118 NOLU ILO SÖZLEŞMESİ[]
VATANDAŞLARLA VATANDAŞ OLMAYAN KİMSELERE SOSYAL GÜVENLİK KONUSUNDA EŞİT MUAMELE YAPILMASI HAKKINDA SÖZLEŞME [1][]
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı,
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulunun daveti üzerine 6 Haziran 1962 tarihinde Cenevre’de yaptığı 46. toplantısında,
Toplantı gündeminin 5. maddesini teşkil eden, vatandaşlarla vatandaş olmayan kimselere sosyal güvenlik konusunda eşit muamele yapılması hakkındaki çeşitli teklifleri kabul ederek,
Bu tekliflerin bir Milletlerarası Sözleşme şekline gelmesini kararlaştırarak,
28 Haziran 1962 tarihinde, “1962 Sosyal güvenlik eşit muamele sözleşmesi” olarak adlandırılacak olan sözleşmeyi kabul etmiştir:
MADDE 1[]
Bu Sözleşmede:
a) “Mevzuat” terimi, sosyal güvenlikle ilgili kanun ve tüzüklerle diğer mevzuat hükümlerini ifade eder;
b) “Yardımlar” terimi, bütün gelirler, emeklilik dul-yetim aylıkları, ödenekler ve diğer yardımlarla bunlara yapılan bütün zamları ve artırmaları içine alır;
c) “Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar” ibaresi, uygulanan mevzuatın yürürlüğe girdiği tarihte belli bir yaşı aşmış olan kimselere sağlanan yardımlarla bir üyenin ülkesinin bugünkü sınırları dışında geçmiş olan süreler veyahut vukua gelmiş olaylar nazara alınmak suretiyle, geçici olarak sağlanan yardımları ifade eder.
d) “Cenaze yardımı” terimi, ölüm halinde bir defaya mahsus olarak ödenen paraları ifade eder;
e) “İkamet” terimi mutad ikameti ifade eder;
f) “Mevzuatla tespit olunan” terimleri, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen milli mevzuatla veya bu mevzuat gereğince tespit olunan anlamındadır;
g) “Mülteci” terimi, mültecilerin statüsü hakkındaki 28 Haziran 1961 tarihli sözleşmenin birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır;
h) “Vatansız” terimi, vatansızların statüsü hakkındaki 28 Eylül 1954 tarihli sözleşmenin birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır.
MADDE 2[]
1. Her üye, bu sözleşmede yazılı mükellefiyetleri, ülkesinde kendi vatandaşları hakkında fiilen uygulanmakta olan aşağıda yazılı sosyal güvenlik dallarından biri veya birkaçı bakımından kabul edebilir:
a) Sağlık yardımları,
b) Hastalık ödenekleri,
c) Analık yardımları,
d) Malullük yardımları,
e) Yaşlılık yardımları,
f) Ölüm yardımları,
g) İş kazaları ve meslek hastalıkları yardımları,
h) İşsizlik yardımları,
i) Aile yardımları.
2. Bu sözleşmeyi uygulayan her Üye, sözleşmenin hükümlerini sözleşme mükellefiyetlerini kabul ettiği sosyal güvenlik dalları bakımından uygular.
3. Her Üye, hangi sosyal güvenlik dalı veya dalları için bu sözleşme mükellefiyetlerini kabul ettiğini tasdik belgesinde belirtir.
4. Bu Sözleşmeyi tasdik eden her Üye, tasdik belgesinde belirtilmemiş olan sosyal güvenlik dallarından bir veya birkaçı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul ettiğini, sonradan Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirebilir.
5. Yukarıdaki fıkrada öngörülen şekildeki taahhütler tasdikin ayrılmaz parçası sayılır ve bildirildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder.
6. Bu sözleşmenin uygulanmasında herhangi bir sosyal güvenlik dalı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her Üye, kendi mevzuatına göre, aşağıda yazılı yardımlar mahiyetinde kabul ettiği yardımlar varsa, bunları Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirir.
a) Ya korunan kimselerle bunların işverenlerinin finansmana doğrudan doğruya katılmaları veya bir meslekte belli bir süre kadar çalışmış olma şartlarına bağlı olarak sağlanan yardımlar dışındaki yardımlar;
b) Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar.
7. Yukarıdaki fıkra gereğince yapılacak bildirme ya sözleşmenin onanması sırasında, veya bu maddenin 4. fıkrası gereğince yapılacak bildiri sırasında, sonradan yürürlüğe giren bu mevzuat bahis konusu olduğu takdirde de bu mevzuatın kabul edildiği tarihten itibaren 3 ay içinde yapılır.
MADDE 3[]
1. Bu Sözleşmeyi uygulayan her Üye, Sözleşme mükellefiyetlerin kabul ettiği sosyal güvenlik dallarında, ülkesinde, bu Sözleşmeyi uygulayan diğer üye Devletler vatandaşlarına, sosyal güvenliğe tabi olma ve yardımlardan yararlanmaya hak kazanma bakımlarından, kendi vatandaşlarıyla eşit işlem yapar.
2. Ölüm yardımları bahis konusu olduğunda, eşit işlem, sözleşmeyi tasdik eden diğer bir üye devlet vatandaşının hak sahibi kimselerine bu kimselerin vatandaşlık durumuna bakılmaksızın sağlanır.
3. Şu kadar ki, üye herhangi bir sosyal güvenlik dalında bir mevzuata sahip olmakla beraber bu mevzuatın uygulanmasında o üyenin vatandaşlarına kendi vatandaşlarıyla eşit işlem yapmayan diğer bir üye devletin vatandaşları hakkında, söz konusu sosyal güvenlik dalı bakımından bu maddenin yukarıdaki fıkraları hükümlerini uygulamayabilir.
MADDE 4[]
1. Yardımlardan yararlanma bakımından eşit muamele, ikamet şartına bağlı olmaksızın sağlanır. Şu kadar ki, diğer bir üye devletin mevzuatına göre, belli bir sosyal güvenlik dalında yardımlardan yararlanmak için o üyenin ülkesinde ikamet şartı bulunduğu takdirde, o üye devlet vatandaşlarının söz konusu sosyal güvenlik dalı yardımlarından yararlandırılmaları ikamet şartına bağlanabilir.
2. Yukarıdaki fıkra hükmünün istisnası olarak, ikinci maddenin 6. (a) fıkrasında sözü edilen yardımlardan (sağlık yardımları, hastalık ödenekleri, iş kazalarıyla meslek hastalıkları yardımları ve aile yardımları hariç) yararlanabilmek için, ilgilinin, ölüm yardımları talep edilen üye devletin ülkesinde aşağıda yazılı sürelerden daha uzun olmamak üzere tesbit edilecek bir süre kadar ikamet etmiş olması şartı konulabilir;
a) Analık ve işsizlik yardımları için, yardım talep tarihinden hemen önce 6 ay,
b) Malullük yardımları için, yardım talep tarihinden, ölüm yardımları için de ölüm tarihinden hemen önce aralıksız olarak 5 yıl,
c) Yaşlılık yardımları için 18 yaşından sonra 10 yıl, -bu on yılın aralıksız olarak 5 yılının yardım talep tarihinden hemen önce olması istenebilir.
3. Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar için özel hükümler öngörülebilir.
4. Yardımlarda tekerrürü önlemek için gerekli hükümler, ihtiyaca göre, ilgili üyeler arasında yapılacak özel anlaşmalarla düzenlenir.
MADDE 5[]
1. Bu fıkrada yazılı sosyal güvenlik dallarından biri veya birkaçı için bu sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her üye, 4. madde hükümlerine ilaveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı sosyal güvenlik dalı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer üye devletler vatandaşlarını yabancı bir memlekette ikamet etmeleri halinde de, malullük, yaşlılık, ölüm ve cenaze yardımları ile iş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle bağlanan gelirlerin ödenmesini 8. madde uyarınca ihtiyaca göre alınacak tedbirler mahfuz olmak kaydıyla temin eder.
2. Şu kadar ki, yabancı bir memlekette ikamet halinde, ikinci maddenin 6. (a) fıkrasında belirtilen mahiyetteki malullük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının ödenmesi, ilgili üyelerin 7. maddede öngörülen, hakların mahfuz tutulması sistemine katılmaları şartına bağlanabilir.
3. Bu madde hükümleri geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar hakkında uygulanmaz.
MADDE 6[]
Aile yardımları için bu Sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her üye, 4. madde hükümlerine ilaveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı sosyal güvenlik dalı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer üye devletler vatandaşlarının bu üye devletlerden birinin ülkesinde ikamet eden çocukları dolayısıyla çocuk zamlarının ödenmesini, ilgili üyeler arasında anlaşmak suretiyle tesbit edilecek şartlar ve limitler dahilinde temin eder.
MADDE 7[]
1. Bu Sözleşmeyi uygulayan üyeler, sözleşme mükellefiyetlerini kabul ettikleri sosyal güvenlik dallarında, kendi mevzuatları gereğince bu sözleşmeyi uygulayan üye Devletler vatandaşlarının hak kazandıkları yardımlarla ileride hak kazanacakları yardımları mahfuz tutulmasını sağlayan bir sisteme katılmaya, ilgili Üyeler arasında 8. madde hükümleri uyarınca tespit olunacak şartlar mahfuz olmak kaydıyla, gayret ederler.
2. Bu sistem, başlıca yardım hakkının doğması, idamesi ve alınması ile yardım tutarının hesaplanmasında sigortalılık, çalışma veya ikamet süreleriyle muadil sürelerin toplanmasını öngörecektir.
3. Bu suretle bağlanan malullük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının mali yükü ilgili Üyeler arasında anlaşma suretiyle tespit edilecek usullere göre, ya üyeler arasında anlaşma suretiyle tespit edilecek usullere göre, ya üyeler arasında paylaştırılacak veya yardın gören kimse hangi Üyenin ülkesinde ikamet ediyorsa o Üye tarafından karşılanacaktır.
MADDE 8[]
Bu Sözleşmeyi uygulayan Üyeler, 5 ve 7. maddeler hükümlerinden doğan mükellefiyetlerini, ya muhacirlerin aylık haklarının mahfuz tutulması hakkındaki 1935 tarihli sözleşmeyi tasdik ederek, veya karşılıklı bir anlaşma akdetmek suretiyle o sözleşme hükümlerini kendi aralarında uygulayarak veyahut söz konusu mükellefiyetlerin yerine getirilmesini sağlamak üzere hazırlanacak iki veya çok taraflı diğer herhangi bir vesika vasıtasıyla ifa edebilirler.
MADDE 9[]
Üyeler aralarında yapacakları özel anlaşmalarla, başka Üyelerin hak ve mükellefiyetlerine halel gelmemek şartıyla ve kazanılmış haklarla ileride kazanılacak hakların, genel olarak, en az bu sözleşmede öngörülen şartlar kadar müsait şartlarla muhafazası temin edilmek kaydıyla, bu sözleşme hükümlerinden ayrılabilirler.
MADDE 10[]
1. Bu sözleşme hükümleri mültecilerle vatansızlar hakkında, mütekabiliyet şartı aranmaksızın uygulanır.
2. Bu sözleşme Devlet memurlarını kapsayan özel rejimlerle harpten zarar gören kimseleri kapsayan özel rejimlere ve sosyal yardım sistemlerine uygulanmaz.
3. Bu sözleşme, hiçbir Üyeyi, milletlerarası anlaşmalar gereği önce kendi milli sosyal güvenlik mevzuatından hariç tutulmuş olan kimseler hakkında sözleşme hükümlerini uygulamaya mecbur tutmaz.
MADDE 11[]
Bu Sözleşmeyi uygulayan Üyeler, gerek sözleşme hükümlerinin gerekse milli sosyal güvenlik mevzuatlarının uygulanmasını kolaylaştırmak için gerekli idari yardımları karşılıklı ve ücretsiz olarak yaparlar.
MADDE 12[]
1. Bu Sözleşme, ilgili Üye için, herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakımından yürürlüğe girdiği tarihten önce o sosyal güvenlik dalından yapılması gereken yardımlar hakkında, uygulanmaz.
2. Bu sözleşmenin ilgili Üye için herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakımından yürürlüğe girdiği tarihten önce vukubulmuş olaylar sebebiyle yürürlük tarihinden sonraki sürelere ait olmak üzere o sosyal güvenlik dalından yapılması gereken yardımlar hakkında ne şekilde uygulanacağı çok taraflı veya ikili anlaşmalarla, bu anlaşmaların yapılmaması halinde de ilgili Üyenin mevzuatı ile tespit edilir.
MADDE 13[]
Bu sözleşme, mevcut sözleşmelerden herhangi birinin tadili olarak kabul edilemez.
MADDE 14[]
Bu sözleşmenin tasdik olunduğu Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirilir, o da bunu tescil eder.
MADDE 15[]
1. Bu sözleşme, yalnız sözleşmeyi tasdik ettikleri Genel Müdür tarafından tescil edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilatı’na üye Devletleri bağlar.
2. Sözleşme, iki Üyenin sözleşmeyi tasdik etmiş olduklarının Genel Müdür tarafından tescil edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bunu takiben sözleşme, her üye için, sözleşmeyi tasdik ettiğinin tescil edildiği tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
MADDE 16[]
1. Bu Sözleşmeyi tasdik etmiş olan her üye sözleşmenin ilk olarak yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 10 yıllık bir sürenin sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne göndereceği ve Genel Müdür tarafından tescil edilecek bir bildiri ile sözleşmeyi feshedebilir. Fesih, tescil edildiği tarihten itibaren bir yıl sonra muteber olur.
2. Bu Sözleşmeyi tasdik etmiş olan ve bu maddede öngörülen fesih hakkını yukarıdaki fıkrada belirtilen 10 yıllık sürenin sonundan itibaren bir yıl içinde kullanmayan her üye yeniden 10 yıllık bir devre için bağlanmış olur ve bundan sonra, sözleşmeyi her 10 yıllık devrenin sonunda bu maddede yazılı şartlarla, feshedebilir.
MADDE 17[]
1. Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat üyeleri tarafından kendisine gönderilecek tescil edilen bütün tasdik ve fesih bildirilerini Milletlerarası Çalışma Teşkilatının bütün Üyelerine haber verir.
2. Genel Müdür, ikinci tasdik bildirisinin tescil edildiğini Teşkilatın üyelerine duyururken, sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih üzerine üyelerin dikkatini çeker.
MADDE 18[]
Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddelere göre tescil edeceği bütün tasdik ve fesih bildirileri hakkında Birleşmiş Milletler Anayasanın 102. maddesi gereğince tescil olunmak üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine tam bilgi verir.
MADDE 19[]
Milletlerarası Çalışma Bürosunun Yönetim Kurulu, lüzum göreceği zamanlarda, Çalışma Genel Konferansına bu sözleşmenin uygulanması hakkında bir rapor verir ve sözleşmenin tamamının veya bir kısmının değiştirilmesinin Konferans gündemine alınmasına lüzum olup olmadığını tetkik eder.
MADDE 20[]
1. Konferansca bu sözleşmenin tamamını veya bir kısmını değiştiren yeni bir sözleşme kabul edildiği ve yeni sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde:
a) Yeni sözleşme bir üye tarafından tasdik edilince, mezkür sözleşme yürürlüğe girmiş olmak şartıyla, yukarıdaki 16. madde hükümlerine bakılmaksızın, bu sözleşme derhal ve bütün hukukiyle feshedilmiş olur.
b) Bu Sözleşme, yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra, Üyelerin tasdikine açık olmaz.
2. Bu sözleşmeyi tasdik eden fakat onu değiştiren yeni sözleşmeyi tasdik etmeyen Üyeler için bu sözleşme, şekil ve muhteva bakımından, yürürlükte kalır.
MADDE 21[]
Bu Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.
----
[1] ILO Kabul Tarihi: 28.06.1962
Türkiye Onayı: 29.07.1971 tarih 1453 sayılı kanun
Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: 10.08.1971 / 13922