f›kras›nda belirtilen ambalaj bilgilerinin veya iflaretlemenin, resmi dil veya dillerde ve okunabilir olmas›n› sa¤layacakt›r. 4. Tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticaretinin önlenmesi amac›yla her bir Taraf: (a) Yasad›fl› ticaret dahil, tütün ürünlerinin s›n›r ötesi ticaretini denetleyecek ve bu konuda veri toplayacak, ulusal kanunlar ve ilgili iki tarafl› veya çok tarafl› anlaflmalar do¤rultusunda, gerekti¤inde, gümrük ve vergi makamlar› ile di¤er makamlar aras›nda bilgi al›flveriflinde bulunacakt›r; Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 91 (b) Kaçak ve sahte sigaralar› da içeren tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticaretine karfl›, uygun cezalar ve yapt›r›mlar içeren yasalar ç›karacak veya mevcut yasalar› güçlendirecektir; (c) El konulan tüm imalat malzemelerinin, kaçak ve sahte sigaralar›n ve di¤er tütün ürünlerinin, mümkünse çevreye zarar vermeyen yöntemlerle yok edilmesini veya ulusal kanunlar uyar›nca, ortadan kald›r›lmas›n› sa¤layacak uygun önlemleri alacakt›r; (d) Egemenlik alan› dahilinde vergi ve gümrü¤e tabi olarak bulunan veya dolafl› mda olan tütün ürünlerinin depolanma ve da¤›t›mlar›n›n denetlenmesi, belgelenmesi ve kontrolü için gerekli önlemleri alacak ve uygulayacakt›r; (e) Gerekirse, tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticaretinden kaynaklanan gelirin haczedilmesini sa¤layacak önlemler alacakt›r. 5. Taraflar, iflbu maddenin 4 (a) ve 4 (b) bentleri uyar›nca toplanan bilgileri, 21. Madde'ye uygun olarak Taraflar Konferans›'na periyodik raporlar halinde toplu halde sunacaklard›r. 6. Taraflar, ulusal kanunlar› çerçevesinde ve gerekti¤inde, tütün ürünlerinin yasa d›fl› ticaretinin önlenmesi amac›yla, bu hususta soruflturma, kovuflturma ve yarg› lama ile ilgilenen ulusal kurulufllar ve ilgili bölgesel ve uluslararas› örgütler aras›nda iflbirli¤ini destekleyeceklerdir. Tütün ürünlerinin yasad›fl› ticaretiyle mücadele etmek için bölgesel ve altbölge düzeylerinde iflbirli¤ine özel önem verilecektir. 7. Her bir Taraf, yasa d›fl› ticaretin önlenmesi için tütün ürünlerinin üretiminin ve da¤›t›m›n›n düzenlenmesine veya kontrolüne yönelik, lisanslama dahil, di¤er önlemleri de almaya ve uygulamaya çal›flacakt›r. Madde 16 Çocuklara ve çocuklar arac›l›¤›yla sat›fl yap›lmas› 1. Her bir Taraf, 18 yafl›ndan küçüklere veya ulusal kanunlarla belirlenen yafl›n alt› ndakilere tütün ürünlerinin sat›lmas›n› önleyecek yasal, icrai, idari veya uygun resmi düzeyde di¤er önlemleri alacak ve uygulayacakt›r. Bu önlemler afla¤›daki hususlar› içerebilir: (a) Tütün ürünü sat›c›lar›n›n, sat›fl noktalar›na, küçüklere tütün sat›fl›n›n yasak oldu¤unu gösteren aç›k ve belirgin bir iflaret koymalar›n›n ve kuflkulu durumlarda sat›n alan kifliye kimlik sorulmas›n›n sa¤lanmas›; Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 92 (b) Tütün ürünlerinin, market raflar› gibi do¤rudan ulafl›labilir yerlerde sat›lmas› n›n yasaklanmas›; (c) Küçüklere hitap eden fleker, çerez, oyuncak veya baflka nesnelerin tütün ürünleri fleklinde üretilmesinin ve sat›lmas›n›n yasaklanmas›; (d) Otomatik tütün sat›fl makinelerine çocuklar taraf›ndan ulafl›lamamas›n›n ve çocuklara tütün ürünleri sat›fl›n›n özendirilmemesinin sa¤lanmas›. 2. Taraflar, topluma ve özellikle de çocuklara ücretsiz tütün ürünü da¤›t›lmas›n› yasaklayacaklar ya da yasaklanmas›n› teflvik edeceklerdir. 3. Taraflar, sigaralar›n çocuklar taraf›ndan sat›n al›nmas›n› mümkün k›lacak flekilde tek olarak veya küçük paketler halinde sat›lmas›n› yasaklamak için gayret sarf edeceklerdir. 4. Taraflar, küçüklere tütün ürünü sat›lmas›n› önleyecek önlemlerin etkilerinin artt› r›lmas› için, bu önlemlerin, gerekti¤inde Sözleflme'de yer alan di¤er hükümlerle birlikte uygulanmas› gerekti¤ini kabul ederler. 5. Taraflar Sözleflme'yi imzalar, onaylar, kabul eder, uygun bulur ve resmen teyid eder ya da kat›l›rken, veya sonraki herhangi bir zamanda, ba¤lay›c› bir yaz›l› bildirim yapmak suretiyle, egemenlik alan› içerisinde otomatik tütün sat›fl makinelerinin giriflini yasaklama, ya da gerekirse, bu makinelere tam bir yasak getirme taahhüdünde bulunabilirler. ‹flbu maddeye uygun olarak yap›lan bildirim, Depoziter taraf›ndan Sözleflme'ye taraf ülkelere iletilmelidir. 6. Taraflar iflbu maddenin 1. ve 5. f›kralar› aras›nda belirtilen yükümlülüklere uyulmas›n› sa¤lamak için sat›c› ve da¤›t›mc›lara karfl› cezaland›rmay› da içeren etkili yasal, icrai, idari veya di¤er önlemleri alacak ve uygulayacaklard›r. 7. Taraflar, gerekirse, 18 yafl›n ya da ulusal kanunlarla belirlenen yafl›n alt›ndakilere tütün ürünlerinin sat›lmas›n› önleyecek yasal, icrai, idari veya di¤er önlemleri almal› ve uygulamal›d›rlar. Madde 17 Ekonomik aç›dan uygun alternatif faaliyetler için destek sa¤lanmas› Taraflar, gerekirse, birbirleriyle ve uluslararas› ve bölgesel uzmanl›k kurulufllar› yla iflbirli¤i içinde, tütün iflçileri ve yetifltiricileri, e¤er varsa bireysel sat›c›lar için ekonomik olarak varl›klar›n› sürdürebilecekleri alternatifler gelifltireceklerdir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 93 BÖLÜM V : ÇEVREN‹N KORUNMASI Madde 18 Çevrenin ve insan sa¤l›¤›n›n korunmas› Taraflar, ‹flbu Sözleflme'nin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde, kendi topraklar› nda tütün yetifltirilmesi ve imalat› bak›m›ndan çevrenin ve çevreyle ilgili insan sa¤l›¤›n›n korunmas›na gerekli dikkati göstermeyi kabul ederler. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 94 BÖLÜM VI : SORUMLULUKLARA ‹L‹fiK‹N KONULAR Madde 19 Yükümlülükler 1. Taraflar, tütün kontrolü amac›yla, gerekirse tazminat› da içeren cezai veya hukuki sorumluluklar› düzenleyecek yasalar› ç›karmay› veya mevcut yasalar› gelifltirmeyi göz önünde bulunduracaklard›r. 2. Taraflar birbirleriyle, 21. Madde uyar›nca, Taraflar Konferans› arac›l›¤›yla afla- ¤›daki hususlarda bilgi al›flverifli sa¤lamak için iflbirli¤i yapacaklard›r: (a) Madde 20.3 (a) uyar›nca tütün ürünleri tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n sa¤l›¤a etkileri hakk›ndaki bilgiler, (b) Yürürlükteki yasalar, yönetmelikler ve bununla ilgili hukuki uygulamaya dair bilgiler. 3. Taraflar, gerekirse ve karfl›l›kl› olarak anlaflmaya var›lmas› halinde, ulusal kanunlar, politikalar, yasal uygulamalar ve uygulanabilir mevcut antlaflmalar›n getirdi¤ i s›n›rlar içerisinde, iflbu Sözleflme do¤rultusunda, hukuki ve cezai sorumlulu¤a iliflkin dava muamelelerinde birbirlerine yard›mc› olacaklard›r. 4. Sözleflme, böyle bir haklar› varsa, taraflar›n birbirlerinin yarg›lama sürecine kat› lma hakk›n› hiçbir flekilde etkilemeyecek veya s›n›rlamayacakt›r. 5. Taraflar Konferans›, mümkün oldu¤u takdirde, erken bir dönemde, Taraflara iflbu madde uyar›nca yapacaklar› yasal ve di¤er faaliyetleri aç›s›ndan, talepleri üzerine, sorumluluklarla ilgili konularda uluslararas› alanda yap›lan çal›flmalar› göz önünde bulundurarak, destek vermeyi de¤erlendirebilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 95 BÖLÜM VII : B‹L‹MSEL VE TEKN‹K ‹fiB‹RL‹⁄‹ VE B‹LG‹ ‹LET‹fi‹M‹ Madde 20 Araflt›rma, izleme ve bilgi al›flverifli 1. Taraflar, tütün kontrolü alan›nda ulusal araflt›rmay› gelifltirmeli ve desteklemeli, bölgesel ve uluslararas› düzeylerdeki araflt›rma programlar›n›n eflgüdümünü sa¤lamal›d›r. Bu ba¤lamda her bir Taraf: (a) Do¤rudan ya da ilgili uluslararas› ve bölgesel uzmanl›k kurulufllar› ve di¤er kurumlar arac›l›¤›yla araflt›rma ve bilimsel de¤erlendirmeler yap›lmas› için giriflimde bulunacak ve bunun için iflbirli¤inde bulunacak ve böylelikle, tütün kullan› m›n›n ve tütün duman›na maruz kalman›n nedenleri ve sonuçlar›n› incelemeye yönelik araflt›rmalar›, ayr›ca tütüne alternatif ürünleri belirlemeye yönelik araflt›rmalar› gelifltirecek ve teflvik edecektir; (b) ‹lgili uluslararas›, bölgesel ve hükümetleraras› kurulufllar›n ve di¤er kurumlar› n deste¤iyle, araflt›rma, uygulama ve de¤erlendirme dahil tütün kontrolü faaliyetlerinde bulunan herkes için e¤itim ve deste¤i teflvik edecek ve güçlendirecektir. 2. Taraflar, gerekirse, tütün kullan›m› ve tütün duman›na maruz kalman›n türleri, boyutlar›, yöntemleri, neden ve sonuçlar›na iliflkin ulusal, bölgesel ve küresel izleme programlar› haz›rlayacaklard›r. Taraflar, bu amaçla, gerekti¤inde verilerin bölgesel ve uluslararas› düzeylerde karfl›laflt›r›lmas› ve analiz edilebilmesi için, tütün izleme programlar›n› ulusal, bölgesel ve küresel sa¤l›k izleme programlar› na entegre etmelidirler. 3. Taraflar, uluslararas› ve bölgesel hükümetleraras› örgütlerle di¤er kurulufllar›n maddi ve teknik desteklerinin önemini kabul etmektedirler. Her bir Taraf afla¤›- daki flartlar› yerine getirmeye çal›flacakt›r: (a) Tütün tüketiminin salg›n hastal›klar aç›s›ndan izlenmesi ve sosyal, ekonomik ve sa¤l›kla ilgili göstergeler için tedricen bir ulusal sistem oluflturulmas›; (b) Uluslararas› ve bölgesel hükümetleraras› örgütlerle ve resmi ve sivil toplum Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 96 kurulufllar› dahil di¤er kurumlarla, bu maddenin 3(a) bendinde belirtilen göstergelere iliflkin bilgi al›flveriflinde ve bölgesel ve küresel tütün izleme konular›nda iflbirli¤i yap›lmas›; (c) Tütünle ilgili izleme verilerinin toplanmas›, analizi ve paylafl›m›n›n belirlenmesiyle ilgili genel rehber ilke ve usüllerin gelifltirilmesinde Dünya Sa¤l›k Örgütü ile iflbirli¤i yap›lmas›. 4. Taraflar, ulusal kanunlar› çerçevesinde, herkesçe ulafl›labilir mevcut bilimsel, teknik, sosyoekonomik, ticari ve yasal bilgilerin, ayr›ca iflbu Sözleflme'yle ba¤- lant›l› tütün endüstrisinin uygulamalar› ve tütün yetifltiricili¤ine iliflkin bilgi al›flveriflini teflvik edecekler ve kolaylaflt›racaklard›r. Böylece, geliflmekte olan taraflar› n ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraflar›n özel ihtiyaçlar›n› göz önüne alm›fl olacaklard›r. Her bir Taraf, afla¤›daki hususlarda çaba gösterecektir: (a) Tütün kontrolü ile ilgili kanun ve düzenlemeleri ve bunlar›n yürürlülü¤üne iliflkin hukuki bilgileri içeren güncel bir veri taban›n›n tedricen oluflturulmas› ve sürdürülmesi, ayr›ca bölgesel ve küresel tütün kontrolü için programlar gelifltirilmesinde iflbirli¤i yap›lmas›; (b) Bu maddenin 3 (a) bendi uyar›nca, ulusal izleme programlar›ndan güncel verilerin tedricen oluflturulmas› ve sürdürülmesi; (c) Tütün üretimi, imalat› hususunda ve Sözleflme'ye ya da ulusal tütün kontrol faaliyetlerine etki yapacak tütün endüstrilerinin faaliyetleriyle ilgili, düzenli olarak bilgi toplayacak ve yay›nlayacak küresel bir sistem kurulmas› ve sürdürülmesi için ilgili uluslararas› organizasyonlarla iflbirli¤i yap›lmas›. 5. Taraflar, geliflmekte olan ülke taraflar›na ve ekonomileri geçifl sürecinde olan taraflara, araflt›rma, izleme ve bilgi paylafl›m›nda yükümlülüklerini yerine getirmelerine yard›mc› olmak üzere Sekretarya'ya teknik ve finansal kaynak sa¤lanmas› n› gelifltirmek ve teflvik etmek amac›yla bölgesel ve uluslararas› hükümetleraras› kurulufllarla ve üyesi olduklar› finans ve kalk›nma kurulufllar›yla iflbirli- ¤i yapmal›d›rlar. Madde 21 Bilgi verme ve bilgi al›flverifli 1. Her bir Taraf, Sekretarya arac›l›¤›yla, Taraflar Konferans›'na Sözleflme'nin uygulanmas› yla ilgili afla¤›daki hususlar› içeren düzenli raporlar sunacaklard›r: (a) Sözleflme'nin uygulanmas› için al›nan yasal, icrai, idari ve di¤er önlemlerle ilgili bilgiler; Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 97 (b) Gerekirse, Sözleflme'nin uygulanmas›nda karfl›lafl›lan zorluk ve engeller ve bu engelleri aflmak için al›nan önlemlerle ilgili bilgiler; (c) Gerekirse, tütün kontrol faaliyetleri için verilen veya al›nan mali ve teknik deste¤e iliflkin bilgiler; (d) 20. maddede belirtilen, izleme ve araflt›rmalar hakk›ndaki bilgiler; (e) 6.3., 13.2., 13.3., 13.4(d)., 15.5. ve 19.2. maddelerde belirtilen bilgiler. 2. Taraflarca bildirilecek bu tip raporlar›n s›kl›¤› ve flekli, Taraflar Konferans› taraf› ndan belirlenecektir. Her bir Taraf Sözleflme'nin kendi aç›s›ndan yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren iki y›l içerisinde ilk raporunu sunacakt›r. 3. Taraflar Konferans›, 22. ve 26. madde uyar›nca, geliflmekte olan ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraf devletlere, talepleri üzerine, bu madde ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmelerinde yard›mc› olacak düzenlemeleri göz önünde bulunduracakt›r. 4. Sözleflme çeçevesinde bilgilerin yay›nlanmas› ve paylafl›lmas›, gizlilik ve mahremiyetle ilgili ulusal yasalara tabidir. Taraflar, karfl›l›kl› olarak mutabakata var› ld›¤› takdirde, paylafl›lan gizli bilgileri saklayacaklard›r. Madde 22 Bilimsel, teknik ve yasal alanlarda iflbirli¤i ve uzman deste¤i sa¤lanmas› 1. Taraflar ‹flbu Sözleflme'nin gereklerini yerine getirme kapasitelerini güçlendirmek amac›yla, geliflmekte olan ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraf devletlerin ihtiyaçlar› da göz önüne al›narak, do¤rudan ya da ilgili uluslararas› kurulufllar arac›l›¤›yla iflbirli¤i yapacaklard›r. Bu iflbirli¤i, ulusal tütün kontrol stratejilerini, planlar›n› ve programlar›n› oluflturmak ve güçlendirmek için, karfl›l›kl› olarak anlafl›ld›¤› flekilde, di¤erlerinin yan›s›ra afla¤›daki hususlar› da amaçlayan, teknik, bilimsel ve yasal uzmanl›k ve teknolojinin transferini teflvik edecektir: (a) Tütün kontrolüyle ilgili teknoloji, bilgi, yetenek, kapasite ve uzmanl›¤›n gelifltirilmesi, transferi ve ulafl›labilirli¤inin kolaylaflt›r›lmas›; (b) Sözleflme'nin, di¤erlerinin yan›s›ra, afla¤›daki hususlar arac›l›¤›yla uygulanmas› amac›yla ulusal tütün kontrolü stratejileri, plan ve programlar›n›n oluflturulmas› ve güçlendirilmesi için teknik, bilimsel, yasal ve di¤er alanlarda uzmanl› k sa¤lanmas›: Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 98 i. Talep üzerine, sigaraya bafllaman›n önlenmesini, sigaray› b›rakman›n özendirilmesini ve tütün duman›na maruz kalmaktan korunmay› da içeren teknik programlar› n ve güçlü bir yasal oluflumun gelifltirilmesine yard›m edilmesi; ii. Tütün iflçilerine, gerekti¤inde, ekonomik ve yasal aç›dan sürdürülebilir alternatif geçim yollar›n›n gelifltirilmesinde yard›mc› olunmas›; iii. Tütün yetifltiricilerine, gerekti¤inde, ekonomik olarak sürdürülebilir alternatif tar›m ürünleri üretimine geçmelerinde yard›mc› olunmas›; (c) 12. madde uyar›nca uygun personel için uygun e¤itim ve duyarl›laflt›rma programlar› için destek sa¤lanmas›; (d) Tütün kontrol stratejileri, planlar› ve programlar› do¤rultusunda, lojistik deste¤ in yan› s›ra gerekli donan›m, araç gereç deste¤inin de sa¤lanmas›; (e) Tütün kontrolü için nikotin ba¤›ml›l›¤›n›n tedavisini de içeren tütün kontrolü yöntemlerinin belirlenmesi; (f) Kapsaml› nikotin ba¤›ml›l›¤› tedavisinin etkinli¤ini art›r›c› araflt›rmalar›n desteklenmesi. 2. Taraflar Konferans›, 26. madde uyar›nca sa¤lanan mali destekle teknik, bilimsel ve yasal uzmanl›k ve teknoloji transferini teflvik edecek ve kolaylaflt›racakt›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 99 BÖLÜM VIII : KURUMSAL DÜZENLEMELER VE MAL‹ KAYNAKLAR Madde 23 Taraflar Konferans› 1. ‹flbu Sözleflme'yle bir Taraflar Konferans› oluflturulmufltur. Konferans›n birinci toplant›s›, iflbu Sözleflme'nin yürürlü¤e girmesinin üzerinden bir y›l geçmeden, Dünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan düzenlenecektir. Konferans, bu ilk toplant›s›nda, sonraki ola¤an toplant›lar›n yerini ve tarihini belirleyecektir. 2. Taraflar Konferans›'n›n ola¤anüstü toplant›lar›, Konferans taraf›ndan gerekli görüldü¤ ü zamanlarda ya da Taraflardan birinin yaz›l› talebi üzerine, bu talebin Taraflara Sekretarya taraf›ndan iletilece¤i alt› ay içinde, Taraflar›n en az üçte birinin de kabul etmesi durumunda, toplanabilir. 3. Taraflar Konferans›, ilk toplant›s›nda, oybirli¤i ile görüflme kurallar›n› kabul edecektir. 4. Taraflar Konferans›, kendisi için ve kurulabilecek yan organlar ile Sekretarya faaliyetlerinde uyulacak mali kurallar› oy birli¤i ile kabul edecektir. Her ola¤an toplant›da, bir sonraki ola¤an toplant›ya kadar olan mali dönem için bir bütçe kabul edecektir. 5. Taraflar Konferans›, Sözleflme'nin uygulanmas›n› düzenli olarak gözden geçirecek ve uygulamada etkinli¤in sa¤lanmas› için gerekli kararlar› alacakt›r; Sözleflme'nin 28., 29. ve 33. maddeleri gere¤ince Sözleflme'ye protokoller, ekler ve de- ¤ifliklikler kabul edebilecektir. Bu amaçla: (a) 20. ve 21. maddeler uyar›nca bilgi al›flveriflini teflvik edecek ve kolaylaflt›racakt› r; (b) Sözleflme'nin uygulanmas› için 20. maddede belirtilenlere ek olarak, veri toplanmas› ve karfl›laflt›rmal› araflt›rma metodolojilerinin gelifltirilmesi ve düzenli olarak iyilefltirilmesi için destek sa¤layacak ve yol gösterecektir; (c) Gerekti¤inde, stratejilerin, planlar›n, programlar›n, politikalar›n, yasalar›n ve Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 100 di¤er önlemlerin gelifltirilmesi, uygulanmas› ve de¤erlendirilmesini teflvik edecektir; (d) 21. madde uyar›nca, taraflarca sunulan raporlar› de¤erlendirecek ve Sözleflme'nin uygulanmas›yla ilgili ola¤an raporlar› kabul edecektir; (e) 26. madde uyar›nca, Sözleflme'nin uygulanmas› için mali kaynaklar›n mobilizasyonunu teflvik edecek ve kolaylaflt›racakt›r; (f) Sözleflmenin amaçlar›n›n gerçeklefltirilmesi için ihtiyaç duyulan alt organlar› oluflturacakt›r; (g) Sözleflme'nin uygulanmas›n›n güçlendirilmesi aç›s›ndan, gerekti¤inde, ilgili uzmanl›k kurulufllar›ndan, Birleflmifl Milletler sistemi kurumlar›ndan, di¤er uluslararas›, bölgesel ve hükümetleraras› kurulufllardan ve sivil toplum örgütlerinden, hizmet ve iflbirli¤i talebinde bulunacakt›r; (h) Bu sözleflme'nin amaçlar›na ulafl›lmas› için, yap›lan uygulamalardan elde edilen deneyimlerin ›fl›¤›nda, gerekti¤inde, baflka etkinlikleri de¤erlendirecektir. 6. Taraflar Konferans›, görüflmelere gözlemci olarak kat›l›mla ilgili ölçütleri belirleyecektir. Madde 24 Sekretarya 1 . Taraflar Konferans›, daimi bir sekretarya oluflturacak ve iflleyifli ile ilgili düzenlemeleri yapacakt›r. Taraflar Konferans›, bunlar› ilk toplant›s›nda belirlemeye çal›flacakt›r. 2. Daimi bir sekretarya kurulana kadar, iflbu Sözleflme'nin gerektirdi¤i sekretarya hizmetleri, Dünya Sa¤l›k Örgütü taraf›ndan sürdürülecektir. 3. Sekretarya hizmetleri afla¤›daki hususlardan oluflmaktad›r: (a) Taraflar Konferans› ve alt organlar›n toplant›lar›n› düzenlemek ve bu toplant› lar için gerekli hizmetleri sunmak; (b) Sözleflme gere¤i haz›rlanan raporlar› iletmek; (c) Özellikle geliflmekte olan ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraf devletlere, talep etmeleri halinde, iflbu Sözleflme'den kaynaklanan yükümlülükler uyar› nca yap›lmas› gereken, bilgi toplanmas› ve paylafl›m› konusunda destek sa¤lamak; (d) Taraflar Konferans›'n›n rehberli¤inde, Sözleflme'den kaynaklanan hizmetleUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 101 riyle ilgili rapor haz›rlamak ve bunlar› Taraflar Konferans›'na sunmak; (e) Taraflar Konferans›'n›n rehberli¤inde, ilgili uluslararas› ve bölgesel hükümetleraras› kurulufllar ve di¤er kurumlarla gerekli koordinasyonu sa¤lamak; (f) Taraflar Konferans›'n›n rehberli¤inde, görevlerini etkin biçimde yerine getirmesi için gerekli olabilecek idari ve akdi düzenlemeleri yapmak; (g) Sözleflme ve protokollerinde belirlenen di¤er sekretarya görevlerini ve Taraflar Konferans› taraf›ndan belirlenebilecek bu tür di¤er fonksiyonlar› yerine getirtmek. Madde 25 Taraflar Konferans› ile hükümetleraras› kurulufllar aras›ndaki iliflkiler ‹flbu Sözleflme'nin amaçlar›na ulafl›lmas›nda gerekli teknik ve maddi iflbirli¤inin sa¤lanmas› için Taraflar Konferans›, ilgili uluslararas› ve bölgesel hükümetleraras› kurulufllar›n ve yan› s›ra mali ve kalk›nma kurumlar›n›n iflbirli¤ini isteyebilir. Madde 26 Mali kaynaklar 1. Taraflar, Sözleflme'nin amaçlar›na ulafl›lmas›nda mali kaynaklar›n oynad›¤› rolün önemini kabul etmektedirler. 2. Her bir Taraf, ulusal planlar›, öncelikleri ve programlar› uyar›nca, Sözleflme'nin amaçlar›na ulafl›lmas›na yönelik ulusal faaliyetleri do¤rultusunda finansal destek sa¤layacaklard›r. 3. Taraflar, geliflmekte olan taraf devletlerin ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraflar› n çok sektörlü ve kapsaml› tütün kontrol programlar›n›n gelifltirilmesine ve güçlendirilmesine kaynak sa¤lanmas› için, iki tarafl›, bölgesel, altbölgesel ve di¤er çok tarafl› kanallar›n kullan›lmas›n› destekleyeceklerdir. Ulusal sürdürülebilir kalk›nma stratejileri çerçevesinde, tütün üretimine, ürün çeflitlili¤i dahil ekonomik aç›dan sürdürülebilir alternatifler aranmal› ve desteklenmelidir. 4. ‹lgili uluslararas› ve bölgesel hükümetleraras› kurulufllarda temsil edilen taraflar ve finansman ve kalk›nma kurulufllar›, geliflmekte olan taraf devletlere ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraflara, söz konusu kurulufllara kat›lma haklar›n› k›s›tlamadan, Sözleflme'den kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmelerinde maddi destek sa¤lamalar› için bahsekonu kurumlar› teflvik edeceklerdir. 5. Taraflar afla¤›daki hususlar› kabul ederler: (a) Sözleflme'den kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmelerinde yard›mUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 102 c› olmak üzere, tütün kontrol faaliyetleri için tüm ilgili mevcut ve potansiyel kaynaklar, finansal, teknik veya kamusal ve özel tüm kaynaklar bütün taraflar›n, özellikle geliflmekte olan taraf devletlerin ve ekonomileri geçifl sürecinde olan taraflar›n yararlanmas› için kullan›lmal› ve seferber edilmelidir; (b) Sekretarya, geliflmekte olan ve ekonomisi geçifl sürecinde olan Taraflara, talepleri halinde, Sözleflme'den kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmelerini kolaylaflt›racak mevcut fon kaynaklar› hakk›nda önerilerde bulunacakt›r; (c) Taraflar Konferans›, ilk toplant›s›nda, Sekretarya'n›n yürüttü¤ü bir çal›flmaya ve ilgili di¤er bilgilere istinaden mevcut ve potansiyel yard›m kaynaklar›n› ve mekanizmalar›n› gözden geçirecek ve yeterliliklerini de¤erlendirecektir. (d) Taraflar Konferans›, söz konusu gözden geçirmenin sonuçlar›n›, geliflmekte olan taraf devletlere ve ekonomisi geçifl sürecinde olan taraflara Sözleflme'nin amaçlar›n›n gerçeklefltirilmesinde yard›mc› olmak için, gerekti¤inde mevcut mekanizmalar›n güçlendirilmesi veya ilave finansal kaynaklar için global bir gönüllü fonun ya da di¤er uygun finansal mekanizmalar›n oluflturulmas› ihtiyac› n›n belirlenmesinde, göz önünde bulunduracakt›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 103 BÖLÜM IX : UYUfiMAZLIKLARIN ÇÖZÜLMES‹ Madde 27 Uyuflmazl›klar›n çözülmesi 1. ‹ki ya da daha fazla taraf aras›nda iflbu Sözleflme'nin yorumu ya da uygulanmas› yla ilgili bir anlaflmazl›k durumunda ilgili taraflar, diplomatik kanallardan, müzakereler yoluyla veya iyi niyet, arabuluculuk ya da uzlaflma dahil kendi belirleyecekleri öteki bar›flç› çözüm yollar›ndan biriyle uyuflmazl›klara çözüm arayacaklard› r. 2. Sözleflme'nin onay›, kabul edilmesi, uygun bulunmas›, resmen teyidi veya kat›- l›m s›ras›nda ya da daha sonraki bir zamanda bir devlet ya da bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluflu, iflbu maddenin 1. f›kras›nda belirtilen yolla çözülemeyen bir uyuflmazl›¤›n, Taraflar Konferans› taraf›ndan oybirli¤iyle kabul edilecek yöntem çerçevesinde çal›flacak ad hoc hakemlik yoluyla zorunlu olarak çözülmesini kabul etti¤i yönünde Depoziter'e yaz›l› bildirimde bulunabilir. 3. ‹flbu maddenin hükümleri, herhangi bir protokol aç›s›ndan, aksi sözkonusu protokolde belirtilmedikçe, protokolün taraflar› aras›nda da uygulanacakt›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 104 BÖLÜM X : SÖZLEfiME'N‹N GEL‹fiT‹R‹LMES‹ Madde 28 Sözleflme'de yap›lacak de¤ifliklikler 1. Herhangi bir Taraf, Sözleflme'yle ilgili de¤ifliklik önerebilir. Bu de¤ifliklikler, Taraflar Konferans› taraf›ndan de¤erlendirilecektir. 2. Sözleflme'yle ilgili de¤ifliklikler Taraflar Konferans› taraf›ndan kabul edilecektir. Sözleflmeye getirilen tüm de¤ifliklik önerileri Taraflara, görüflülece¤i toplant› dan en az alt› ay önce Sekretarya taraf›ndan iletilecektir. Sekretarya de¤ifliklik önerilerini ayr›ca, Sözleflme'nin imzac›lar›na ve bilgi için Depoziter'e iletecektir. 3. Taraflar, Sözleflme'yle ilgili de¤ifliklik önerileri üzerinde oybirli¤i ile anlaflmaya varmak için gerekli tüm çabay› göstereceklerdir. Tüm seçenekler denenir ve anlaflma sa¤lanamazsa, de¤ifliklik, son çare olarak, toplant›da mevcut olan ve oy kullanan taraflar›n dörtte üç ço¤unlu¤uyla kabul edilecektir. Bu maddede geçen, "mevcut olan ve oy kullanan" toplant›da bulunan ve lehte veya aleyhte oy veren taraflar anlam›na gelir. Kabul edilen de¤ifliklikler, Sekretarya taraf›ndan, tüm taraflara iletmesi için, Depoziter'e bildirilir. 4. Bir de¤iflikli¤e iliflkin kabul belgeleri, Depoziter taraf›ndan saklanacakt›r. ‹flbu maddenin 3. f›kras› uyar›nca kabul edilen bir de¤ifliklik, de¤iflikli¤i kabul eden taraflar aç›s›ndan, Sözleflme'ye taraf devletlerin en az üçte ikisinin kabul belgesinin Depoziter taraf›ndan teslim al›nd›¤› tarihten sonraki doksan›nc› günde yürürlü¤ e girecektir. 5. De¤ifliklik, di¤er herhangi bir Taraf aç›s›ndan, söz konusu Taraf›n de¤iflikli¤e iliflkin kabul belgesinin Depoziter taraf›ndan teslim al›nd›¤› tarihten sonraki doksan›nc› günde yürürlü¤e girecektir. Madde 29 Sözleflme eklerinin kabulu ve de¤iflikli¤i 1. ‹flbu Sözleflme'ye yap›lacak ekler ve bu ekler üzerindeki de¤ifliklikler, 28. maddede belirtilen yöntemle önerilerek kabul edilecek ve yürürlü¤e girecektir. 2. Sözleflmeye yap›lacak ekler Sözleflme'nin ayr›lmaz bir parças›n› oluflturur ve aksi belirtilmedi¤i takdirde, Sözleflme'ye yap›lacak bir at›f eklerine de yap›lm›fl say› l›r. 3. Ekler, yönteme iliflkin, bilimsel, teknik ya da idari konularla ilgili listeler, formlar ve di¤er herhangi tan›mlay›c› malzemeyle s›n›rl› olacakt›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 105 BÖLÜM XI : SON HÜKÜMLER Madde 30 Çekinceler ‹flbu Sözleflme'ye çekince konulamaz. Madde 31 Çekilme 1. Bir Taraf için iflbu Sözleflme'nin yürürlü¤e girdi¤i tarihten iki y›l sonra herhangi bir zamanda, söz konusu Taraf, Depoziter'e yaz›l› bildirimde bulunarak Sözleflme'den çekilebilir. 2. Bu tür bir çekilme, Depoziter'in çekilme bildirimini ald›¤› tarihten bir y›l sonra veya çekilme bildiriminde belirtilen daha sonraki bir tarihte yürürlü¤e girecektir. 3. Sözleflme'den çekilen bir Taraf, taraf oldu¤u protokollerden de geri çekilmifl say› lacakt›r. Madde 32 Oy kullanma hakk› 1. Sözleflme'nin taraflar›ndan her biri, iflbu maddenin 2. f›kras›nda belirtilen durumlar hariç, bir oya sahiptir. 2. Bölgesel ekonomik entegrasyon kurulufllar›, yetki alanlar›na giren konularda, Sözleflme'ye taraf olan üye devletlerin say›s›na eflit say›da oy kullanma hakk›na sahiptir. Bu tür bir kurulufl, herhangi bir üye devlet oy kulland›¤› takdirde, oy kullanmayacakt›r, ya da aksi olacakt›r. Madde 33 Protokoller 1. Her bir Taraf protokoller önerebilir. Bu öneriler Taraflar Konferans› taraf›ndan de¤erlendirilecektir. 2. Taraflar Konferans›, iflbu Sözleflme'ye ek protokoller kabul edebilir. Protokollerin kabul edilmesinde oydaflmaya var›lmas› için gerekli tüm çaba gösterilecektir. Harcanan tüm çabalara ra¤men anlaflmaya var›lamazsa, protokol, son çare olarak toplant›da mevcut olan ve oy kullanan Taraflar›n dörtte üç ço¤unluk Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 106 oyuyla kabul edilecektir. Bu maddede geçen "mevcut olan ve oy kullanan", toplant› da bulunan ve lehte ya da aleyhte bir oy veren taraf anlam›na gelir. 3. Önerilen protokollerin metinleri Sekretarya taraf›ndan, taraflara, görüflülece¤i toplant›dan en az alt› ay önce iletilir. 4. Sadece Sözleflme'ye taraf olanlar, protokollere taraf olabilir. 5. Sözleflme'ye ek herhangi bir protokol sadece o protokole taraf olanlar aç›s›ndan ba¤lay›c› olacakt›r. Sadece protokole taraf olanlar, münhas›ran söz konusu protokolle ilgili konularda karar alabileceklerdir. 6. Herhangi bir protokolün yürürlü¤e girmesine iliflkin koflullar, söz konusu protokolle düzenlenecektir. Madde 34 ‹mzalar ‹flbu Sözleflme, 16 Haziran 2003 ile 22 Haziran 2003 tarihleri aras›nda Dünya Sa¤l›k Örgütü'nün Cenevre'deki genel merkezinde, daha sonra 30 Haziran 2003 ile 29 Haziran 2004 tarihleri aras›nda New York'taki Birleflmifl Milletler genel merkezinde, Dünya Sa¤l›k Örgütü'nün tüm üyelerinin ve Dünya Sa¤l›k Örgütü üyesi olmayan ancak Birleflmifl Milletler üyesi olan devletlerin ve bölgesel ekonomik entegrasyon kurulufllar›n›n imzalar›na aç›k olacakt›r. Madde 35 Onay, kabul, uygun bulma, resmi teyid veya kat›lma 1. ‹flbu Sözleflme, devletlerin onay›, kabulu, uygun bulma ya da kat›lmalar›na ve bölgesel ekonomik entegrasyon kurulufllar›n›n da resmi teyid veya kat›lmalar›- na tabi olacakt›r. Sözleflme, imzaya kapand›ktan sonraki günden itibaren kat›l›- ma aç›k olacakt›r. Onay, kabul, uygun bulma, resmi teyid veya kat›lma belgeleri Depoziter taraf›ndan h›fzedilecektir. 2. Üye devletleri taraf olmayan fakat kendisi Sözleflme'ye taraf olan herhangi bir bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluflu, Sözleflme'nin getirdi¤i tüm yükümlülüklere ba¤l› olacakt›r. Bu kurulufllar›n bir ya da daha fazla üyesi devletin Sözleflme'ye taraf oldu¤u durumlarda, söz konusu kurulufl ve üye devletleri, Sözleflme'den kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesi için üstlenecekleri sorumluluklar› kararlaflt›racaklard›r. Bu gibi durumlarda, bahsekonu kurulufl ve üye devletler, Sözleflme'den kaynaklanan haklar›n› ayn› anda birlikte kullanamazlar. 3. Bölgesel ekonomik entegrasyon kurulufllar›, resmi teyid veya kat›lma belgelerinde, Sözleflme'de bulunan konularla ilgili yetkilerinin kapsam›n› belirteceklerUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 107 dir. Bu kurulufllar, ayr›ca, yetki kapsamlar›nda özlü bir de¤ifliklik olmas› halinde, taraflara iletilmesini teminen, Depoziter'e bilgi vereceklerdir. Madde 36 Yürürlü¤e girme 1. ‹flbu Sözleflme, k›rk›nc› onay, kabul, uygun bulma, resmi teyid veya kat›lma belgesinin Depoziter'e teslim edildi¤i tarihten sonraki doksan›nc› günde yürürlü¤e girecektir. 2. Sözleflme'nin yürürlü¤e girmesi için iflbu maddenin birinci f›kras›nda belirtilen flartlar›n yerine getirilmesinden sonra Sözleflme'yi onaylayan, kabul eden veya uygun bulan ya da kat›lan bir Devlet aç›s›ndan Sözleflme; onay, kabul, uygun bulma veya kat›lma belgesinin teslim tarihinden sonraki doksan›nc› günde yürürlü¤ e girecektir. 3. Sözleflme'nin yürürlü¤e girmesi için iflbu maddenin birinci f›kras›nda belirtilen flartlar›n yerine getirilmesinden sonra resmi teyid veya kat›lma belgelerini teslim eden bölgesel ekonomik entegrasyon kurulufllar› aç›s›ndan Sözleflme; resmi teyid veya kat›lma belgesinin teslim tarihinden sonraki doksan›nc› günde yürürlü¤ e girecektir. 4. ‹flbu maddenin amaçlar› bak›m›ndan, bir bölgesel ekonomik entegrasyon kuruluflu taraf›ndan teslim edilen herhangi bir belge, söz konusu kuruluflun üye devletleri taraf›ndan teslim edilen belgelere ek say›lmayacakt›r. Madde 37 Depoziter ‹flbu Sözleflme'nin ve 28., 29. ve 33. maddeler uyar›nca kabul edilen de¤iflikliklerin, protokollerin ve eklerin Depoziter'i, Birleflmifl Milletler Genel Sekreteri olacakt› r. Madde 38 Orijinal metinler ‹flbu Sözleflme'nin Arapça, Çince, ‹ngilizce, Frans›zca, Rusça ve ‹spanyolca orijinal metinleri ayn› de¤erde geçerlidir ve Birleflmifl Milletler Genel Sekreteri taraf› ndan h›fzedilecektir. ‹flbu Sözleflme afla¤›da imzas› bulunan tam yetkili temsilciler taraf›ndan imzalanm› flt›r. CENEVRE'DE yirmi bir May›s iki bin üç tarihinde düzenlenmifltir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 108 TÜTÜN MAMULLER‹N‹N ZARARLARININ ÖNLENMES‹NE DA‹R KANUN Kanun Numaras› : 4207 Kabul Tarihi : 7/11/1996 Yay›mland›¤› R.Gazete : Tarih : 26/11/1996 Say› : 22829 Yay›mland›¤› Düstur : Tertip : 5 Cilt : 36 Sayfa : Amaç Madde 1 – Bu Kanunun amac›, kiflileri tütün ve tütün malullerinin zararlar›ndan, bunlar›n al›flkanl›klar›n› özendirici reklam, tan›t›m ve teflvik kampanyalar›ndan koruyucu tertip ve tedbirler almakt›r. Tütün ve tütün mamullerinin içilmesi yasaklanan yerler Madde 2 – Sa¤l›k, e¤itim-ö¤retim ve kültür hizmeti veren yerler ile kapal› spor salonlar›nda ve toplu tafl›mac›l›k yap›lan her türlü nakil vas›talar› ve bunlar›n bekleme salonlar›nda, kamu hizmeti yapan kurum ve kurulufllardan befl veya beflten fazla kiflinin görev yapt›¤› kapal› mekanlarda tütün ve tütün mamullerinin içilmesi yasakt›r. Bu gibi mahallerde tütün ve tütün mamullerinin içilebilmesi için ayr› yerler tahsis edilir. Tahsis edilen yerden, sigara içilmeyen mahallere duman gidiflini engelleyecek, havaland›rma, tecrit etme gibi tedbirler al›n›r. Di¤er yasaklar Madde 3 – Tütün ve tütün mamullerinin isim, marka veya alametler kullan›larak her ne suretle olursa olsun reklam ve tan›t›m›n›n yap›lmas› veya bunlar›n kullan› lmas›n› teflvik ve özendirici kampanyalar düzenlenmesi yasakt›r. Onsekiz yafl›ndan küçüklere tütün ve tütün mamulleri sat›fl› yap›lamaz. Uyar›lar Madde 4 – Tütün ve tütün mamullerinin içilmesinin yasakland›¤› yerlerde, yasa¤› ve buna uymaman›n sonuçlar›n› belirten uyar›lar asgari on santimetrelik puntolarla herkes taraf›ndan görülebilir yerlere as›l›r veya yaz›l›r. Bu uyar›lar›n yap›lmas› ndan ilgili yerlerin yetkili veya amiri durumundaki kifli veya kifliler sorumludur. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 109 Türkiye'de üretilen veya ithal edilen tütün ve tütün mamulleri paketinin üzerinde aç›kça görülebilir ve rahatça okunabilir flekilde, "Yasal uyar›: Sa¤l›¤a zararl›- d›r" ibaresi konulur. Bu ibareyi tafl›mayan tütün ve tütün mamulleri ithal edilemez ve sat›fla ç›kar›lamaz. Gümrük hatt› d›fl› eflya sat›fl ma¤azalar›nda sat›lan veya yolcu beraberinde yurda sokulan tütün ve tütün mamulleri hakk›nda ikinci f›kra hükmü uygulanmaz. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ve özel televizyon kurumlar› ayda en az doksan dakika tütün ve tütün mamulleri al›flkanl›¤›n›n zararlar› konusunda uyar› c› ve e¤itici mahiyette yay›nlar yapmak zorundad›r. Yasa¤a uymayanlar hakk›nda ifllem Madde 5 – Tütün ve tütün mamullerinin içilmesinin yasakland›¤› ve yasa¤a iliflkin yaz›l› uyar›lar›n bulundu¤u yerlerde tütün ve tütün mamulleri içenlere, ilgili yerin yetkilisi veya amiri durumundaki kifli taraf›ndan yaz›l› uyar› gösterilmek suretiyle yasa¤a uymas›, aksi takdirde o yeri terk etmesi gerekti¤i bildirilir. Bu bildirime ra¤men tütün ve tütün mamulleri içenler genel zab›ta marifetiyle o yerden uzaklaflt›r›l›r. ‹dari para cezas› Madde 6 – Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›ndaki zorunlulu¤u yerine getirmeyen tütün veya tütün mamullerinin içilmesinin yasakland›¤› yerin memur olmayan yetkilisi veya amiri hakk›nda on milyon lira para cezas› verilir. Bu Kanunun 5 inci maddesine göre uyar›da bulunmayan tütün ve tütün mamullerinin içilmesinin yasakland›¤› yerin memur olmayan yetkilisi veya amiri hakk› nda on milyon lira para cezas› verilir. Uyar›ya ra¤men tütün veya tütün mamulü içen kifli hakk›nda da ayn› ceza uygulan›r. Bu Kanuna göre sorumlulu¤u yerine getirmeyen memurlar hakk›nda ilgili mevzuat hükümleri uygulan›r. Adli para cezas› Madde 7 – Bu Kanunun 3 üncü maddesinin birinci f›kras› ile 4 üncü maddesinin ikinci f›kras› hükümlerine ayk›r› hareket edenlere on milyon liradan beflyüz milyon liraya kadar a¤›r para cezas› verilir. Tekerrür halinde bu cezan›n yukar› haddine hükmolunur. Para cezas›na iliflkin hükümler Madde 8 – 6 nc› maddede yaz›l› para cezalar› o yerin en büyük mülki amiri Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 110 taraf›ndan verilir. Para cezalar›na dair kararlar ilgililere Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebli¤ edilir. Bu Kanuna göre verilen idari para cezalar› 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun hükümlerine göre mahallin en büyük mal memurlu¤unca tahsil edilir. ‹dari para cezalar›na karfl› yedi gün içinde sulh ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Geçici Madde 1 – Bu Kanunun yay›m› tarihinden önce Türkiye'de üretilen veya ithal edilen tütün ve tütün mamullerinin bir y›l süreyle 4 üncü maddenin ikinci f›kras›nda belirtilen flart aranmaks›z›n sat›fllar›na devam olunur. Geçici Madde 2 – Bu Kanunun 2 nci maddesinin ikinci f›kras› gere¤ince ayr› yer tahsisi, 3 üncü maddede yasaklanan reklam panolar›n›n kald›r›lmas› ve 4 üncü maddesinin birinci f›kras› gere¤ince yap›lmas› gereken ifller Kanunun yay›m› tarihinden itibaren bir y›l içinde yerine getirilir. Yürürlük Madde 9 – Bu Kanun yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer. Yürütme Madde 10 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 111 TÜTÜN MAMULLER‹N‹N ZARARLARININ ÖNLENMES‹NE DA‹R KANUNDA DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun No. 5727 Kabul Tarihi: 3/1/2008 MADDE 1- 7/11/1996 tarihli ve 4207 say›l› Tütün Mamullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair Kanunun ad› "Tütün Ürünlerinin Zararlar›n›n Önlenmesi ve Kontrolü Hakk›nda Kanun" fleklinde de¤ifltirilmifltir. MADDE 2- 4207 say›l› Kanunun 1 inci maddesi afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. “MADDE 1- (1) Bu Kanunun amac›; kiflileri ve gelecek nesilleri tütün ürünlerinin zararlar›ndan, bunlar›n al›flkanl›klar›n› özendirici reklam, tan›t›m ve teflvik kampanyalar›ndan koruyucu tertip ve tedbirleri almak ve herkesin temiz hava soluyabilmesinin sa¤lanmas› yönünde düzenlemeler yapmakt›r.” MADDE 3- 4207 say›l› Kanunun 2 nci maddesi bafll›¤› ile birlikte afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. “Tütün ürünlerinin yasaklanmas› MADDE 2- (1) Tütün ürünleri; a) Kamu hizmet binalar›n›n kapal› alanlar›nda, b) Koridorlar› dahil olmak üzere her türlü e¤itim, sa¤l›k, üretim, ticaret, sosyal, kültürel, spor, e¤lence ve benzeri amaçl› özel hukuk kiflilerine ait olan ve birden çok kiflinin girebilece¤i (ikamete mahsus konutlar hariç) binalar›n kapal› alanlar›nda, c) Taksi hizmeti verenler dahil olmak üzere karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu tafl›ma araçlar›nda, ç) Okul öncesi e¤itim kurumlar›n›n, dershaneler, özel e¤itim ve ö¤retim kurumlar› dahil olmak üzere ilk ve orta ö¤renim kurumlar›n›n, kültür ve sosyal hizmet binalar›n›n kapal› ve aç›k alanlar›nda, d) Özel hukuk kiflilerine ait olan lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi e¤lence hizmeti verilen iflletmelerde, tüketilemez. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 112 (2) Ancak; a) Yafll› bak›m evlerinde, ruh ve sinir hastal›klar› hastanelerinde, cezaevlerinde, b) fiehirleraras› veya uluslararas› güzergâhlarda yolcu tafl›yan denizyolu araçlar›n›n güvertelerinde, tütün ürünleri tüketilmesine mahsus alanlar oluflturulabilir. Bu alanlara onsekiz yafl›n› doldurmam›fl kifliler giremez. (3) Otelcilik hizmeti verilen iflletmelerde, tütün ürünleri tüketen müflterilerin konaklamas›na tahsis edilmifl odalar oluflturulabilir. (4) Aç›k havada yap›lan her türlü spor, kültür, sanat ve e¤lence faaliyetlerinin yap›ld›¤› yerler ile bunlar›n seyir yerlerinde tütün ürünleri kullan›lamaz. Ancak bu tesislerde, tütün ürünlerinin tüketilmesine mahsus alanlar oluflturulabilir. (5) Bu Kanunun tütün ürünleri tüketilmesine tahsis edilen kapal› alanlar›n›n koku ve duman geçiflini önleyecek flekilde tecrit edilmesi ve havaland›rma tertibat› ile donat›lmas› gerekir. (6) Bu Kanunun uygulanmas›nda "tütün ürünü" ibaresi tüttürme, emme, çi¤neme ya da buruna çekerek kullan›lmak üzere üretilmifl, hammadde olarak tamamen veya k›smen tütün yapra¤›ndan imal edilmifl maddeyi ifade eder.” MADDE 4- 4207 say›l› Kanunun 3 üncü maddesi bafll›¤› ile birlikte afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. "Di¤er koruyucu önlemler MADDE 3- (1) Tütün ürünlerinin ve üretici firmalar›n isim, marka veya alâmetleri kullan›larak her ne suretle olursa olsun reklam ve tan›t›m› yap›lamaz. Bu ürünlerin kullan›lmas›n› özendiren veya teflvik eden kampanyalar düzenlenemez. Tütün ürünleri üreten ve pazarlamas›n› yapan firmalar, her ne surette olursa olsun hiçbir etkinli¤e isimlerini, amblemlerini veya ürünlerinin marka ya da iflaretlerini kullanarak destek olamazlar. (2) Tütün ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar›n isimleri, amblemleri veya ürünlerinin marka ya da iflaretleri veya bunlar› ça¤r›flt›racak alâmetleri k›yafet, tak› ve aksesuar olarak tafl›namaz. (3) Tütün ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalara ait araçlarda bu ürünlere iliflkin markalar›n tan›nmas›n› sa¤layacak bir uygulamaya gidilemez. (4) Firmalar her ne amaçla olursa olsun üretilen ve pazarlamas› yap›lan tütün ürünlerini bayilere veya tüketicilere, teflvik, hediye, eflantiyon, promosyon, Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 113 bedelsiz veya yard›m olarak da¤›tamazlar. (5) Her ne amaçla olursa olsun, tütün ürünlerinin isim, logo veya amblemleri kullan›larak bildirim yap›lamaz, bas›n-yay›n organlar›na ilân verilemez. (6) Televizyonda yay›nlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tan›t›m filmlerinde tütün ürünleri kullan›lamaz, görüntülerine yer verilemez. (7) Sa¤l›k, e¤itim ve ö¤retim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünlerinin sat›fl› yap›lamaz. (8) Tütün ürünleri onsekiz yafl›n› doldurmam›fl kiflilere sat›lamaz ve tüketimlerine sunulamaz. (9) Onsekiz yafl›n› doldurmam›fl kifliler, tütün ürünü iflletmelerinde, pazarlanmas›nda ve sat›fl›nda istihdam edilemez. (10) Tütün ürünleri, paket aç›larak adet fleklinde veya daha küçük paketlere bölünerek sat›lamaz. (11) Tütün ürünleri, yetkili sat›c› olan yerlerin d›fl›nda; otomatik makinelerle, telefon, televizyon ve internet gibi elektronik ortamlarla sat›lamaz ve sat›fl amac›yla kargo yoluyla tafl›namaz. (12) Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, a¤›zl›k, ka¤›t ve benzeri at›klar çevreye at›lamaz. (13) Tütün ürünleri, onsekiz yafl›n› doldurmam›fl kiflilerin do¤rudan ulaflaca¤› ve iflletme d›fl›ndan görülecek flekilde sat›fla arz edilemez. Tütün ürünleri sat›fl belgesi olmaks›z›n ve sat›fl belgesinde belirtilen yerin d›fl›nda sat›fla sunulamaz. (14) Her türlü sak›z, fleker, çerez, oyuncak, k›yafet, tak›, aksesuar ve benzeri ürünler tütün ürünlerine benzeyecek veya markas›n› ça¤r›flt›racak flekilde üretilemez, da¤›t›lamaz ve sat›lamaz." MADDE 5- 4207 say›l› Kanunun 4 üncü maddesi bafll›¤› ile birlikte afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. "Kontrolün sa¤lanmas› MADDE 4- (1) Tütün ürünlerinin içilmesinin yasakland›¤› yerlerde, yasal düzenleme ve buna uymaman›n cezai sonuçlar›n› belirten uyar›lar; salonlarda asgari on santimetrelik puntolarla, toplu tafl›m araçlar›nda üç santimetrelik puntolarla herkes taraf›ndan görülebilir yerlere as›l›r. Ayr›ca, tütün ürünlerinin tüketilmesine tahsis edilen alanlarda tütün ürünleri kullan›m›n›n tehlikelerini anlatan sa¤l›k uyar›lar› herkes taraf›ndan görülebilir yerlere as›l›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 114 (2) Tütün ürünlerinin sat›fl›n›n serbest oldu¤u yerlere en az befl santimetrelik puntolarla, beyaz zemin üzerine büyük harfler ve siyah yaz› rengi ile, "Yasal Uyar›: 18 yafl›n› doldurmayanlara sigara ve di¤er tütün ürünleri sat›lamaz; satanlar hakk›nda yasal ifllem yap›l›r." ibaresi yaz›larak, rahatl›kla görülebilen ve okunabilen yerlere as›l›r. (3) Türkiye'de üretilen veya ithal edilen tütün ürünleri paketlerinin üzerine, en genifl iki yüzünden, bir yüzüne toplam alan›n yüzde k›rk›ndan, di¤er yüzüne yüzde otuzundan az olmamak üzere özel çerçeve içinde tütün ürünlerinin zararlar›n› belirten Türkçe yaz›l› uyar›lar veya mesajlar konulur. Bu uyar› yaz›lar›n›n ayn› flekilde, birden fazla paketi bir arada bulunduran tütün ürünleri kutular› üzerine de yaz›lmas› zorunludur. Uyar› mesajlar› resim, flekil veya grafik biçimlerinde de olabilir. Uyar› mesajlar›n› tafl›mayan tütün ürünleri ithal edilemez veya sat›fla ç›kar›lamaz. (4)Tütün ürünlerinin paketlerinde ve etiketlerinde, bu ürünlerin özellikleri, sa¤l›¤a etkileri, tehlikeleri veya emisyonlar› ile ilgili yanl›fl ve eksik bilgi verilemez, aldat›c› tan›mlama, marka, renk, figür veya iflaret kullan›lamaz. (5) Bu Kanunda sözü edilen yasal uyar› yaz›lar›, resim, flekil veya grafik mesajlar›yla ilgili hususlar yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmelik Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n uygun görüflü al›narak Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumu taraf›ndan ç›kar›l›r. (6) Tütün ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar, ürün, üretim, pazarlama ve di¤er aktiviteleri ile ilgili her türlü bilgiyi istenildi¤i takdirde onbefl gün içerisinde Sa¤l›k Bakanl›¤›na ve Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumuna vermek zorundad›r. (7) Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile ulusal, bölgesel ve yerel yay›n yapan özel televizyon kurulufllar› ve radyolar, ayda en az doksan dakika tütün ürünleri ve sa¤l›¤a zararl› di¤er al›flkanl›klar›n zararlar› konusunda uyar›c›, e¤itici mahiyette yay›nlar yapmak zorundad›r. Bu yay›nlar, asgari otuz dakikas› 17:00- 22:00 saatleri aras›nda olmak üzere 08:00-22:00 saatleri aras›nda yap›l›r ve yay›nlar›n kopyalar› her ay düzenli olarak Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna teslim edilir. Bu saatler d›fl›nda yap›lan yay›nlar, ayl›k doksan dakikal›k süreye dahil edilmez. Bu süreler, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu taraf›ndan denetlenir. Bu programlar, Sa¤l›k Bakanl›¤›, Millî E¤itim Bakanl›¤›, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumu, bilimsel kurulufllar ve sivil toplum örgütleri taraf›ndan haz›rlan›r veya haz›rlatt›r›l›r. Haz›rlanan programlar, Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 115 olumlu görüflü al›nd›ktan sonra Radyo ve Televizyon Üst Kurulu taraf›ndan yay›nlanmas› sa¤lan›r. (8) Tütün ürünleri tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n oluflturdu¤u sa¤l›k riskleri konusunda çocuklar› ve gençleri bilinçlendirmek üzere ilgili kurulufllar ve sivil toplum örgütlerinin görüflleri al›narak Millî E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan bir müfredat haz›rlan›r. (9) Tütün ürünleri al›flkanl›¤›n›n b›rak›lmas›n› özendirici programlar ve tütün ba¤›ml›l›¤›n›n ilaç ile tedavisinin ulafl›labilir olmas› için gerekli çal›flmalar Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan yap›l›r. ( 10) Bu maddenin yedinci, sekizinci ve dokuzuncu f›kralar›nda yer alan programlar›n finansman›na yönelik olarak her y›l Millî E¤itim Bakanl›¤› ve Sa¤l›k Bakanl›¤› bütçesine yeterli ödenek konulur. (11) 31/12/1960 tarihli ve 193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun 41 inci maddesinin birinci f›kras›n›n (7) numaral› bendinde belirtilen ilan ve reklam giderleri gelir ve kurumlar vergisi matrah›n›n tespitinde gider olarak gösterilemez." MADDE 6- 4207 say›l› Kanunun 5 inci maddesi bafll›¤› ile birlikte afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. "Ceza hükümleri MADDE 5- (1) Bu Kanunun 2 nci maddesinin birinci ve dördüncü f›kralar›nda belirtilen alanlarda tütün ürünleri tüketenler ile 3 üncü maddenin ikinci f›kras›na ayk›r› hareket edenler, 30/3/2005 tarihli ve 5326 say›l› Kabahatler Kanununun 39 uncu maddesi hükümlerine göre; 3 üncü maddenin onikinci f›kras›na ayk›r› hareket edenler Kabahatler Kanununun 41 inci maddesi hükümlerine göre cezaland›r›l›r. (2) 2 nci maddenin (a) bendi hariç birinci, üçüncü, dördüncü ve beflinci f›kralar›nda belirtilen yasaklar›n uygulanmas› ve tedbirlerin al›nmas› ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen iflletme sorumlular›, iflletme iznini veren kurum yetkilileri taraf›ndan önce yaz›l› olarak uyar›l›r. Bu uyar› yaz›s›, ilgili iflletme sorumlusuna tebli¤ edilir. Bu uyar›ya ra¤men, verilen sürede yükümlülüklerini yerine getirmeyenler, belediye s›n›rlar› içinde belediye encümeni, belediye s›n›rlar› d›fl›nda mahalli mülki amir taraf›ndan beflyüz Türk Liras›ndan beflbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (3) 3 üncü maddenin birinci, üçüncü, dördüncü, beflinci ve onbirinci f›kralar›ndaki yasaklar›n her birine ayk›r› hareket edenler, ellibin Türk Liras›ndan ikiyüzellibin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Bu cezaya karar vermeye Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 116 Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulu yetkilidir. (4) 3 üncü maddenin alt›nc› f›kras›ndaki yasa¤›n görsel yay›n yoluyla ihlal edilmesi halinde; yerel yay›n yapan kurulufllar, bin Türk Liras›ndan beflbin Türk Liras›na kadar, bölgesel yay›n yapan kurulufllar, beflbin Türk Liras›ndan onbin Türk Liras›na kadar, ulusal yay›n yapan kurulufllar, ellibin Türk Liras›ndan yüzbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Bu cezaya karar vermeye Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yetkilidir. (5) 3 üncü maddenin yedinci f›kras›ndaki yasa¤a ayk›r› hareket edenler, belediye s›n›rlar› içinde belediye encümeni, belediye s›n›rlar› d›fl›nda genel kolluk taraf›ndan bin Türk Liras› idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (6) 3 üncü maddenin sekizinci f›kras›ndaki yasaklara ayk›r› hareket edenler, 26/9/2004 tarihli ve 5237 say›l› Türk Ceza Kanununun "Sa¤l›k için tehlikeli madde temini" bafll›kl› 194 üncü maddesi hükmüne göre cezaland›r›l›r. (7) 3 üncü maddenin dokuzuncu f›kras›ndaki yasa¤a ayk›r› hareket edenler, mahalli mülki amir taraf›ndan her bir kifliyle ilgili olarak bin Türk Liras› idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (8) 3 üncü maddenin onuncu f›kras›ndaki yasa¤a ayk›r› hareket edenler, belediye zab›tas› taraf›ndan ikiyüzelli Türk Liras› idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Belediye s›n›rlar› d›fl›nda bu yetki genel kolluk taraf›ndan kullan›l›r. (9) 3 üncü maddenin onüçüncü f›kras›ndaki yasaklara ayk›r› hareket edenler, mahalli mülki amir taraf›ndan bin Türk Liras›ndan onbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Tütün ürünlerinin sat›fl belgesiz olarak sat›fl›n›n yap›ld›¤› veya sat›fla haz›r tutuldu¤u yerlerdeki tütün ürünlerine el konulur ve nereden temin edildi¤ine dair belge ibraz edilememesi halinde, mahallî mülkî amir taraf›ndan bunlar›n mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir. (10) 3 üncü maddenin ondördüncü f›kras›ndaki ürünleri üretenler, belediye s›n›rlar› içinde belediye encümeni, belediye s›n›rlar› d›fl›nda mahalli mülki amir taraf›ndan yirmibin Türk Liras›ndan yüzbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (11) 4 üncü maddenin birinci ve ikinci f›kralar›ndaki yükümlülüklerin her birine ayk›r› hareket edenler, mahallî mülkî amir taraf›ndan bin Türk Liras› idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (12) 4 üncü maddenin üçüncü ve dördüncü f›kralar›ndaki yükümlülüklerin her birine ayk›r› hareket eden üretici firmalar, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 117 ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulu taraf›ndan bu yükümlülüklere ayk›r› olarak piyasaya sürülen mallar›n piyasa de¤eri kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Ancak, verilecek idarî para cezas›n›n miktar› ikiyüzellibin Türk Liras›ndan az olamaz. (13) 4 üncü maddenin alt›nc› f›kras›ndaki yükümlülü¤e ayk›r› hareket eden firmalar Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulu taraf›ndan ellibin Türk Liras›ndan yüzbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (14) 4 üncü maddenin yedinci f›kras›ndaki yükümlülüklere ayk›r› hareket edilmesi halinde; yerel yay›n yapan televizyon kurulufllar› bin Türk Liras›ndan beflbin Türk Liras›na kadar, bölgesel yay›n yapan televizyon kurulufllar› beflbin Türk Liras›ndan onbin Türk Liras›na kadar, ulusal yay›n yapan televizyon kurulufllar› ellibin Türk Liras›ndan ikiyüzellibin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. Bu cezalar, radyo yay›n› yapan kurulufllar hakk›nda ondabir oran›nda uygulan›r. Bu cezaya karar vermeye Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yetkilidir. (15) Bu Kanunla kendilerine yüklenen görevleri yerine getirmeyen memurlar ve di¤er kamu görevlileri hakk›nda, ceza hukuku sorumlulu¤u sakl› kalmak kayd›yla, tâbi olduklar› mevzuatta yer alan disiplin hükümleri uygulan›r." MADDE 7- 4207 say›l› Kanunun 7 nci maddesi bafll›¤› ile birlikte afla¤›daki flekilde de¤ifltirilmifltir. "Mülkiyetin kamuya geçirilmesi MADDE 7- (1) Bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci, dördüncü ve ondördüncü f›kralar›ndaki yasaklar›n konusunu oluflturan her türlü eflya ile 4 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü f›kralar›n›n konusunu oluflturan tütün ürünlerinin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine mahallî mülkî amir taraf›ndan karar verilir." MADDE 8- 4207 say›l› Kanunun 8 inci maddesi yürürlükten kald›r›lm›flt›r. MADDE 9- 4207 say›l› Kanuna afla¤›daki geçici madde eklenmifltir. "GEÇ‹C‹ MADDE 3- (1) Bu Kanunda öngörülen yönetmelikler, Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren bir ay içinde ç›kar›l›r." MADDE 10- Bu Kanunun; 3 üncü maddesi ile de¤ifltirilen 4207 say›l› Kanunun 2 nci maddesinin birinci f›kras›n›n (d) bendi hükmü yay›m› tarihinden 18 ay, di¤er hükümleri ise yay›m› tarihinden 4 ay sonra yürürlü¤e girer. MADDE 11- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 118 Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü¤ ünün Yeniden Yap›land›r›lmas› ile Tütün ve Tütün Mamullerinin Üretimine, ‹ç ve D›fl Al›m ve Sat›m›na, 4046 Say›l› Kanunda ve 233 Say›l› Kanun Hükmünde Kararnamede De¤ifliklik Yap›lmas› na Dair Kanun Kanun No. 4733 Kabul Tarihi : 3.1.2002 Amaç ve tan›mlar MADDE 1. — Bu Kanunun amac›; Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü¤ünün yeniden yap›land›r›lmas› ile Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumunun kurulmas›na, bu Kurumun görev ve yetkilerinin düzenlenmesine ve tütün ve tütün mamullerinin Türkiye'de üretimine, iç ve d›fl al›m ve sat›m›na iliflkin usul ve esaslar› düzenlemektir. Bu Kanunun uygulanmas›nda; a) Bakan : Kurumun iliflkilendirildi¤i Devlet Bakan›n›, b) Kurul : Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulunu, c) Kurum : Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumunu, d) Genel Müdürlük: Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü¤ ünü, e) Aç›k art›rma bafllang›ç fiyat›: Her kalite grad-rand›man tütün için son befl y›lda Kurulca seçilecek üç y›l›n ihraç fiyat ortalamas›n›n yüzde elli eksi¤ini, ‹fade eder. Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumu ve Kurulu MADDE 2. — Bu Kanunla ve di¤er kanunlarla verilen görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak üzere kamu tüzel kiflili¤ini haiz, idari ve mali özerkli¤e sahip, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurumu kurulmufltur. Kurumun merkezi Ankara’dad›r. Kurum gerekli gördü¤ü yerlerde irtibat bürolar› kurabilir. Kurumun organlar›, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü ‹çkiler Piyasas› Düzenleme Kurulu ve hizmet birimleridir. Kurum, Baflbakan›n görevlendirece¤ i bir Devlet Bakan› ile iliflkilendirilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 119 Kurul, Kurumun karar organ›d›r. Kurul, biri Baflkan ve biri Baflkan vekili olmak üzere toplam yedi üyeden oluflur. Kurul Baflkan ve üyeleri; Maliye Bakanl›¤›, Sa¤- l›k Bakanl›¤›, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›, D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Türkiye Ziraat Odalar› Birli¤i ve Genel Müdürlü¤ün ilgilendirildi¤i Bakanl›¤› n önerece¤i ikifler aday aras›ndan Bakanlar Kurulunca atan›r. Kurul üyeleri; hukuk, iktisat, iflletme, uluslararas› iliflkiler, kamu yönetimi, maliye, t›p, mühendislik ve tütün eksperli¤i alanlar›nda yurt içinde ya da yurt d›fl›nda en az dört y›ll›k yüksek ö¤renim görmüfl, mesleki aç›dan yeterli bilgi ve deneyime sahip bulunan ve meslekleri ile ilgili olarak kamuda veya özel sektörde en az on y›l çal›flm›fl kifliler aras›ndan seçilir. Üyelerde ayr›ca, 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununun 48 inci maddesinin (A) f›kras›n›n (1), (4), (5), (6) ve (7) numaral› bentlerinde belirtilen flartlar aran›r. Kurul üyelerinin görev süresi befl y›ld›r. Görev süresi biten üye yeniden seçilebilir. Herhangi bir nedenle üyelikleri sona erenlerin yerlerine Bakanlar Kurulu taraf› ndan bu maddenin ikinci f›kras›nda belirtilen usule göre en geç bir ay içinde yeni bir üye atan›r. Bu flekilde atananlar, yerine atand›klar› üyelerin sürelerini tamamlar. Arka arkaya dört toplant›ya veya bir y›l içinde toplam on toplant›ya mazeretsiz olarak kat›lmayan üyeler istifa etmifl say›l›rlar. Kurul üyelerinin görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak, bu Kanundaki yasaklar› ihlal etti¤i veya bu Kanun ile kendilerine verilen görevler ile ilgili olarak iflledi¤i suçlardan dolay› haklar›nda mahkumiyet karar› kesinleflen Kurul Baflkan ve üyeleri, 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu uyar›nca Devlet memuru olmak için aranan flartlar› kaybettikleri tespit edilen veya üç aydan fazla bir süre ile hastal›k, kaza veya baflka bir nedenle görevlerini yapamaz durumda olan veya görev süresinin kalan k›sm›nda görevine devam edemeyece¤i, üç ayl›k süre beklenmeksizin tam teflekküllü bir hastaneden al›nacak heyet raporu ile tevsik edilen Kurul üyeleri, süreleri dolmadan Bakanlar Kurulu taraf›ndan görevden al›n›r. Kurulun çal›flma esaslar›, görev ve yetkileri MADDE 3. — Kurulun görev ve yetkileri flunlard›r: a) Bu Kanun gere¤ince Kurum taraf›ndan yürütülecek görevler ile ilgili düzenlemeleri yapmak. b) Bu Kanunda öngörülen idari para cezalar›n›n tahsil edilmesine iliflkin ifllemleri yürütmek. c) Sat›fl ve uygunluk belgesi bafl›na al›nacak tutarlar›n tespiti ile tescil, izin ve ruhUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 120 sat harçlar›n›n Kurum taraf›ndan tahsiline iliflkin ifllemleri yürütmek. d) 4207 say›l› Tütün Mamullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair Kanunda yer alan hükümler sakl› kalmak kayd›yla, tütün ve alkol tüketiminden kaynaklanan kamusal, toplumsal ya da t›bbi nitelikteki her türlü zararl› etkileri önleyecek düzenlemeleri yapmak, bunlarla ilgili kararlar› almak. e) Bu Kanunun uygulanmas›yla ilgili sektörel düzenlemeler yapmak. f) Yurt içinde ve yurt d›fl›nda konusuyla ilgili kurulufllarla iflbirli¤i yapmak, gerekti¤ inde bu kurulufllara Kurumun üye olmas›na karar vermek. g) Personel atamalar› da dahil olmak üzere Kurumun personel politikas›n› oluflturmak. h) Kuruma tafl›n›r ve tafl›nmaz mal veya hizmet al›nmas›, sat›lmas› ve kiralanmas› konular›nda karar vermek. ›) Kurumun alacak, hak ve borçlar› hakk›nda karar vermek. j) Kuruma ba¤l› akredite laboratuvarlar›n›n tesis edilmesine ve iflletilmesine iliflkin flartlar› tespit etmek. k) 1918 say›l› Kaçakç›l›¤›n Men ve Takibine Dair Kanun, 4250 say›l› ‹spirto ve ‹spirtolu ‹çkiler ‹nhisar› Kanunu, 492 say›l› Harçlar Kanunu ve di¤er kanunlar ile Genel Müdürlü¤e verilmifl olan görevleri yürütmek. l) Görev alan› ile ilgili konularda gerekli gördü¤ü her türlü bilgiyi, tütün, tütün mamulleri ve alkollü içkiler piyasas›nda mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kiflilerle, bunlar›n her türlü birliklerinden istemek. m) Kanunlarla verilen di¤er görevleri yürütmek. Kurul üyeleri, Kurulun para, para hükmündeki evrak, senet ve di¤er mevcutlar› na karfl› iflledikleri suçlar ile bilanço, tutanak, rapor ve benzeri her türlü belge ve defterler üzerinde iflledikleri suçlardan dolay› memur say›l›rlar. Kurul üyelerinin, görevlerini yapt›klar› s›rada ö¤rendikleri gizli bilgileri aç›klamalar› halinde, haklar› nda 765 say›l› Türk Ceza Kanununun 229 uncu maddesi hükmü uygulan›r ve Kuruldaki görevlerine son verilir. Bu kifliler Kurul üyeli¤ine tekrar seçilemezler. Kurumun hizmet birimleri, Kurum personelinin statüsü, atanma usulü ve özlük haklar› MADDE 4. — Kurul Baflkan› Kurumun en üst amiri olup, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Kuruma, Kurul karar›yla iki baflkan yard›mc›s› atan›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 121 Kurum hizmetlerinin gerektirdi¤i asli ve sürekli görevler, idari hizmet sözleflmesiyle sözleflmeli olarak istihdam edilen personel eliyle yürütülür. Kurum personeli ücret ve mali haklar d›fl›nda 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununa tabidir. Kurul Baflkan› ve üyeleri ile Kurum personeli 5434 say›l› Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sand›¤› Kanununa tabidir. Emeklilik aç›s›ndan Kurul Baflkan› bakanl›k müsteflar›na, Kurul üyeleri bakanl›k müsteflar yard›mc›s›na denk statüde oldu¤u kabul edilir. Kurul Baflkan ve üyeliklerine atananlardan, 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanunu veya özel mevzuatla düzenlenmifl personel rejimine tabi olanlar, Kuruldaki görevleri sona erdikten sonra baflvurmalar› halinde ilgili Bakan taraf›ndan, mükteseplerine uygun bir kadroya atan›rlar. Akademik unvanlar›n kazan›lmas› için gerekli flartlar sakl›d›r. Kurul Baflkan ve üyelerinin ayl›k net ücretleri, en yüksek Devlet memurunun her türlü ödemeler dahil ayl›k net ücretinin iki kat›n› geçmemek üzere Bakan›n teklifi üzerine Bakanlar Kurulu taraf›ndan tespit edilir. Kurul üyeleri göreve bafllama ve görevden ayr›lma tarihlerinden itibaren bir ay içinde ve görevleri devam etti¤i sürece her iki y›lda bir mal beyan›nda bulunmak zorundad› r. Kurum personelinin ücret ve di¤er mali haklar›, Bakanlar Kurulunca belirlenecek esaslar çerçevesinde Kurulca tespit olunur. Kurumun gelir ve giderleri ile denetimi MADDE 5. — Kurumun gelirleri flunlard›r: a) Yurt içinde üretilen veya ithal edilen tütün mamulleri ile alkol ve alkollü içkilerin yurt içinde yap›lacak ilk teslimlerinde sat›fl fiyat›n›n binde dördü. b) Mamul üretimi, sat›fl› ve uygunluk belgesi bafl›na al›nacak tutar. c) Tescil, izin ve ruhsat harçlar›. d) Bu Kanunda yer alan idari para cezalar›n›n yüzde yirmibefli. Gerekti¤inde (a) bendinde belirtilen oran› yüzde elliye kadar azaltmaya, ödeme usul ve esaslar›n› tespite Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu tutar hiçbir vergiye matrah teflkil etmez. Kurumun giderleri flunlard›r: a) ‹dari giderler. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 122 b) Sektörle ilgili araflt›rma-gelifltirme faaliyetleri ile tütün ve alkol tüketiminden kaynaklanan kamusal, toplumsal ya da t›bbi nitelikteki her türlü zararl› etkileri önleyecek çal›flmalar› yönlendirerek organizasyonu sa¤lamak üzere gerekli gördü¤ ü faaliyetlerin desteklenmesinden do¤an giderler. Kurumun giderleri Kurul karar›yla yürürlü¤e giren y›ll›k bütçeye göre yap›l›r. Kurumun bütçe y›l› takvim y›l›d›r. Y›ll›k gelir ve gider aras›ndaki fark Maliye Bakanl›¤› nca belirlenecek esaslar dahilinde genel bütçeye aktar›l›r. Kurumun mal ve varl›klar› Devlet mal› say›l›r, haczedilemez, rehnedilemez. Kurum Baflbakanl›k Yüksek Denetleme Kurulunun denetimine tabidir. Üretici tütünlerinin al›m› ve sat›m›, tütün mamulleri üretimi, tütün ve tütün mamulleri ticareti MADDE 6. — Üretici tütünleri yaz›l› sözleflme esas› veya aç›k art›rma yöntemiyle al›n›r ve sat›l›r. Sözleflmeli üretim esas›na göre üretilen tütünlerin fiyatlar›, tütün mamulleri üreticileri ve/veya tüccarlar ile üreticiler ve/veya temsilcileri aras›nda var›lan mutabakata göre belirlenir. Yaz›l› sözleflme yap›larak üretilen tütünler d›- fl›nda kalan üretici tütünleri, aç›k art›rma merkezlerinde aç›k art›rma yöntemiyle al›- n›r ve sat›l›r. Aç›k art›rmaya bafllang›ç fiyatlar›ndan bafllan›r ve sat›fla konu tütünler en yüksek fiyat› veren al›c›ya sat›larak tescil edilir. Türkiye’de tütün mamulleri üretmek isteyenlerin; y›ll›k üretim kapasitesi tek vardiyada, sigara için iki milyar adet, di¤er tütün mamulleri için ise onbefl tondan az olmayan, tütün haz›rlama bölümleri dahil tam ve yeni teknoloji ile tesisler kurmalar› flartt›r. Bu flartlar› yerine getirenler, ürettikleri tütün mamullerini serbestçe satabilir, fiyatland› rabilir ve da¤›tabilirler. Türkiye’de tütün mamullerini üretmek ve satmak isteyenler, Kurumdan üretim, sat›fl ve/veya uygunluk belgesi almak zorundad›rlar. Üreticiden al›nan tütünlerin tütün sat›fl merkezlerine veya Kuruma tescili kayd› yla, dahilde al›n›p, sat›lmas›, nakledilmesi ile standartlara uygun olan tütünlerin ihrac› serbesttir. K›r›k ve döküntü tütünlerin gerekti¤inde ihracat› Kurumdan izin al›narak yap›l›r. ‹fllendikten sonra ihraç amac›yla olsa dahi tütün ithali ancak, üretim ihtiyaçlar›yla s›n›rl› olarak bu maddenin ikinci f›kras›nda belirtilen tütün mamulleri üretenler taraf› ndan yap›labilir. Firmalar›n Ülke genelinde kurulufl yeri nerede olursa olsun her sat›c›n›n siparifl verdikleri ürünleri yerinde teslim etmeleri flartt›r. Türkiye’de üretilen tütün mamullerinin ihrac› serbesttir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 123 Türkiye’de, marka baz›nda sigara için y›ll›k en az iki milyar adet, di¤er tütün mamulleri için y›ll›k en az onbefl ton üretenler, ayn› markadan olmak üzere serbestçe ithalat yapabilirler, fiyatland›rabilirler ve satabilirler. Bu f›krada belirtilen üretim miktarlar›na iliflkin flartlar› yerine getirmeyenlerce yap›lacak sigara ve di¤er tütün mamullerinin ithalat›, ithal edilen tütün mamullerinin fiyat›n›n belirlenmesi ve yurt içinde pazarlamas›na iliflkin usul ve esaslar Kurumun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu taraf›ndan belirlenir. Bu maddede belirtilen flartlarla ilgili ifllemlerin tespit ve takibi Kurum taraf›ndan yürütülür. Tütün ve tütün mamullerinin ithalat›nda Kurumdan uygunluk belgesi al›n›r. Türkiye’de tütün eksperli¤i yapmak için, tütün eksperli¤i yüksek okullar›ndan veya muadili yerli ve yabanc› okullardan lisans düzeyinde yüksek ö¤renim diplomas› alarak mezun olmak flartt›r. Tütün eksperi unvan›na sahip olmayanlar, tütün al›m ve sat›m muayenelerini, tütün vas›f, de¤er ve nevilerinin belirlenmesini ve tütün iflleme, bak›m, fabrikasyon eksperli¤i yapamazlar, tütün ifllerinde bilirkifli ve hakem olamazlar. Tütün eksperlerinin görev, yetki ve mesleki sorumluluklar› Kurul taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmeliklerle düzenlenir. Tar›msal destekleme MADDE 7. — Tar›msal destekleme politikalar› çerçevesinde do¤rudan bütçeden veya uluslar aras› kurulufllardan sa¤lanan kaynaklardan, do¤rudan ve/veya dolayl› olarak yap›lacak her türlü ödemelere iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Cezai hükümler MADDE 8. — Kurulufl ve faaliyet iznini almadan tütün ve tütün mamulleri ile alkollü içkiler üretmek üzere fabrika, tesis veya imalathane kuran ve iflletenlere; iflyerleri veya ikametgâhlar›nda söz konusu maddeleri üretenlere bir y›ldan üç y›la kadar hapis ve ikiyüzyirmibefl milyon liradan az olmamak üzere üretilmifl tütün ve tütün mamulleri ile alkollü içkiler piyasa de¤erinin on kat› tutar›nda a¤›r para cezas› verilir. Bu hüküm 6 nc› maddenin ikinci ve üçüncü f›kras›na ayk›r› hareket edenler hakk›nda da uygulan›r. Sat›fl belgesi almadan sat›fl yapanlar, ellerindeki mamulâta el konulmakla birlikte ruhsat harc›n›n on kat› tutar›nda a¤›r para cezas› ile cezaland›r›l›r. Belirtilen suçlar› iflleyenlere yard›m edenler hakk›nda as›l faillere verilecek cezalar› n yar›s› hükmolunur. Bu fiillere kat›lan memur ve görevliler de as›l failler gibi ceza görürler. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 124 Yönetmelikler MADDE 9. — A) 1) Kurulun çal›flma usul ve esaslar› ile Kurul üyeleri, Kurum personeli ile bunlar›n yak›nlar›n›n yapamayacaklar› ifller, 2) Kurumun hizmet birimleri ile bunlar›n görev ve sorumluluklar›, kadro unvanlar›, say›lar› ve Kurum personelinin emeklilik statülerinin belirtilmesi aç›s›ndan durumu, Kurulun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmeliklerle, B) Tütün ve tütün mamulleri ile alkol ve alkollü içkilerin iç ve d›fl ticareti, sigara fabrikalar›n›n kurulmas›n›n izin ve flartlar›, üretilecek tütün mamullerinin teknik özelliklerinin belirlenmesi, üretim flart›n› karfl›lamayan firma mamullerinin fiyatland› r›lmas›, da¤›t›lmas›, sat›fl› ve kontrolü ile bayilikler verilmesi, üretici tütünlerinin yaz›l› sözleflme esas› veya aç›k art›rma yöntemi ile al›n›p sat›lmas›, aç›k art›rma bafllang›ç fiyat›n›n teknik olarak saptanmas›, Dünyada ve Türkiye'deki geliflmeler dikkate al›narak aç›k art›rma bafllang›ç fiyat›n› tespitte kullan› lan oran›n yüzde elliye kadar art›r›lmas› ve 4250 say›l› ‹spirto ve ‹spirtolu ‹çkiler ‹nhisar› Kanunu ile bu Kanunun uygulanmas›yla ilgili di¤er usul ve esaslar Kurum taraf›ndan ç›kar›lacak yönetmeliklerle, Düzenlenir. De¤ifltirilen ve yürürlükten kald›r›lan hükümler MADDE 10. — A) 8.6.1984 tarihli ve 233 say›l› Kanun Hükmünde Kararnamenin ekindeki "(B) Kamu ‹ktisadi Kurulufllar› (K‹K)" bölümünde yer alan "Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol ‹flletmeleri Genel Müdürlü¤ü" bu bölümden ç›kar›lm› fl ve ayn› Kanun Hükmünde Kararnamenin ekindeki "(A) ‹ktisadi Devlet Teflekkülleri (‹DT)" bölümüne eklenmifltir. B) 24.11.1994 tarihli ve 4046 say›l› Özellefltirme Uygulamalar›n›n Düzenlenmesine ve Baz› Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›- na Dair Kanunun 20 nci maddesinin (C) bendinin sonuna afla¤›daki cümle eklenmifltir. Özellefltirme program›nda bulunan ve sermayesinin tamam› Devlete ait olan anonim flirket statüsündeki kurulufllarda, Türk Ticaret Kanununun genel kurul toplant›lar›na iliflkin hükümleri uygulanmaz. C) 4046 say›l› Kanunun 27 nci maddesinin bafll›¤› "Muafiyet" olarak de¤ifltirilmifl ve maddeye afla¤›daki bent eklenmifltir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 125 c) Özellefltirme program›nda bulunan kurulufllarda ticaret siciline tescil ifllemleri ve Sermaye Piyasas› Kurulu kay›t ifllemlerinden ücret al›nmaz. D) 2.1.1961 tarihli ve 196 say›l› Ekici Tütünleri Sat›fl Piyasalar›n›n Desteklenmesine Dair Kanun, 9.5.1969 tarihli ve 1177 say›l› Tütün ve Tütün Tekeli Kanunu ile 28.5.1986 tarihli ve 3291 say›l› 1211 Say›l› Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas› Kanunu, 3182 Say›l› Bankalar Kanunu, 2983 Say›l› Tasarruflar›n Teflviki ve Kamu Yat›r›mlar›n›n H›zland›r›lmas› Hakk›nda Kanun, 2985 Say›l› Toplu Konut Kanunu, 7.11.1985 tarihli ve 3238 Say›l› Kanun, 2499 Say›l› Sermaye Piyasas› Kanununda De¤ifliklik Yap›lmas› ve 1177 Say›l› Tütün ve Tütün Tekeli Kanununun Baz› Maddelerinin Yürürlükten Kald›r›lmas› ve Kamu ‹ktisadi Teflebbüslerinin Özellefltirilmesi Hakk›nda Kanunun 17 nci maddesinin birinci f›kras› hükmü ile ikinci f›kras›nda yer alan "tütün ve tütün mamullerinin üretimi, ithalat› ve sat›fl› ile ekici tütünlerin borsalarda veya yaz›l› sözleflme yap›larak sat›labilmesine iliflkin usul ve esaslar ve" ibaresi yürürlükten kald›r›lm›flt›r. GEÇ‹C‹ MADDE 1. — A) Genel Müdürlü¤ün özellefltirme ifllemleri tamamland› ktan sonra, bu Kanunun 2 nci maddesindeki Kurul üyeli¤i için Genel Müdürlü¤ ün ilgilendirildi¤i Bakanl›¤›n aday önerme yetkisi Kurula geçer. B) 2002 ve müteakip y›llar tütün ürünü için destekleme al›m› yap›lmaz. Bakanlar Kurulunca 2000 ve 2001 y›l› ürünü tütünlerinin Devlet nam ve hesab›na al›m›nda bulunmak üzere bir kamu kuruluflu görevlendirilir. Bu kapsamdaki al›mlar›n masraf› ve finansman› bütçeden tahsis edilecek ödenekle sa¤lan›r, al›mlara iliflkin denetim Yüksek Denetleme Kurulunca yap›l›r. 2000 ve 2001 y›l› ürünleri için 1177 say›l› Kanuna ekli cetvelde isimleri yaz›l› tütün tar›m› serbest olan ilçeler d›fl›nda kalan yerler ile bu ilçelerin tespit edilmifl ve kesinleflmifl tütün üretim alanlar›n›n d›fl›nda kalan yerlerde ekilen tütün fideleri veya dikilen tütünler sökülüp yok edilir. Failleri hakk›nda üç aydan bir seneye kadar hapis cezas› ve ekilmifl olan fideliklerin metrekare veya art›¤› için beflyüz bin lira, dikilmifl olan tarlalar›n her bir dekar veya art›¤› için yüz bin lira idari para cezas› verilir. Tütünler toplanm›flsa el konulmakla birlikte her bir kilo ve art›¤›ndan bir milyon lira idari para cezas› al›n›r. Yaprak tütün üretim bölgelerinde ekim belgesi almadan veya belge almas›na ra¤men belgesinde belirtilen alandan fazla veya ekim belgesinde kay›tl› yerden baflka yerde ekim yapanlar›n tütünlerine el konulmakla birlikte haklar›nda iki aydan bir seneye kadar hapis ve el konulmakla birlikte el konulan tütünlerin her bir kilo ve art›¤› için befl milyon lira idari para cezas›na hükmolunur. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 126 Ekim belgesinde tespit edilen miktarlar›n kabul edilebilir bir sebep olmaks›z›n yüzde onundan fazla veya az tütün teslim eden üreticiler hakk›nda fazla veya eksik teslim edilen miktarlar›n her kilo ve art›¤› için beflyüz bin lira idari para cezas›na hükmolunur. Ürettikleri tütünün tamam›n› teslim etmeyenler hakk›nda yukar›daki cezalar›n iki kat› uygulan›r. Ekim ve ticaret belgesi olmadan ellerinde tütün bulunduran, nakleden veya satan kimselerin tütünlerine ve nakil vas›talar›na el konulur ve her bir kilo ve art›¤›ndan bir milyon lira idari para cezas› al›n›r. 1177 say›l› Kanuna göre kendilerine verilecek kontrol görevlerini yerine getirmeyen muhtarlar ve di¤er kolluk kuvvetleri hakk›nda on milyon lira idari para cezas› na hükmolunur. Bu Kanunla yürürlükten kald›r›lan 1177 say›l› Kanunun bu f›krada belirtilen hükümlerinin uygulanmas›na 2001 y›l› ürünü kampanya döneminin bitimine kadar devam edilir. C) Kurumun teflkili aflamas›nda Kurumda istihdam edilecek personel kadrolar›n›n ve vasf›n›n tespitini sa¤lamak üzere, Maliye Bakanl›¤›, Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›, Devlet Personel Baflkanl›¤› ve Genel Müdürlükten birer temsilcinin kat›l›m› ile bir komisyon kurulur. Komisyon bu Kanunun yürürlü¤e girmesini müteakip bir ay içinde toplan›r. Komisyonca belirlenecek kadrolar›n tamam› istekleri halinde Genel Müdürlü¤ün ilgili birimlerinde çal›flan personelden karfl›lan›r. D) Kurum bu Kanunun yürürlü¤e girmesini müteakip en geç üç ay içinde görev yapmaya bafllar. Bu süre içerisinde bu Kanunla Kuruma verilen görevler Genel Müdürlük taraf›ndan yürütülür. E) Kurumun, Genel Müdürlükten devralaca¤› tafl›n›r, tafl›nmaz mallar ile her türlü araç-gereç ve cihazlar›n aidiyeti ile devre iliflkin ifllemler, Kurum ve Genel Müdürlük aras›nda yap›lacak protokoller ile belirlenir. Devre tabi mallar bedelsiz olup, devir ile ilgili ifllemler her türlü vergi, resim ve harçtan muaft›r. F) Bu Kanunun yay›mland›¤› tarihte tütün eksperi olarak çal›flt›¤›n› belgeleyenlerin haklar› sakl›d›r. G) 6 nc› maddenin yedinci f›kras›nda yer alan marka baz›nda sigara için en az iki milyar adet fiili üretim miktar› ölçüsü, bu Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihi izleyen; birinci takvim y›l› sonuna kadar iki milyar adet, ikinci takvim y›l› sonuna kadar bir milyar sekiz yüz milyon adet, üçüncü takvim y›l› sonuna kadar bir milUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 127 yar alt› yüz milyon adet, dördüncü takvim y›l› sonuna kadar bir milyar dört yüz milyon adet, beflinci takvim y›l› sonuna kadar bir milyar iki yüz milyon adet olarak uygulan›r. Di¤er tütün mamulleri için en az onbefl ton fiili üretim miktar› ölçüsü bu Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihi izleyen; birinci takvim y›l› sonuna kadar onbefl ton, ikinci takvim y›l› sonuna kadar ondört ton, üçüncü takvim y›l› sonuna kadar onüç ton, dördüncü takvim y›l› sonuna kadar oniki ton, beflinci takvim y›l› sonuna kadar onbir ton olarak uygulan›r. Alt›nc› y›ldan itibaren uygulanacak olan bu ölçüleri s›f›ra kadar indirmeye ve tütün, tütün mamulleri, alkol ve alkollü içkilerin d›fl ticaretine iliflkin usul ve esaslar› belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. MADDE 11. — Bu Kanun yay›m› tarihinde yürürlü¤e girer. MADDE 12. — Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 128 KONU : ‹llerde Tütün Kontrol Kurulu Kurulmas› 24/05/07 - 11083 ........................................................ VAL‹L‹⁄‹NE ( ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü ) GENELGE 2007/38 Tütün kullan›m›, çok yayg›n bir ba¤›ml›l›k çeflidi olmas›n›n yan› s›ra tütün ve duman›nda bulunan maddelerin insan sa¤l›¤› üzerine yapt›¤› olumsuz etkiler nedeniyle dünyan›n ve ülkemizin en önemli ve önlenebilir halk sa¤l›¤› sorunlar›ndan biridir. Sigara kullan›m› pek çok öldürücü hastal›¤›n meydana gelmesine yol açmaktad› r. 2005 y›l›nda ülkemizde sigaraya ba¤l› hastal›klardan yaklafl›k 100.000 kifli hayat› n› kaybederken, gerekli tedbirler al›nmad›¤› takdirde bu say›n›n 2030 y›l›na kadar artarak y›lda 240.000 kifliye yükselece¤i tahmin edilmektedir. Tütün kullan›m›ndaki bu h›zl› art›fl küresel olarak da insan sa¤l›¤›n› tehdit eden boyutlara ulaflm›flt›r. Buna karfl›l›k 07.11.1996 da T.B.M.M.’de kabul edilerek 26/11/1996 tarih ve 22829 say›l› resmi gazetede yay›nlanan 4207 say›l› “Tütün ve Tütün Mamullerinin Zararlar› n›n Önlenmesine Dair Kanun” ç›kar›lm›flt›r. Ayr›ca, tütün flirketleri taraf›ndan pazar oluflturma stratejilerine karfl› gelifltirilen ve bu konudaki ilk uluslararas› anlaflma özelli¤ini tafl›yan "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi", 21 May›s 2003 tarihinde Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün 56. Dünya Sa¤l›k Asamblesinde kabul edilmifltir. Mezkûr Sözleflme, 5261 say›l› Kanun ile ülkemiz taraf›ndan da kabul edilmifl ve 30 Kas›m 2004 tarihli ve 25656 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir. "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi" kapsam›nda yap›lacak çal›flmalar›n planlanmas› ve ülkemizde sigara tüketiminin kontrol alt›na al›narak vatandafllar›m›z›n, özellikle gençlerimizin korunmas› amac›yla Bakanl›¤›m›zca 2006 - 2010 y›llar›n› kapsayacak flekilde bir "Ulusal Tütün Kontrol Program›" haz›rlanm›flt›r. 7 Ekim 2006 tarih ve 26312 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan 2006/29 say›l› Baflbakanl›k Genelgesi ekinde yer alan Program›n temel hedefi, 2010 y›l›na kadar ülkemizde 15 yafl üzerinde sigara içmeyenlerin oran›n› % 80'in üzerine ç›karmak, 15 yafl alt›nda ise % 100'e yak›n olmas›n› sa¤lamakt›r. ‹lgili bakanl›klar, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin iflbirli¤i ile haz›rlanm›fl olan Ulusal Tütün Kontrol Program›nda yer alan hedef ve stratejiler ile bunlar›n yerine getirilmesinden sorumlu olan kamu kurum ve kurulufllar› belirlenmifltir. Mezkûr program do¤rultusunda, kamu kurum ve Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 129 kurulufllar›nca yerine getirilmesi gereken görevler ile Program›n uygulanmas› konusunda ihtiyaç duyulacak her türlü katk› Bakanl›¤›m›zca sa¤lanmaktad›r. Bütün kamu kurum ve kurulufllar›, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin bilgilendirilmesi amac›yla Bakanl›¤›m›z taraf›ndan bilgilendirme ve iflbirli¤i toplant›lar› düzenlenmekte olup, uygulamalar Bakanl›¤›m›zca yak›ndan takip edilmektedir. Ulusal Tütün Kontrol Program›n›n uygulanmas› ve planda yer alan görevlerin yerine getirilmesinin koordinasyonu ve takibi ile tütün ve tütün ürünlerinin zararlar› ile mücadele ve kontrol faaliyetlerini yürütmek üzere illerde; KONU : ‹llerde Tütün Kontrol Kurulu Kurulmas› 1- ‹l H›fz›s›hha Meclisi karar› ile “‹l Tütün Kontrol Kurulu” oluflturularak sigara ve di¤er tütün mamulleri ile ilde yap›lan ve yap›lacak olan mücadelenin bu kurul koordinesinde yürütülmesi, 2- ‹lde bulunan tüm kamu kurum ve kurulufllar› ile üniversite ve sivil toplum örgütlerinin bu kurula kat›l›m› ile mümkün oldu¤unca genifl tabanl› bir mücadelenin sa¤lanmas›, 3- Öncelikle kamu kurum ve kurulufllar› ile kamu görevi yürüten kurumlarda sigara içme yerlerinin ayr›larak, buralar d›fl›ndaki kapal› mekanlarda sigara içilmesinin engellenmesi, 4- 4207 say›l› Kanun gere¤i 18 yafl›ndan küçüklere sigara sat›fl› ile okul önleri ve çevresinde sigara sat›lmamas› konusunda gerekli tedbirlerin al›nmas›, 5- Sigaran›n insan sa¤l›¤›na zararl› etkileri, dumans›z çal›flma ortamlar›n›n oluflturulmas› n›n gere¤i ve önemi gibi konularda toplum bilincini art›racak panel, konferans vb. faaliyetlerin düzenlenmesi, 6- Ulusal Tütün Kontrol Program›n›n uygulanmas› ve koordinasyonu amac›yla, ‹l Sa¤l›k Müdürlüklerinde konuyla ilgili sa¤l›k Müdür yard›mc›lar›ndan birinin görevlendirilerek, iletiflim bilgilerinin Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü- ¤üne bildirilmesi, 7- Bu kapsamda yürütülen çal›flmalarla ilgili çal›flma raporlar›n›n üçer ayl›k periyodtlarla Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü¤üne gönderilmesi gerekmektedir. Bilgilerinizi ve gere¤ini önemle rica ederim. Prof. Dr. Recep AKDA⁄ Bakan Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 130 T.C. SA⁄LIK BAKANLI⁄I Hukuk Müflavirli¤i Say›: B.10.0.HKM.0.00.00.00-9290/ Konu: Tütün kontrol önlemleri GENELGE 2006/…. …………..VAL‹L‹⁄‹NE Tütün kullan›m›, halk sa¤l›¤› için ciddi sonuçlar› olan küresel bir sorundur. Bütün dünyada sigara ve di¤er tütün mamullerinin tüketimi ve üretimindeki art›fl, aileler, yoksullar ve ulusal sa¤l›k sistemleri üzerine ciddi yük getirmektedir. Tütün tüketiminin ve tütün duman›na maruz kalman›n ölüme, hastal›klara ve sakatl›klara neden oldu¤u, ba¤›ml›l›k yapan yüksek düzeyde ifllenmifl sigara ve tütün içeren di¤er ürünlerin farmakolojik olarak aktif, zehirli ve kanserojen oldu¤u herkesçe bilinmekte olan bilimsel bir gerçektir. Sigaradan aktif içici olarak etkilenenler d›fl›nda, içmedikleri halde kapal› yerlerde içenlerin verdi¤i zarara maruz kalan milyonlarca insan›n pasif içici olarak kansere ve benzeri hastal›klara yakalanma riski yüzde 40 olarak ifade edilmektedir. Sigara içen ile, sigara duman›yla kirletilmifl havay› teneffüs eden kifli aras›nda gördü¤ü zarar bak›m›ndan fazla bir fark bulunmamaktad›r. 1593 say›l› Umumi H›fz›s›hha Kanununun 1 inci maddesinde, memleketin s›hhi flartlar›n› ›slah e milletin s›hhatine zarar veren bütün hastal›klar veya sair muz›r amillerle mücadele etmek ve müstakbel neslin s›hhatli olarak yetiflmesini temin eylemek umumi Devlet hizmetlerinden say›lm›fl, Kanunun 2 inci maddesinde ise bu görevlerin Sa¤l›k Bakanl›¤›nca ifa edilece¤i belirtilmifltir. 181 say›l› Sa¤l›k Bakanl›¤› n›n Teflkilat Ve Görevleri Hakk›nda Kanun Hükmünde Kararnamede de, Bakanl›¤ a ayn› mahiyette görevler verilmifltir. 4207 say›l› Tütün Mamullerinin Zararlar›n›n Önlenmesine Dair Kanun ile, kiflileri tütün ve tütün mamullerinin zararlar›ndan korumak amac›yla, sa¤l›k, e¤itim-ö¤- retim ve kültür hizmeti veren yerler ile kapal› spor salonlar›nda ve toplu tafl›mac›l›k Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 131 yap›lan her türlü nakil vas›talar› ve bunlar›n bekleme salonlar›nda, kamu hizmeti yapan kurum ve kurulufllar›n kapal› mekanlar›nda tütün ve tütün mamullerinin içilmesi yasaklanm›fl; ayn› flekilde 5326 say›l› Kabahatler Kanununun 39 uncu maddesinde de, kamu hizmet binalar›n›n kapal› alanlar›nda, toplu tafl›ma araçlar›nda özel hukuk kiflilerine ait olan ve herkesin girebilece¤i binalar›n kapal› alanlar›nda tütün mamulü tüketimi, idari para cezas›n› gerektiren kabahat olarak düzenlenmifltir. Toplumu ve kiflileri tütün ürünlerinin zararlar›ndan korumak, dünya kamu oyunun gündeminde de yerini alm›fl ve bu ba¤lamda; dünyada tütün kontrolüne yönelik ilk uluslar aras› anlaflma olan “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleflmesi” 21 May›s 2003 tarihinde Dünya Sa¤l›k Örgütünün 56. Dünya Sa¤l›k Asamblesinde kabul edilmifltir. 28 Nisan 2004 tarihinde imzalad›¤›m›z ve 25/11/2004 tarihli ve 5261 say›l› Kanunla onaylanmas› uygun bulunan Sözleflme, 30 Kas›m 2004 tarihinde yay›mlanm›fl ve 27 fiubat 2005 tarihinde yürürlü¤e girmifltir. Bu Sözleflme’nin amac›, mevcut ve gelecek nesilleri, tütün tüketimi ve tütün duman›na maruz kalman›n y›k›c› sa¤l›k, sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlar›ndan korumakt›r. Sözleflmede taraflara, kapsaml›, çok sektörlü ulusal tütün kontrolü stratejilerini, plan ve programlar›n› gelifltirmek, uygulamak, tütün tüketimini ve tütün duman›na maruz kalmay› önlemeye ve azaltmaya yönelik uygun politikalar gelifltirmede, etkin yasal, icrai, idari ve/veya di- ¤er önlemleri almak ve uygulamak konusunda genel yükümlülükler öngörülmüfltür. Bu Sözleflme gere¤ince yap›lacak çal›flmalar›n planlanmas› ve ülkemizde sigara salg› n›n›n kontrol alt›na al›nabilmesi amac›yla Bakanl›¤›m›zca bir “Ulusal Tütün Kontrol Program›” haz›rlanm›flt›r. Ayr›ca, bu Sözleflme ile üstlenilen yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve Sözleflme hükümlerinin iç hukukumuza dercedilmesi amac›yla verilmifl olan kanun teklifi de Türkiye Büyüm Millet Meclisi Genel Kurulu gündeminde bulunmaktad›r. Görüldü¤ü üzere; tütün mamullerinin zararlar›n›n önlenmesine yönelik mevzuat ve uluslararas› sözleflme hükümlerinde, genel olarak kapl› alanlarda ve özellikle kamu kurulufllar›na ait olan yerlerde tütün kullan›m›n›n yasaklanmas› gereklili¤i vurgulanm›fl ve di¤er kamu kurumlar›na nazaran sa¤l›k, e¤itim-ö¤retim ve kültür hizmeti veren yerlerde tütün kullan›m›n›n önlenmesine özel bir önem verilmifltir. Bakanl›k teflkilat› ile tüm sa¤l›k kurum ve kurulufllar›, tütün kullan›m›n›n b›rak› lmas›n› ve tütün kullan›m›na bafllanmamas›n› sa¤lay›c› etkin programlar›n oluflturulup uygulanaca¤› yerlerdir. Sa¤l›k çal›flanlar› ve sa¤l›k meslek mensuplar› da, bu hizmetleri sunan ve tütün kontrolü konusunda duyarl›l›k kazand›rma ve bilinçlendirme programlar›nda görev alan kamu görevlileridir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 132 Ayr›ca, de¤erli çal›flanlar›m›z›n sa¤l›¤› ve ruhsal, bedensel ve sosyal yönden tam bir iyilik hali Bakanl›k olarak bizim için son derece önemli ve önceliklidir. Bu anlamda çal›flanlar›m›z› tütün ürünlerinin zararlar›ndan korumak ve bilhassa sigara içmeyen personelimizi tütün duman›na maruz b›rakmamak büyük önem arz etmektedir. Bu itibarla; Bakanl›k teflkilat› ile tüm sa¤l›k kurum ve kurulufllar›n›n kapal› alanlar› nda –imkanlar dahilinde- tütün ürünlerinin kullan›lmas›na mahsus, havaland›rma tertibat› ile donat›lm›fl, koku ve duman geçiflini önleyecek flekilde tecrit edilmifl kapal› mekanlar oluflturulmas›; bu mekanlar d›fl›nda tütün ürünleri kullan›m›n›n yasak oldu¤u uygun yollarla duyurularak kullan›m›na kesinlikle müsaade edilmemesi, aksi yönde hareket edenlerin 4207 say›l› Kanun ile 5326 say›l› Kanun hükümlerinde öngörülen müeyyidelere maruz kalacaklar› yolunda ikaz edilmeleri, Hususlar›nda gere¤ini önemle rica ederim. Prof. Dr. Recep AKDA⁄ Bakan Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 133 Kanun Kabahatler Kanunu Kanun No. 5326 Kabul Tarihi : 30.3.2005 B‹R‹NC‹ KISIM Genel Hükümler B‹R‹NC‹ BÖLÜM Amaç ve Kapsam, Tan›m, Kanunîlik ‹lkesi ve Kanunun Uygulama Alan› Amaç ve kapsam MADDE 1.- (1) Bu Kanunda; toplum düzenini, genel ahlâk›, genel sa¤l›¤›, çevreyi ve ekonomik düzeni korumak amac›yla; a) Kabahatlere iliflkin genel ilkeler, b) Kabahatler karfl›l›¤›nda uygulanabilecek olan idarî yapt›r›mlar›n türleri ve sonuçlar›, c) Kabahatler dolay›s›yla karar alma süreci, d) ‹darî yapt›r›ma iliflkin kararlara karfl› kanun yolu, e) ‹darî yapt›r›m kararlar›n›n yerine getirilmesine iliflkin esaslar, Belirlenmifl ve çeflitli kabahatler tan›mlanm›flt›r. Tan›m MADDE 2.- (1) Kabahat deyiminden; kanunun, karfl›l›¤›nda idarî yapt›r›m uygulanmas› n› öngördü¤ü haks›zl›k anlafl›l›r. Genel kanun niteli¤i MADDE 3.- (1) Bu Kanunun genel hükümleri di¤er kanunlardaki kabahatler hakk›nda da uygulan›r. Kanunîlik ilkesi MADDE 4.- (1) Hangi fiillerin kabahat oluflturdu¤u, kanunda aç›kça tan›mlanabilece¤ i gibi; kanunun kapsam ve koflullar› bak›m›ndan belirledi¤i çerçeve hükmün içeri¤i, idarenin genel ve düzenleyici ifllemleriyle de doldurulabilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 134 (2) Kabahat karfl›l›¤› olan yapt›r›mlar›n türü, süresi ve miktar›, ancak kanunla belirlenebilir. Zaman bak›m›ndan uygulama MADDE 5.- (1) 26.9.2004 tarihli ve 5237 say›l› Türk Ceza Kanununun zaman bak›m›ndan uygulamaya iliflkin hükümleri kabahatler bak›m›ndan da uygulan›r. Ancak, kabahatler karfl›l›¤›nda öngörülen idarî yapt›r›mlara iliflkin kararlar›n yerine getirilmesi bak›m›ndan derhal uygulama kural› geçerlidir. (2) Kabahat, failin icraî veya ihmali davran›fl› gerçeklefltirdi¤i zaman ifllenmifl say›l›r. Neticenin olufltu¤u zaman, bu bak›mdan dikkate al›nmaz. Yer bak›m›ndan uygulama MADDE 6.- (1) 5237 say›l› Türk Ceza Kanununun yer bak›m›ndan uygulamaya iliflkin 8 inci maddesi hükümleri, kabahatler bak›m›ndan da uygulan›r. Ancak, kanunlarda aksine hüküm bulunan haller sakl›d›r. ‹K‹NC‹ BÖLÜM Kabahatten Dolay› Sorumlulu¤un Esaslar› Kabahatin ihmali davran›flla ifllenmesi MADDE 7.- (1) Kabahat, icraî veya ihmali davran›flla ifllenebilir. ‹hmali davran› flla ifllenmifl kabahatin varl›¤› için kifli aç›s›ndan belli bir icraî davran›flta bulunma hususunda hukukî yükümlülü¤ün varl›¤› gereklidir. Organ veya temsilcinin davran›fl›ndan dolay› sorumluluk MADDE 8.- (1) Organ veya temsilcilik görevi yapan ya da organ veya temsilci olmamakla birlikte, tüzel kiflinin faaliyeti çerçevesinde görev üstlenen kiflinin bu görevi kapsam›nda ifllemifl bulundu¤u kabahatten dolay› tüzel kifli hakk›nda da idarî yapt›r›m uygulanabilir. (2) Temsilci s›fat›yla hareket eden kiflinin bu s›fatla ba¤lant›l› olarak ifllemifl bulundu¤ u kabahatten dolay› temsil edilen gerçek kifli hakk›nda da idarî yapt›r›m uygulanabilir. Gerçek kifliye ait bir iflte çal›flan kiflinin bu faaliyeti çerçevesinde ifllemifl bulundu¤u kabahatten dolay›, ifl sahibi kifli hakk›nda da idarî yapt›r›m uygulanabilir. (3) Kanunun, organ veya temsilcide ya da temsil edilen kiflide özel nitelikler arad›- ¤› hallerde de yukar›daki f›kralar hükümleri uygulan›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 135 (4) Birinci ve ikinci f›kra hükümleri, organ veya temsilcilik ya da hizmet iliflkisinin dayana¤›n› oluflturan ifllemin hukuken geçerli olmamas› halinde de uygulan›r. Kast veya taksir MADDE 9.- (1) Kabahatler, kanunda aç›kça hüküm bulunmayan hallerde, hem kasten hem de taksirle ifllenebilir. Hata MADDE 10.- (1) Türk Ceza Kanununun hata hallerine iliflkin hükümleri, ancak kasten ifllenen kabahatler bak›m›ndan uygulan›r. Sorumluluk MADDE 11.- (1) Fiili iflledi¤i s›rada onbefl yafl›n› doldurmam›fl çocuk hakk›nda idarî para cezas› uygulanamaz. (2) Ak›l hastal›¤› nedeniyle, iflledi¤i fiilin hukukî anlam ve sonuçlar›n› alg›layamayan veya bu fiille ilgili olarak davran›fllar›n› yönlendirme yetene¤i önemli derecede azalm›fl olan kifli hakk›nda idarî para cezas› uygulanmaz. Hukuka uygunluk nedenleri ile kusurlulu¤u ortadan kald›ran nedenler MADDE 12.- (1) Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, Türk Ceza Kanununun hukuka uygunluk nedenleri ile kusurlulu¤u ortadan kald›ran nedenlere iliflkin hükümleri, kabahatler bak›m›ndan da uygulan›r. Teflebbüs MADDE 13.-(1) Kabahate teflebbüs cezaland›r›lmaz. Ancak, teflebbüsün de cezaland› r›labilece¤ine dair ilgili kanunda hüküm bulunan haller sakl›d›r. Bu durumda, Türk Ceza Kanununun suça teflebbüse ve gönüllü vazgeçmeye iliflkin hükümleri, kabahatler bak›m›ndan da uygulan›r. ‹fltirak MADDE 14.- (1) Kabahatin ifllenifline birden fazla kiflinin ifltirak etmesi halinde bu kiflilerin her biri hakk›nda, fail olarak idarî para cezas› verilir. (2) Özel faillik niteli¤inin arand›¤› durumlarda, kabahate ifltirak eden ve bu niteli¤i tafl›mayan kifli hakk›nda da fail olarak idarî para cezas› verilir. (3) Kabahate ifltirak için kasten ve hukuka ayk›r› ifllenmifl bir fiilin varl›¤› yeterlidir. Kabahatin ifllenifline ifltirak eden kifli hakk›nda, di¤erlerinin sorumlu olup olmad›¤› göz önünde bulundurulmaks›z›n idarî para cezas› verilir. (4) Kanunda özel faillik niteli¤ini tafl›yan kifli aç›s›ndan suç, di¤er kifliler aç›s›nUlusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 136 dan kabahat olarak tan›mlanan fiilin, bu niteli¤i tafl›yan ve tafl›mayan kifliler taraf›ndan ortaklafla ifllenmesi halinde suça ifltirake iliflkin hükümler uygulan›r. ‹çtima MADDE 15.- (1) Bir fiil ile birden fazla kabahatin ifllenmesi halinde bu kabahatlere iliflkin tan›mlarda sadece idarî para cezas› öngörülmüflse, en a¤›r idarî para cezas› verilir. Bu kabahatlerle ilgili olarak kanunda idarî para cezas›ndan baflka idarî yapt›r›mlar da öngörülmüfl ise, bu yapt›r›mlar›n her birinin uygulanmas›na karar verilir. (2) Ayn› kabahatin birden fazla ifllenmesi halinde her bir kabahatle ilgili olarak ayr› ayr› idarî para cezas› verilir. Kesintisiz fiille ifllenebilen kabahatlerde, bu nedenle idarî yapt›r›m karar› verilinceye kadar fiil tek say›l›r. (3) Bir fiil hem kabahat hem de suç olarak tan›mlanm›fl ise, sadece suçtan dolay› yapt›r›m uygulanabilir. Ancak, suçtan dolay› yapt›r›m uygulanamayan hallerde kabahat dolay›s›yla yapt›r›m uygulan›r. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ‹darî Yapt›r›mlar Yapt›r›m türleri MADDE 16.- (1) Kabahatler karfl›l›¤›nda uygulanacak olan idarî yapt›r›mlar, idarî para cezas› ve idarî tedbirlerden ibarettir. (2) ‹darî tedbirler, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan di¤er tedbirlerdir. ‹darî para cezas› MADDE 17.- (1) ‹darî para cezas›, maktu veya nispi olabilir. (2) ‹darî para cezas›, kanunda alt ve üst s›n›r› gösterilmek suretiyle de belirlenebilir. Bu durumda, idarî para cezas›n›n miktar› belirlenirken ifllenen kabahatin haks›zl›k içeri¤i ile failin kusuru ve ekonomik durumu birlikte göz önünde bulundurulur. (3) ‹darî para cezas›, Devlet Hazinesine ödenir. Kiflinin ekonomik durumunun müsait olmamas› halinde idarî para cezas›n›n, ilk taksidinin peflin ödenmesi kofluluyla, bir y›l içinde ve dört eflit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir. Taksitlerin zaman›nda ve tam olarak ödenmemesi halinde idarî para cezas›n›n kalan k›sm›n›n tamam› tahsil edilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 137 (4) Kesinleflen karar, derhal tahsil için mahallin en büyük mal memuruna verilir. ‹darî para cezas›, 21.7.1953 tarihli ve 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Tahsil edilen idarî para cezas›n›n kanunla belirlenen bir oran›, ilgili kamu kurum ve kuruluflunun hesab› na aktar›l›r. (5) ‹darî para cezas› tamamen tahsil edildikten itibaren en geç bir ay içinde durum, ilgili kamu kurum ve kurulufluna bildirilir. (6) Kabahat dolay›s›yla idarî para cezas› veren kamu görevlisi, ilgilinin r›za göstermesi halinde bunun tahsilat›n› derhal kendisi gerçeklefltirir. ‹darî para cezas›n› kanun yoluna baflvurmadan önce ödeyen kifliden bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peflin ödeme, kiflinin bu karara karfl› kanun yoluna baflvurma hakk›n› etkilemez. (7) ‹darî para cezalar› her takvim y›l› bafl›ndan geçerli olmak üzere o y›l için 4.1.1961 tarihli ve 213 say›l› Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyar›nca tespit ve ilân edilen yeniden de¤erleme oran›nda art›r›larak uygulan›r. Bu suretle idarî para cezas›n›n hesab›nda bir Türk Liras›n›n küsuru dikkate al›nmaz. Bu f›kra hükmü, nispi nitelikteki idarî para cezalar› aç›s›ndan uygulanmaz. Mülkiyetin kamuya geçirilmesi MADDE 18.- (1) Kabahatin konusunu oluflturan veya ifllenmesi suretiyle elde edilen eflyan›n mülkiyetinin kamuya geçirilmesine, ancak kanunda aç›k hüküm bulunan hallerde karar verilebilir. (2) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin karar, eflyan›n; a) Kullan›lmaz hale getirilmesi, b) Niteli¤inin de¤ifltirilmesi, c) Ancak belli bir surette kullan›lmas›, Koflullar›ndan birinin yerine getirilmesine ba¤l› olarak belli bir süre geciktirilebilir. Belirlenen süre zarf›nda koflulun yerine getirilmemesi halinde eflyan›n mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir. (3) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin karar kesinleflinceye kadar ilgili kamu kurum ve kuruluflu taraf›ndan eflyaya elkonulabilece¤i gibi; eflya, kiflilerin muhafazas› na da b›rak›labilir. (4) Eflyan›n mülkiyeti, kanunda aç›k hüküm bulunan hallerde ilgili kamu kurum ve kurulufluna, aksi takdirde Devlete geçer. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 138 (5) Eflyan›n mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilebilmesi için fail hakk›nda idarî para cezas› veya baflka bir idarî yapt›r›m karar› verilmifl olmas› flart de- ¤ildir. (6) Kaim de¤erin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine de karar verilebilir. (7) Mülkiyeti kamuya geçirilen eflya, baflka suretle de¤erlendirilmesi mümkün olmazsa imha edilir. (8) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin karar, kesinleflmesi halinde yerine getirilir. Sakl› tutulan hükümler MADDE 19.- (1) Di¤er kanunlarda kabahat karfl›l›¤›nda öngörülen belirli bir süre için; a) Bir meslek ve sanat›n yerine getirilmemesi, b) ‹flyerinin kapat›lmas›, c) Ruhsat veya ehliyetin geri al›nmas›, d) Kara, deniz veya hava nakil arac›n›n trafikten veya seyrüseferden al›konulmas›, Gibi yapt›r›mlara iliflkin hükümler, ilgili kanunlarda bu Kanun hükümlerine uygun de¤ifliklik yap›l›ncaya kadar sakl›d›r. Soruflturma zamanafl›m› MADDE 20.- (1) Soruflturma zamanafl›m›n›n dolmas› halinde kabahatten dolay› kifli hakk›nda idarî para cezas›na karar verilemez. (2) Soruflturma zamanafl›m› süresi; a) Yüzbin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›n› gerektiren kabahatlerde befl, b) Ellibin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›n› gerektiren kabahatlerde dört, c) Yirmibin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›n› gerektiren kabahatlerde üç, d) Yirmibin Türk Liras›na kadar idarî para cezas›n› gerektiren kabahatlerde iki, Y›ld›r. (3) Nispî idarî para cezas›n› gerektiren kabahatlerde zamanafl›m› süresi sekiz y›ld›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 139 (4) Zamanafl›m› süresi, kabahate iliflkin tan›mdaki fiilin ifllenmesiyle veya neticenin gerçekleflmesiyle ifllemeye bafllar. (5) Kabahati oluflturan fiilin ayn› zamanda suç oluflturmas› halinde suça iliflkin dava zamanafl›m› hükümleri uygulan›r. Yerine getirme zamanafl›m› MADDE 21.- (1) Yerine getirme zamanafl›m›n›n dolmas› halinde idarî para cezas› na veya mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin karar art›k yerine getirilemez. (2) Yerine getirme zamanafl›m› süresi; a) Ellibin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›na karar verilmesi halinde yedi, b) Yirmibin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›na karar verilmesi halinde befl, c) Onbin Türk Liras› veya daha fazla idarî para cezas›na karar verilmesi halinde dört, d) Onbin Türk Liras›ndan az idarî para cezas›na karar verilmesi halinde üç, Y›ld›r. (3) Mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin zamanafl›m› süresi on y›ld›r. (4) Zamanafl›m› süresi, karar›n kesinleflmesi tarihinden itibaren ifllemeye bafllar. (5) Kanun hükmü gere¤i olarak idarî yapt›r›m›n yerine getirilmesine bafllanamamas› veya yerine getirilememesi halinde zamanafl›m› ifllemez. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Karar Verme Yetkisi ve Kanun Yollar› ‹darî yapt›r›m karar› verme yetkisi MADDE 22.- (1) Kabahat dolay›s›yla idarî yapt›r›m karar› vermeye ilgili kanunda aç›kça gösterilen idarî kurul, makam veya kamu görevlileri yetkilidir. (2) Kanunda aç›k hüküm bulunmayan hallerde ilgili kamu kurum ve kuruluflunun en üst amiri bu konuda yetkilidir. (3) ‹darî kurul, makam veya kamu görevlileri, ancak ilgili kamu kurum ve kuruluflunun görev alan›na giren yerlerde ifllenen kabahatler dolay›s›yla idarî yapt›r›m karar› vermeye yetkilidir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 140 (4) 4.12.2004 tarihli ve 5271 say›l› Ceza Muhakemesi Kanununun yer bak›m›ndan yetki kurallar› kabahatler aç›s›ndan da geçerlidir. Cumhuriyet savc›s›n›n karar verme yetkisi MADDE 23.- (1) Cumhuriyet savc›s›, kanunda aç›kça hüküm bulunan hallerde bir kabahat dolay›s›yla idarî yapt›r›m karar› vermeye yetkilidir. (2) Bir suç dolay›s›yla bafllat›lan soruflturma kapsam›nda bir kabahatin ifllendi¤ini ö¤renmesi halinde Cumhuriyet savc›s› durumu ilgili kamu kurum ve kurulufluna bildirebilece¤i gibi, kendisi de idarî yapt›r›m karar› verebilir. (3) Soruflturma konusu fiilin kabahat oluflturdu¤unun anlafl›lmas› halinde Cumhuriyet savc›s› bu nedenle idarî yapt›r›m karar› verir. Ancak, bunun için ilgili kamu kurum ve kuruluflu taraf›ndan idarî yapt›r›m karar› verilmemifl olmas› gerekir. Mahkemenin karar verme yetkisi MADDE 24.- (1) Kovuflturma konusu fiilin kabahat oluflturdu¤unun anlafl›lmas› halinde mahkeme taraf›ndan idarî yapt›r›m karar› verilir. ‹darî yapt›r›m karar› MADDE 25.- (1) ‹darî yapt›r›m karar›na iliflkin tutanakta; a) Hakk›nda idarî yapt›r›m karar› verilen kiflinin kimlik ve adresi, b) ‹darî yapt›r›m karar› verilmesini gerektiren kabahat fiili, c) Bu fiilin ifllendi¤ini ispata yarayacak bütün deliller, d) Karar tarihi ve karar› veren kamu görevlilerinin kimli¤i, Aç›k bir flekilde yaz›l›r. Tutanakta, ayr›ca kabahati oluflturan fiil, ifllendi¤i yer ve zaman gösterilerek aç›klan›r. Kararlar›n tebli¤i MADDE 26.- (1) ‹darî yapt›r›m karar›, 11.2.1959 tarihli ve 7201 say›l› Tebligat Kanunu hükümlerine göre ilgili kifliye tebli¤ edilir. Tebligat metninde bu karara karfl› baflvurulabilecek kanun yolu, mercii ve süresi aç›k bir flekilde belirtilir. (2) ‹darî yapt›r›m karar›n›n ilgili gerçek kiflinin huzurunda verilmesi halinde tutanakta bu husus aç›kça belirtilir. Bu karara karfl› baflvurabilece¤i kanun yolu, mercii ve süresine iliflkin olarak bilgilendirildikten sonra kiflinin karar tutana¤›- n› imzalamas› istenir. ‹mzadan kaç›n›lmas› halinde bu durum tutanakta aç›kça belirtilir. Karar tutana¤›n›n bir örne¤i kifliye verilir. (3) Tüzel kifli hakk›nda verilen idarî yapt›r›m kararlar› her halde ilgili tüzel kifliye tebli¤ edilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 141 Baflvuru yolu MADDE 27.- (1) ‹darî para cezas› ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine iliflkin idarî yapt›r›m karar›na karfl›, karar›n tebli¤i veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbefl gün içinde, sulh ceza mahkemesine baflvurulabilir. Bu süre içinde baflvurunun yap›lmam›fl olmas› halinde idarî yapt›r›m karar› kesinleflir. (2) Mücbir sebebin varl›¤› dolay›s›yla bu sürenin geçirilmifl olmas› halinde bu sebebin ortadan kalkt›¤› tarihten itibaren en geç yedi gün içinde karara karfl› baflvuruda bulunulabilir. Bu baflvuru, karar›n kesinleflmesini engellemez; ancak, mahkeme yerine getirmeyi durdurabilir. (3) Baflvuru, bizzat kanunî temsilci veya avukat taraf›ndan sulh ceza mahkemesine verilecek bir dilekçe ile yap›l›r. Baflvuru dilekçesi, iki nüsha olarak verilir. (4) Baflvuru dilekçesinde, idarî yapt›r›m karar›na iliflkin bilgiler, bu karara karfl› ileri sürülen deliller aç›k bir flekilde gösterilir. Dilekçede ayr›ca, baflvurunun süresinde yap›lmas›n› engelleyen mücbir sebep dayanaklar›yla gösterilir. (5) ‹darî yapt›r›m karar›n›n mahkeme taraf›ndan verilmesi halinde bu madde hükmü uygulanmaz. Baflvurunun incelenmesi MADDE 28.- (1) Baflvuru üzerine mahkemece yap›lan ön inceleme sonucunda; a) Yetkili olmad›¤›n›n anlafl›lmas› halinde dosyan›n yetkili sulh ceza mahkemesine gönderilmesine, b) Baflvurunun süresi içinde yap›lmad›¤›n›n, baflvuru konusu idarî yapt›r›m karar› n›n sulh ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmad›¤›n›n veya baflvuran›n buna hakk› bulunmad›¤›n›n anlafl›lmas› halinde, bu nedenlerle baflvurunun reddine, c) (a) ve (b) bentlerinde say›lan nedenlerin bulunmamas› halinde baflvurunun usulden kabulüne, Karar verilir. (2) Baflvurunun usulden kabulü halinde mahkeme dilekçenin bir örne¤ini ilgili kamu kurum ve kurulufluna tebli¤ eder. (3) ‹lgili kamu kurum ve kuruluflu, baflvuru dilekçesinin tebli¤i tarihinden itibaren en geç onbefl gün içinde mahkemeye cevap verir. Baflvuru konusu idarî yapt›r›- ma iliflkin ifllem dosyas›n›n tamam›n›n bir örne¤i, cevap dilekçesi ile birlikte mahkemeye verilir. Mahkeme, ifllem dosyas›n›n asl›n› da ilgili kamu kurum ve Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 142 kuruluflundan isteyebilir. Cevap dilekçesi, idarî yapt›r›m karar›na karfl› baflvuruda bulunan kifli say›s›ndan bir fazla nüsha olarak verilir. (4) Mahkeme, baflvuruda bulunan kiflilere cevap dilekçesinin bir örne¤ini tebli¤ eder; talep üzerine veya re'sen taraflar› ça¤›rarak belli bir gün ve saatte dinleyebilir. Dinleme için belirlenen günle tebligat›n yap›laca¤› gün aras›nda en az bir haftal›k zaman olmas›na dikkat edilir. Dinleme s›ras›nda taraflar veya avukatlar› haz›r bulunur. Mazeretsiz olarak haz›r bulunmama, yokluklar›nda karar verilmesine engel de¤ildir. Bu husus, tebligat yaz›s›nda aç›kça belirtilir. (5) Ceza Muhakemesi Kanununun tan›kl›¤a, bilirkifli incelemesine ve keflfe iliflkin hükümleri, bu baflvuru ile ilgili olarak da uygulan›r. (6) Dinlemede s›ras›yla; haz›r bulunan baflvuru sahibi ve avukat›, ilgili kamu kurum ve kuruluflunun temsilcisi, varsa tan›klar dinlenir, bilirkifli raporu okunur, di¤er deliller ortaya konulur. (7) Mahkeme, ilgilileri dinledikten ve bütün delilleri ortaya koyduktan sonra aleyhinde idarî yapt›r›m karar› verilen ve haz›r bulunan tarafa son sözünü sorar. Son söz hakk›, aleyhinde idarî yapt›r›m karar› verilen taraf›n kanunî temsilcisi veya avukat› taraf›ndan da kullan›labilir. Mahkeme son karar›n› haz›r bulunan taraflar› n huzurunda aç›klar. (8) Mahkeme, son karar olarak idarî yapt›r›m karar›n›n; a) Hukuka uygun olmas› nedeniyle, "baflvurunun reddine", b) Hukuka ayk›r› olmas› nedeniyle, "idarî yapt›r›m karar›n›n kald›r›lmas›na", Karar verir. (9) ‹kibin Türk Liras› dahil idarî para cezalar›na karfl› baflvuru üzerine verilen kararlar kesindir. ‹tiraz yolu MADDE 29.- (1) Mahkemenin verdi¤i son karara karfl›, yarg› çevresinde yer ald›¤› a¤›r ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz, karar›n tebli¤i tarihten itibaren en geç yedi gün içinde yap›l›r. (2) ‹tirazla ilgili karar, dosya üzerinden inceleme yap›larak verilir. (3) Mahkeme, her bir itirazla ilgili olarak "itiraz›n kabulüne" veya "itiraz›n reddine" karar verir. (4) Mahkemenin verdi¤i karar taraflara tebli¤ edilir. Vekil olarak avukatla temsil edilme halinde ayr›ca taraflara tebligat yap›lmaz. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 143 (5) ‹darî yapt›r›m karar›n›n a¤›r ceza mahkemesi taraf›ndan verilmesi halinde bu karara karfl› itiraz mercii en yak›n a¤›r ceza mahkemesidir. Vazgeçme ve kabul MADDE 30.- (1) Kanun yoluna baflvuran kifli, bu konuda karar verilinceye kadar baflvurusundan vazgeçebilir. Vazgeçme halinde bir daha ayn› konuda baflvuruda bulunulamaz. (2) ‹lgili kamu kurum ve kuruluflu da mahkeme taraf›ndan karar verilinceye kadar kanun yolu baflvurusunu kabul ederek idarî yapt›r›m karar›n› geri alabilir. Masraflar›n ve vekalet ücretinin ödenmesi MADDE 31.- (1) ‹darî yapt›r›m karar›na karfl› kanun yoluna baflvurulmas› harca tâbi de¤ildir. (2) Kanun yoluna baflvuru dolay›s›yla oluflan bütün masraflar ve vekalet ücreti, baflvurusu veya savunmas› reddedilen tarafça ödenir. ‹K‹NC‹ KISIM Çeflitli Kabahatler Emre ayk›r› davran›fl MADDE 32.- (1) Yetkili makamlar taraf›ndan adlî ifllemler nedeniyle ya da kamu güvenli¤i, kamu düzeni veya genel sa¤l›¤›n korunmas› amac›yla, hukuka uygun olarak verilen emre ayk›r› hareket eden kifliye yüz Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bu cezaya emri veren makam taraf›ndan karar verilir. (2) Bu madde, ancak ilgili kanunda aç›kça hüküm bulunan hallerde uygulanabilir. (3) 1.3.1926 tarihli ve 765 say›l› Türk Ceza Kanununun 526 nc› maddesine di¤er kanunlarda yap›lan yollamalar, bu maddeye yap›lm›fl say›l›r. Dilencilik MADDE 33.- (1) Dilencilik yapan kifliye, elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Ayr›ca, dilencilikten elde edilen gelire elkonularak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilir. (2) Bu kabahat dolay›s›yla idarî para cezas›na ve elkoymaya kolluk veya belediye zab›ta görevlileri, mülkiyetin kamuya geçirilmesine mülkî amir veya belediye encümeni karar verir. Kumar Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 144 MADDE 34.- (1) Kumar oynayan kifliye, yüz Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Ayr›ca, kumardan elde edilen gelire elkonularak mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilir. (2) Bu kabahat dolay›s›yla idarî para cezas›na ve elkoymaya kolluk görevlileri, mülkiyetin kamuya geçirilmesine mülkî amir karar verir. Sarhoflluk MADDE 35.- (1) Sarhofl olarak baflkalar›n›n huzur ve sükununu bozacak flekilde davran›fllarda bulunan kifliye, kolluk görevlileri taraf›ndan elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Kifli, ayr›ca sarhofllu¤un etkisi geçinceye kadar kontrol alt›nda tutulur. Gürültü MADDE 36.- (1) Baflkalar›n›n huzur ve sükununu bozacak flekilde gürültüye neden olan kifliye, elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. (2) Bu fiilin bir ticarî iflletmenin faaliyeti çerçevesinde ifllenmesi halinde iflletme sahibi gerçek veya tüzel kifliye bin Türk Liras›ndan beflbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› verilir. (3) Bu kabahat dolay›s›yla idarî para cezas›na kolluk veya belediye zab›ta görevlileri karar verir. Rahats›z etme MADDE 37.- (1) Mal veya hizmet satmak için baflkalar›n› rahats›z eden kifli, elli Türk Liras› idarî para cezas› ile cezaland›r›l›r. (2) Bu kabahat dolay›s›yla idarî para cezas› vermeye kolluk veya belediye zab›ta görevlileri yetkilidir. ‹flgal MADDE 38.- (1) Yetkili makamlar›n aç›k ve yaz›l› izni olmaks›z›n meydan, cadde, sokak veya yayalar›n gelip geçti¤i kald›r›mlar› iflgal eden veya buralarda mal sat›fla arz eden kifliye, belediye zab›ta görevlileri taraf›ndan elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. (2 Yetkili makamlar›n aç›k ve yaz›l› izni olmaks›z›n meydan, cadde, sokak veya yayalar›n gelip geçti¤i kald›r›mlar üzerine inflaat malzemesi y›¤an kifliye, belediye zab›ta görevlileri taraf›ndan yüz Türk Liras›ndan beflyüz Türk Liras›na kadar idarî para cezas› verilir. (3) Özel kanunlardaki hükümler sakl›d›r. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 145 Tütün mamullerinin tüketilmesi MADDE 39.- (1) Kamu hizmet binalar›n›n kapal› alanlar›nda tütün mamulü tüketen kifliye, ilgili idarî birim amirinin yetkili k›ld›¤› kamu görevlileri taraf›ndan elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bu f›kra hükmü, tütün mamulü tüketilmesine tahsis edilen alanlarda uygulanmaz. (2) Toplu tafl›ma araçlar›nda tütün mamulü tüketen kifliye, elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Kabahatin özel hukuk kiflileri taraf›ndan iflletilen toplu tafl›ma araçlar›nda ifllenmesi halinde bu ceza ilk baflvurulan kolluk birim yetkilileri taraf› ndan verilir. Kamuya ait toplu tafl›ma araçlar›nda ifllenmesi halinde idarî para cezas› verme yetkisi bak›m›ndan birinci f›kra hükmü uygulan›r. (3) Özel hukuk kiflilerine ait olan ve herkesin girebilece¤i binalar›n kapal› alanlar›nda, tütün mamullerinin tüketilemeyece¤ini belirtir aç›k bir iflarete yer verilmesine ra¤men, bu yasa¤a ayk›r› hareket eden kifliye, elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bu ceza, flikâyet üzerine en yak›n kolluk birimi yetkililerince verilir. Kimli¤i bildirmeme MADDE 40.- (1) Görevle ba¤lant›l› olarak sorulmas› halinde kamu görevlisine kimli¤i veya adresiyle ilgili bilgi vermekten kaç›nan veya gerçe¤e ayk›r› beyanda bulunan kifliye, bu görevli taraf›ndan elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. (2) Aç›klamada bulunmaktan kaç›nmas› veya gerçe¤e ayk›r› beyanda bulunmas› dolay›s›yla kimli¤i belirlenemeyen kifli tutularak durumdan derhal Cumhuriyet savc›s› haberdar edilir. Bu kifli, kimli¤i aç›k bir flekilde anlafl›l›ncaya kadar gözalt› na al›n›r ve gerekirse tutuklan›r. Gözalt›na ve tutuklamaya karar verme yetkisi ve usulü bak›m›ndan Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uygulan›r. (3) Kiflinin kimli¤inin belirlenmesi durumunda, bu nedenle gözalt›na al›nma veya tutuklanma haline derhal son verilir. Çevreyi kirletme MADDE 41.- (1) Evsel at›k ve art›klar›, bunlar›n toplanmas›na veya depolanmas› na özgü yerler d›fl›na atan kifliye, yirmi Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bireysel at›k ve art›klar›n at›lmas› halinde de bu f›kra hükmü uygulan›r. (2) Fiilin yemek piflirme ve servis yerlerinde ifllenmesi halinde iflletme sahibi gerçek veya tüzel kifliye, beflyüz Türk Liras›ndan beflbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› verilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 146 (3) Hayvan kesimine tahsis edilen yerler d›fl›nda hayvan kesen veya kesilen hayvan at›klar›n› soka¤a veya kamuya ait sair bir alana b›rakan kifliye, elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. (4) ‹nflaat at›k ve art›klar›n› bunlar›n toplanmas›na veya depolanmas›na özgü yerler d›fl›na atan kifliye, yüz Türk Liras›ndan üçbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› verilir. ‹nflaat faaliyetinin bir tüzel kifli ad›na yürütülmesi halinde bu tüzel kifli hakk›nda verilecek idarî para cezas›n›n üst s›n›r› beflbin Türk Liras›d›r. Bu at›k ve art›klar›n kald›r›lmas›na iliflkin masraf da ayr›ca kifliden tahsil edilir. (5) Kullan›lamaz hale gelen veya ihtiyaç fazlas› ev eflyas›n› bunlar›n toplanmas›na iliflkin olarak belirlenen günün d›fl›nda soka¤a veya kamuya ait sair bir yere b›- rakan kifliye elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bu eflyan›n toplanmas› hususunda belediye taraf›ndan belirli aral›klarla y›lda üç günden az olmamak üzere belirlenen günler önceden uygun araçlarla ilân olunur. (6) Kullan›lamaz hale gelen motorlu kara veya deniz nakil araçlar›n› ya da bunlar›n mütemmim cüzlerini soka¤a veya kamuya ait sair bir yere b›rakan kifliye ikiyüzelli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. Bunlar›n kald›r›lmas›na iliflkin masraf da kifliden ayr›ca tahsil edilir. (7) Bu kabahatler dolay›s›yla idarî para cezas›na belediye zab›ta görevlileri karar verir. (8) Bu kabahatler dolay›s›yla meydana gelen kirlili¤in kifli taraf›ndan derhal giderilmesi halinde idarî para cezas›na karar verilmeyebilir. (9) Bu madde hükümleri, belediye s›n›rlar› içinde uygulan›r. (10) Özel kanunlardaki hükümler sakl›d›r. Afifl asma MADDE 42.- (1) Meydanlara veya parklara, cadde veya sokak kenarlar›ndaki kamuya ait duvar veya alanlara, r›zas› olmaks›z›n özel kiflilere ait alanlara bez, kâ- ¤›t ve benzeri afifl ve ilân asan kifliye, yüz Türk Liras›ndan üçbin Türk Liras›na kadar idarî para cezas› verilir. Ayn› içerikteki afifl ve ilânlar, tek fiil say›l›r. (2) Birinci f›kra hükmü, yetkili makamlardan al›nan aç›k ve yaz›l› izne dayal› olarak as›lan afifl ve ilânlar aç›s›ndan uygulanmaz. Bu izinde, afifl ve ilân›n as›laca- ¤› zaman dilimi aç›k bir flekilde gösterilir. Bu afifl ve ilânlar izin verilen gerçek veya tüzel kifli taraf›ndan bu sürenin dolmas›n› müteakip derhal toplat›l›r. Toplatma yükümlülü¤üne ayk›r› hareket edilmesi halinde birinci f›kra hükmüne göre idarî para cezas› verilir. Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 147 (3) Bu afifl ve ilânlar›n kald›r›lmas›na iliflkin masraflar da ilgili kiflilerden ayr›ca tahsil edilir. (4) Bu kabahatler dolay›s›yla idarî para cezas›na, kolluk veya belediye zab›ta görevlileri karar verir. (5) Özel kanunlardaki hükümler sakl›d›r. Silah tafl›ma MADDE 43.- (1) Yetkili makamlardan ruhsat almaks›z›n kanuna göre yasak olmayan silahlar› park, meydan, cadde veya sokaklarda görünür bir flekilde tafl›yan kifliye, kolluk taraf›ndan elli Türk Liras› idarî para cezas› verilir. GEÇ‹C‹ MADDE 1.- (1) Bu Kanunda geçen "Türk Liras›" ibaresi karfl›l›¤›nda, uygulamada, 28.1.2004 tarihli ve 5083 say›l› Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakk›nda Kanun hükümlerine göre ülkede tedavülde bulunan para "Yeni Türk Liras›" olarak adland›r›ld›¤› sürece bu ibare kullan›l›r. GEÇ‹C‹ MADDE 2.- (1) Bu Kanun hükümleri, yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla idare mahkemelerinde dava aç›larak iptali istenen idarî yapt›r›m kararlar› hakk›nda uygulanmaz. GEÇ‹C‹ MADDE 3.- (1) Daha önce verilmifl olan idarî para cezas›na iliflkin kararlara karfl› henüz iptal davas› aç›lmam›fl olmakla birlikte dava açma süresinin geçmemifl olmas› halinde, bu Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren onbefl gün içinde 27 nci madde hükümlerine göre sulh ceza mahkemesine baflvuruda bulunulabilir. Yürürlük MADDE 44.- (1) Bu Kanun 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlü¤e girer. Yürütme MADDE 45.- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 30 Mart 2005 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 148 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI HAZIRLIKLARINA KATKI SA⁄LAYANLAR 1. Prof. Dr. Yasemin AÇIK F›rat Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› AD 2. Doç. Dr. fiule AKÇAY Baflkent Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast.A.D. 3. Mesut AKDAMAR Tar›m ve Köy ‹flleri Bakanl›¤› 4. Prof. Dr. Recep AKDUR Ankara Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› AD 5. Ecz. Bilgi ALPAN ‹laç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü 6. Doç. Dr. Sedat ALTUN ‹stanbul Yedikule E¤itim ve Araflt. Hastanesi 7. Dr. A. Tanju ALTUNSU Sa¤l›k Bakanl›¤› 8. Yücel AM‹L Sa¤l›k Bakanl›¤› 9. Prof. Dr. Zehra ARIKAN Gazi Üniv. T›p Fak. Psikiyatri AD 10. Doç. Dr. Dilek ASLAN Hacettepe Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› A.D. 11. Zeynel Abidin AYDIN TEKEL Anonim fiirketi 12. Uzm. Dr. Bilal AYTAÇ Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü 13. Figen BALCI TRT 14. Dr.Hayati BAYKAN Sa¤l›k Bakanl›¤› 15. Mehmet BERK Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› 16. Uzm. Dr. S. Cem B‹LG‹Ç Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü 17. Prof. Dr. Nazmi B‹L‹R Hacettepe Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› AD 18. Prof. Dr. Mehmet BOSTANCI Pamukkale Üniv.T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› AD 19. Prof. Dr. Nafiz BOZDEM‹R Çukurova Üniv. T›p Fak. Aile Hekimli¤i AD 20. Uzm.fiükran COfiKUN Sa¤l›k Bakanl›¤› 21. Doç. Dr. Banu ÇAKIR Hacettepe Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› A.D. 22. Prof. Dr. Gamze ÇAN Karadeniz Teknik Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤. AD. 23. Uzm.Semra Ç‹ZMEC‹ TAPDK 24. Bekir S›tk› DA⁄ ‹çiflleri Bakanl›¤› 25. Prof. Dr. Elif DA⁄LI Marmara Üniv. T›p Fak.Çocuk Sa¤.ve Hast.AD. 26. Doç. Dr. Nesrin D‹LBAZ Ank. Numune E¤itim ve Araflt. Hast.AMATEM 27. Müh. Haflim DO⁄USAN ‹zmir Dr. Suat Seren Gö¤üs Hast. ve Cer. E¤it. ve Araflt. Hastanesi 28. Hikmet DOYDUM TAPDK 29. Prof. Dr. Salih EMR‹ Hacettepe Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. AD. 30. Uzm.Dr. Ayflegül ERDO⁄AN Sa¤l›k Bakanl›¤› 31. Prof. Dr. Gül ERGÖR Dokuz Eylül Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› A.D. 32. Dr.Toker ERGÜDER Dünya Sa¤l›k Örgütü Türkiye ‹rtibat Ofisi 33. Doç. Dr. Mustafa ERTEK Refik Saydam H›fz›s›hha Merkezi Baflkanl›¤› 34. Dr. Melikflah ERTEM Dicle Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› A.D. 35. Uzm. Galip Hasan GÖRÜN TAPDK 36. Prof. Dr. Gülflen GÜNEfi ‹nönü Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› AD Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan› 149 37. Dr. Alper A. HAT‹PO⁄LU Kanserle Savafl Dairesi Baflkanl›¤› 38. Uzm.Dr. Kemal Macit H‹SAR Sa¤l›k Bakanl›¤› 39. Uzm.Dr. Hasan IRMAK Sa¤l›k Bakanl›¤› 40. Uzm. Dr. Ahmet Fevzi ‹NCEÖZ Güven Hastanesi 41. Huk.Müfl.Bahaddin KARAHAN Sa¤l›k Bakanl›¤› 42. Ö¤r.Gör. Cengiz KARAKAYA Sa¤l›k Bakanl›¤› 43. Prof. Dr. O¤uz KARAMUSTAFALIO⁄LU fiiflli Etfal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi 44. Abdülkadir KARGIN Gümrük Müsteflarl›¤› 45. Doç. Dr. Celal KARLIKAYA Trakya Üniv. T›p Fak. Gö¤. Hast. AD 46. Uzm.G›da Müh.Cengiz KES‹C‹ Sa¤l›k Bakanl›¤› 47. Doç. Dr. O¤uz KILINÇ Dokuz Eylül Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. A.D. 48. Prof. Dr. Ali KOCABAfi Çukurova Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. AD 49. Uzm. Dr. Murat KOfiAN Ankara Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi 50. Dr. Gül KURTULUfi Gazi Devlet Hastanesi 51. Prof. Dr. Tezer KUTLUK Hacettepe Üniv. Onkoloji Hastanesi 52. Selma B›y›kl› KÜRÜN Anadolu Ajans› 53. Kemal OKTAR Maliye Bakanl›¤› 54. Prof. Dr. Ferhunde ÖKTEM Hacettepe Üniv. T›p Fak. Çoc. Psikiyatrisi A.D. 55. Dr. Ömer R›fk› ÖNDER Ankara Üniv. Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi 56. Doç. Dr. Zeynep ÖNDER Bilkent Üniversitesi ‹flletme Fakültesi 57. Uzm. Dr. Osman ÖRSEL Ank.AtatürkGö¤.Hast.veGö¤.Cer.E¤t.Araflt. Hast. 58. Prof. Dr. Hilal ÖZCEBE Hacettepe Üniv. T›p Fak. Halk Sa¤l›¤› A.D. 59. Prof. Dr. Metin ÖZENC‹ Ankara Üniv. T›p Fak. Kardiyoloji A.D. 60. Doç. Dr. Necla ÖZER Hacettepe Üniv. T›p Fak. Kardiyoloji A.D. 61. Doç. Dr. Metin ÖZKAN GATA Gö¤üs Hastal›klar› A.D. 62. Doç. Dr. Funda ÖZTUNA Karadeniz Tek. Üniv. T›p Fak.Gö¤üs Hast. A.D. 63. Prof. Dr. Can ÖZTÜRK Gazi Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. AD 64. Nurullah ÖZTÜRK Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 65. Veysi PAMUKO⁄LU Sa¤l›k Bakanl›¤› 66. Halil POLAT Milli E¤itim Bakanl›¤› 67. fiule SA⁄LAM Sa¤l›k Bakanl›¤› 68. Prof. Dr. Remzi SA⁄LAM Balgat 100. Y›l Hastanesi 69. Ahmet SARAÇ ‹çiflleri Bakanl›¤› 70. Uzm.Mustafa SEYD‹O⁄ULLARI TAPDK 71. Prof. Dr. Erol SEZER Cumhuriyet Üniv. Aile Hekimli¤i AD. 72. Doç. Dr. Zeynep AYTEMUR SOLAK Ege Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. A.D. 73. Prof. Dr. Kadirhan SUNGURO⁄LU Ankara Üniv. T›p Fak. Biyokimya A.D. 74. Uzm. Dr. Tijen fiENGEZER Ank. Numune E¤itim ve Araflt. Hast. AMATEM 75. Doç. Dr. Cebrail fi‹MfiEK Atatürk Sanatoryum Gö¤üs Hast. Hastanesi 76. Göktu¤ TAMZARALIO⁄LU Türkiye ‹statistik Kurumu 77. Muhammet TATAR Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› 78. Prof. Dr. Murat TUNCER Kanser Savafl Daire Baflkanl›¤› 79. Uzm.Yrd. Seçil TUTKUN Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› 80. Prof. Dr. Ayla TÜR On Dokuz May›s Üniv. T›p Fak. Anestezi AD. 81. Prof. Dr. Eyüp Sabri UÇAN Dokuz Eylül Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. AD 82. Bedrettin ULUAT Sa¤l›k Bakanl›¤› 83. Uzm. Dr. Atilla UYSAL ‹stanbul Yedikule E¤itim ve Araflt. Hastanesi 84. Prof. Dr. Esra UZASLAN Uluda¤ Üniv. T›p Fak. Gö¤üs Hast. A.D. 85. Prof. Dr. ‹lhan YARGIÇ ‹stanbul Üniv. T›p Fak. Psikiyatri A.D. 86. Uzm.Refik YEL TAPDK 87. Doç. Dr. Gonca YILMAZ Ankara Keçiören E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi 88. Prof. Dr. Arzu YORGANCIO⁄LU Celal Bayar Üniv.T›p Fak.Gö¤üs Hast. A.D. 150 Ulusal Tütün Kontrol Program› ve Eylem Plan›