Yenişehir Wiki
Register
Advertisement
Bakınız

Şablon:Vikipedibakınız d
{{Vikipedibakınız}}
Şablon:Vikipedi


Vikipedi [1] - Vikisözlük [2]- Vikikaynak [3]- Vikisöz [4] (Vikialıntı veya Vikivecize olmalı)
Yenişehir wiki Kamunun desteklediği ve kısmen oluşturduğu ilk web 2.0

Beşikdüzü Kaymakamlığının Vikipedi Kampanyası - 2004
Beşikdüzü Kaymakamlığı Vikipedi Kampanyası
Öğretmenlerin slayt sunumu 2005
Kaymakam Kartal'ın konuşma metni
Beşikdüzü Vikipedi Kampanyası 2005 tasarımlı
Haydin Ansiklopedi yazarı olmaya

Vikisözlük kampanyası
Sürmene'de Vikisözlük kampanyası

Vikipedi yönetici tartışmaları
Vikipedi admin tartışmaları
Vikipedi admins

kuzey Türk devleti.

Vikipedi
Dosya:Wikipedia-logo.png
Dosya:Www.wikipedia.org screenshot.png
URL http://www.wikipedia.org
Slogan Özgür Ansiklopedi
Ticari? Hayır
Site tipi İnternet Ansiklopedisi
Kayıt -
Kullanılabilir dil(ler) Vikipedi 'nin tam olarak 253 dil versiyonu (bunların 204'ünde 100'den fazla madde vardır. ) vardır.
Sahip Wikimedia Foundation
Oluşturan Jimmy Wales
Başlama tarihi 15 Ocak 2001
Alexa rank #6
Gelir $2,734,908 (2007)
Geçerli durum İş içerisinde ilerleme

Vikipedi, kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan, özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız, kâr amacı gütmeyen bir İnternet ansiklopedisi. Wiki teknolojisi kullanılarak hazırlanmaktadır. Sürekli eklemeler ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacaktır.[kaynak belirtilmeli]

Kurucularından Jimmy Wales Vikipedi'yi, "Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi yaratma ve dağıtma emeği" olarak tanımlamaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Vikipedi sözcüğü, viki ve pedi kelimelerinin birleşiminden oluşur. "Viki", Hawaii dilindeki "wiki wiki" (hızlı veya bilgi amaçlı) sözcüğünden türetilmiştir. "Pedi" ise, Antik Yunan Medeniyeti'nde "kapsamlı kültürel eğitim sistemi" anlamına gelen paideia kelimesinden gelmektedir.[1]

Bilgilerin güvenilirliği[]

Vikipedi'nin güvenilebilirliği ve doğruluğu üzerine tartışmalar mevcuttur ve site yoğun olarak vandalizme maruz kalmaktadır. Maddelerin eşit olmayan kalitesi, değişikliklerin takipsizliği, sistem hataları ve bilgilerin doğruluğu üzerine tartışmalar halen devam etmektedir.[kaynak belirtilmeli] Verilen bilgiler bazen onaylanmamış ve sorgulanabilir olabilir, kaynakları eksik olabilir. Ancak 2005'te yapılan bir araştırmada, İngilizce Vikipedi'deki "doğal bilgiler üzerine" girdilerin doğruluğu, Britannica Ansiklopedisi ile aynı seviyede bulunmuştur.[kaynak belirtilmeli] Encyclopædia Britannica Inc. şirketi ise ansiklopedilerindeki maddelerin ödül kazanmış ünlü akademisyenler tarafından hazırlandığını belirterek bu araştırmayı hatalı bulmuştur..[kaynak belirtilmeli]

Vikipedi'nin özellikleri[]

Dosya:WikiTR 11-03-2008.jpg

Vikipedi ana sayfası 11 Mart 2008

Vikipedi'nin ana sunucuları ABD'nin Florida Eyaleti'ndeki Tampa kentinde, diğer başlıca sunucuları ise Hollanda'nın Amsterdam, Fransa'nın Paris ve Güney Kore'nin Seul kentinde bulunmaktadır.

Yazarlar[]

Vikipedi, gönüllülerin ortaklaşa çabası doğrultusunda ve hemen hemen herkesin web sitesine ulaşıp değiştirmesiyle yazılmaktadır. Vikipedi'ye bilgi girişi yapabilmek için üye olmak zorunluluğu yoktur. Bu durum bilgilerin herkes tarafından anında eklenebilmesine olanak verir. Ancak üye olmanın, yapılan değişikliklerin kaydını tutabilmek, seçkin madde vb. oylamalara katılmak, vandalizmle mücadeleyi kolaylaştırmak gibi avantajları vardır.

Diğer İnternet ansiklopedi projelerinin çoğu üyelik gerektirir ve yalnızca uzmanların yazılarına izin vermektedir: Stanford Encyclopedia of Philosophy, Nupedia, h2g2 ve Everything2 vb. gibi. Bazı ansiklopediler de Vikipedi gibi wiki kullanmaktadır. Diğer ansiklopedilerden farklı olarak, Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GÖBL) kullanmaktadır.

Vikipedi'ye yazılan bilgilerin uygunluğu konusunda bazı kurallar mevcuttur. Bilgiler tartışılır, değerlendirilir ve içeriğe eklenmesi, değiştirilmesi veya Vikisözlük gibi kardeş bir projeye transfer olması üzerine kararlar alınır. Vikipedi'nin ana kurallarından biri maddelerin tarafsız bir şekilde, kaynaklarıyla birlikte, olumlu ya da olumsuz tüm yönleriyle sunulması gerektiğidir. Vikipedi, maddeleri tamamen objektif ve doğru bir şekilde sunmaya ve her türlü bakış açısını yansıtmaya çalışır. Maddeler kullanıcıların kolaylıkla anlayabileceği bir sunuş kısmının (giriş) ardından ayrıntıya girerek, günümüz itibariyle doğrulanabilecek kaynaklar sunulmalıdır.

Özgür İçerik[]

Dosya:WM2006 0060.jpg

Jimmy Wales, Vikipedi'nin kurucusu.

Oldukça kapsamlı ve ortaklaşa üretilen bir proje olan Vikipedi'de ve kardeş projelerinde, bütün katkıların yasalara uygun olarak yapılması önemlidir. Normalde bir eserin yazarı o yazının telif hakkını elinde bulundurur ve bu hak, diğer insanların bu yazıyı değiştirmesini ve kopyalamasını engeller. Bu sebeple Vikipedi'deki maddeler GÖBL ile yazılmakta, ve her yazar telif haklarından vazgeçmektedir. GÖBL, birçok telifi özgür bırakılmış lisans gibi, yazılanın dağıtılmasını, benzeri dokümanların çıkmasını, ve kâr amaçlı kullanıma izin verir. Bu lisans ayrıca yeniden katılım gösterenlerin aynı lisans ile değişiklikler yapmasına izin verir. Özgür görünmesine rağmen bilgiyi yazan kişi telif hakkına sahiptir, ancak diğer insanların bu bilgilerden yararlanmasına ve geliştirmesine izin vermektedir. Katılımcılar birden fazla lisansı da içeriklerine kullanabilirler, ya da kamu malı olarak ilan edebilirler.

Vikipedi'deki resimlerin, seslerin ve video dosyalarının büyük bir çoğunluğu GÖBL lisansı ile lisanslanmaktadır. Şirket logoları, şarkı örnekleri, haber fotoğrafları ise Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına göre adil kullanım altında kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Creative Commons gibi GÖBL benzeri lisanslama yöntemleri de mevcuttur.

Tarafsızlık[]

Dosya:Webcomic-Turkish Version.png

Vikipedili bir protestocu. Panoda Vikipedi formatıyla [kaynak belirtilmeli] yazıyor

Vikipedi'nin en önemli politikalarından biri tarafsızlık politikasıdır.[kaynak belirtilmeli] Tarafsız bakış açısı yönergesi, Vikipedi'nin temel taşlarından birisidir. Özellikle tartışmalı tüm konular, tartışmanın taraflarına eşit mesafede kalınarak yazılmalıdır. Unutulmamalıdır ki Vikipedi bir milletin, grubun, takımın, sınıfın, dinin ansiklopedisi değildir. İngilizce Vikipedi'de Britanyalılar, Amerikalılar, Kanadalılar, İrlandalılar vb. İngilizce konuşan tüm milletlerin değişiklik yapabilmesi gibi, Türkçe Vikipedi'de de Türkçe konuşabilen herkes değişiklik yapabilir.

Vikipedi maddeleri hazırlanırken kanılara değil, olgulara yer verilir. Basit bir örnek vermek gerekirse, "Beatles dünyanın en iyi müzik grubudur" ifadesi bir kanıdır ve Vikipedi'de yer alamaz. Ancak, "Thriller, dünyanın gelmiş geçmiş en çok satan albümüdür" ifadesi bir olgudur ve güvenilir üçüncü parti kaynaklarını göstermek kaydı ile Vikipedi'de yer alabilir.

Özellikle dini ve siyasi içerikli maddeler, Vikipedi'de en çok saldırıya uğrayan, değişiklik savaşlarına sahne olan maddelerdir. Vikipedi'de, "şehit", "terörist", "kahraman" gibi göreceli tanımlamalardan kaçınılır. Doğrudan ya da dolaylı hakaretlere hoşgörü gösterilmez. Dini kişilerden bahsederken "Hazreti", "Aziz", "Yüce" gibi sıfatlar kullanılmaz.

Dil sürümleri[]

Dosya:Vikipedi son-degisiklikler.jpg

Son değişiklikler sayfasında en son yapılmış değişiklikler gösterilir

Dosya:Wikipedia scale of justice.png

Vikipedi tarafsızlık ilkesi ile yönetilmektedir.

Tüm Vikipedilerin şu an 253 dil sürümü, 204 etkin dil sürümü (100'den fazla maddesi bulunan) mevcuttur. Vikipedilerin toplamda 8,5 milyona yakın maddesi vardır.

Vikipedi her dilde birbirinden bağımsızdır. İçerikler diğer dillerdeki gibi olma zorunluğu yoktur, ya da maddelerin birbirlerinin tercümesi olması gerekmez. Maddelerin otomatik tercümelerine izin verilmez, ancak yine de diğer dillerdeki vikipedistler kendileri bu maddeleri tercüme ederler. Birçok dilde tarafsız bakış açısı savunulmaktadır, ancak bulundukları ülkenin kanun ve kurallarına göre değişiklikler yapabilirler. Maddeler ve resimler Vikipediler arasında paylaşılmaktadır. Herhangi bir Vikipedist, başka bir dilden çeviri isteğinde bulunabilir. Bunun yanı sıra Wikimedia Commons deposunda da tüm Vikipedilerin kullandığı medya dosyaları mevcuttur. Birçok dildeki Vikipedi'de çevirilmiş dosyalar küçük bir bölümü temsil eder.

Alexa'ya göre, Vikipedi ziyaretçilerinin % 60'ı İngilizce Vikipedi sitesini, diğer % 40 ise diğer dillerdeki Vikipedileri ziyaret etmektedir.

Aşağıdaki liste, 30 Haziran 2010 itibarıyla 100.000 üzerinde maddesi olan Vikipedilerin listesidir. Diller o tarihteki madde sayılarına göre sıralanmıştır. Yalnız ayraç içindeki madde sayıları sürekli günceldir.

  1. İngilizce (Şablon:Viki istatistikleri)
  2. Almanca (Şablon:Viki istatistikleri)
  3. Fransızca (Şablon:Viki istatistikleri)
  4. Lehçe (Şablon:Viki istatistikleri)
  5. İtalyanca (Şablon:Viki istatistikleri)
  6. Japonca (Şablon:Viki istatistikleri)
  7. İspanyolca (Şablon:Viki istatistikleri)
  8. Felemenkçe (Şablon:Viki istatistikleri)
  9. Portekizce (Şablon:Viki istatistikleri)
  10. Rusça (Şablon:Viki istatistikleri)
  11. İsveççe (Şablon:Viki istatistikleri)
  12. Çince (Şablon:Viki istatistikleri)
  13. Norveççe (Şablon:Viki istatistikleri)
  14. Katalanca (Şablon:Viki istatistikleri)
  15. Fince (Şablon:Viki istatistikleri)
  16. Ukraynaca (Şablon:Viki istatistikleri)
  17. Çekçe (Şablon:Viki istatistikleri)
  18. Macarca (Şablon:Viki istatistikleri)
  19. Rumence (Şablon:Viki istatistikleri)
  20. Türkçe (88.016)
  21. Korece (Şablon:Viki istatistikleri)
  22. Danca (Şablon:Viki istatistikleri)
  23. Esperanto (Şablon:Viki istatistikleri)
  24. Arapça (Şablon:Viki istatistikleri)
  25. Endonezce (Şablon:Viki istatistikleri)
  26. Vietnamca (Şablon:Viki istatistikleri)
  27. Volapük (Şablon:Viki istatistikleri)
  28. Sırpça (Şablon:Viki istatistikleri)
  29. Slovakça (Şablon:Viki istatistikleri)
  30. Litvanyaca (Şablon:Viki istatistikleri)
  31. İbranice (Şablon:Viki istatistikleri)
  32. Bulgarca (Şablon:Viki istatistikleri)

Değiştirme ve düzenleme[]

Dosya:Wikipedia 2005 Label DVD small.PNG

Almanca Vikipedi DVDsi

Hemen hemen tüm konuklar Vikipedi'nin içeriğini değiştirebilir; yeni kullanıcılar da yeni madde başlatabilirler. Sayfada yapılan değişiklik derhâl yansır. Vikipedi kullanıcıların ortaklaşa çalışmasının zamanla maddeleri geliştireceği inancıyla kurulmuştur, tıpkı herhangi bir açık kaynaklı programın gelişmesi gibi. Vikipedi editörleri bu durumu, "sosyal Darwin evrimi gelişmesi" ile açıklar. Bu ortaklaşa ve anında değişiklikler, editörlerin mevcut maddeleri hızlıca geliştirmesine ve yenilerinin gerçekleşir gerçekleşmez ortaya çıkmasını sağlar.

Bazıları ise Vikipedi'nin bu açık bakış açısını anlamsızca kullanırlar, buna da "vandalizm" denir. Bunun yanı sıra, ortaklaşa çalışma bazen "değiştirme savaşları"na -birçok kişi birbirlerinin yazdıklarını onaylamadıkları için değiştirmekte ve çıkarmaktadır- ve editörlerin maddenin içeriği üzerinde uzlaşamamasına sebebiyet verir.

Maddeler istisnalar dışında her zaman değiştirilmeye açıktır. Eğer ki, vandalizm ya da "revert war" (geri dönüştürme savaşı) yaşanırsa madde koruma altına alınır. Vikipedi hiçbir maddesinin tamamlanmış ya da bitmiş olduğunu iddia etmez. Maddelerin yazarlarının yazdıkları konu hakkında uzmanlık ya da yeterlilik sahibi olması gerekmez, ve kullanıcılar yazdıklarının "acımasızca değiştirilmesi ve keyfi olarak dağıtılması" hakkında uyarılmaktadır. Maddeler bir kullanıcı ya da editör grubu tarafından kontrol edilmez ya da telif altına alınmaz; içerik hakkındaki kararlar Vikipedi'nin editör kurallarına göre fikir alma ortak kararıyla, ya da bazen oyla karar verilir. Jimmy Wales tüm Vikipedi kurallarında ve kullanıcı haklarında son kararı verme hakkına sahiptir.

Kullanıcılar izleme listelerine ilgilerini çeken maddeleri eklerler, bu sayede bu maddelerin gelişimini izleyebilirler. Vikipedi'deki birçok geçmiş değişiklik de sayfa geçmişinde kullanıcılar tarafından kronolojik olarak görülebilir. Sadece, eğer söylenmeyecek sunumlar, telif hakkı ihlalleri, ve yasal olarak Vikipedi'ye sorun çıkaracak hususlar varsa, bunlar sayfa geçmişinden silinebilir. Bu değişiklikler sadece Vikipedi yöneticileri tarafından yapılabilir.

Diğer biçimlerde Vikipedi[]

Bazı maddeler için, seslendirilmiş sürümleri ogg biçeminde sunulmaktadır. mp3 yerine ogg biçeminde sunulmasındaki ana sebep, mp3ün bazı patentlerle koruma altına alınmış olmasıdır.

Vikipedi çevrimiçi olarak ve katı olmayan bir lisans ile sunulmaktadır. İçeriğinin İnternet dışında kullanılmak üzere bilgisayara indirilmesi de oldukça kolaydır ve kullanılan ana dağıtım metodudur. Bununla beraber, bazı projeler Vikipedi'nin içeriğini değişik olarak sunmaktadır. Örnek olarak, SOS Children Vikipedi'nin içeriğini CD'de sunmaktadır. Buna ek olarak, Wikipedia 1.0 isimli onaylanmış ve basıma hazır maddelerin editörler tarafından hazırlanmış bir CD sürümü de hazırlanmaktadır. Yayımlanmış Vikipedi maddeleri ayrıca PediaPress ve Print on Demand servisleri tarafından da sunulmaktadır.

Popüler kültürde Vikipedi[]

Dosya:İskeletor heman maddesini degistirirken PENNY ARCADE.png

İskeletor He-Man maddesini değiştirken

Vikipedi'nin içeriği yüzlerce site tarafından veritabanından alınarak kullanılmaktadır. Vikipedi'nin maddeleri ayrıca akademik çalışmalarda, kitaplarda ve konferanslarda ve son olarak da filmlerde de kullanılmaktadır. 2006 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir davada Vikipedi referans olarak gösterilmiştir. Kanada Parlementosu, Vikipedi'nin aynı cinste insanların evliliği hakkındaki maddesi Yasal Evlenme Kanunu'nunda okunulacak belge olarak sunulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, türban ile ilgili bir demecinde Türkçe Vikipedi'yi kaynak göstermiştir.[kaynak belirtilmeli]

Bunun yanı sıra, Vikipedi'nin popüler kültürde kullanılmasını konu alan eserler de çoğalmıştır. Özellikle Anglosakson coğrafyada Vikipedi'nin açık kodlu (değiştirilebilir) olması ve yoğun vandalizme uğramasını konu alan parodiler ve skeçler sıklıkla yapılmaktadır. "Weird Al" Yankovic "White and Nerdy" klibinde Atlantic Records sayfasını parodi amacıyla "You suck!" (Berbat!) şeklinde değiştirmiştir. Bu durum Yankovic hayranlarının sayfayı yoğun olarak vandallamalarına sebep vermiştir. Penny Arcade'in bir karikatüründe İskeletor, He-Man maddesini değiştirmektedir.

Ayrıca bakınız[]

Wikimedia Commons'ta
Vikipedi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Notlar[]

  1. Şablon:Oxford

Kaynakça[]

  • İngilizce Vikipedi'deki Vikipedi maddesi
  • Fransızca Vikipedi'deki Vikipedi maddesi

Dış bağlantılar[]

Şablon:Vikipediler




ace:Wikipèdia af:Wikipedia ak:Wikipedia als:Wikipedia am:ውክፔዲያ an:Biquipedia ang:Ƿikipǣdia ar:ويكيبيديا arc:ܘܝܩܝܦܕܝܐ arz:ويكيبيديا ast:Uiquipedia ay:Wikipidiya az:Vikipediya ba:Википедия bar:Wikipedia bat-smg:Vikipedėjė be:Вікіпедыя be-x-old:Вікіпэдыя bg:Уикипедия bh:विकिपीडिया bi:Wikipedia bm:Wikipedi bn:উইকিপিডিয়া bpy:উইকিপিডিয়া br:Wikipedia bs:Wikipedia bug:Wikipedia bxr:Википеэди ca:Viquipèdia cdo:Wikipedia ceb:Wikipedya ch:Wikipedia chr:ᏫᎩᏇᏗᏯ ckb:ویکیپیدیا co:Wikipedia crh:Vikipediya cs:Wikipedie csb:Wikipedijô cu:Википє́дїꙗ cv:Википеди cy:Wicipedia da:Wikipedia de:Wikipedia diq:Wikipediya dsb:Wikipedija dv:ވިކިޕީޑިޔާ el:Βικιπαίδεια en:Wikipedia eo:Vikipedio es:Wikipedia et:Vikipeedia eu:Wikipedia ext:Wikipédia fa:ویکی‌پدیا ff:Wikipeediya fi:Wikipedia fiu-vro:Vikipeediä fo:Wikipedia fr:Wikipédia frp:Vouiquipèdia fur:Vichipedie fy:Wikipedia ga:Vicipéid gan:維基百科 gd:Wikipedia gl:Wikipedia gn:Vikipetã gu:વિકિપીડિયા gv:Wikipedia hak:Ngùi-kî pak-khô haw:Wikipikia he:ויקיפדיה hi:विकिपीडिया hr:Wikipedija hsb:Wikipedija ht:Wikipedya hu:Wikipédia hy:Վիքիփեդիա ia:Wikipedia id:Wikipedia ie:Wikipedia ig:Wikipedia ik:Uiqipitia ilo:Wikipedia io:Wikipedio is:Wikipedia it:Wikipedia iu:ᐅᐃᑭᐱᑎᐊ/uikipitia ja:ウィキペディア jbo:uikipidias jv:Wikipedia ka:ვიკიპედია kaa:Wikipedia kab:Wikipedia kk:Уикипедия kl:Wikipedia km:វិគីភីឌា kn:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ko:위키백과 krc:Википедия ks:विकिपीडिया ksh:Wikkipedija ku:Wîkîpediya kw:Wikipedya la:Wikipedia lad:Vikipedya lb:Wikipedia lbe:Википедия li:Wikipedia lij:Wikipedia lmo:Wikipedia ln:Wikipedia lo:ວິກິພີເດຍ lt:Vikipedija lv:Vikipēdija map-bms:Wikipedia mdf:Википедие mg:Wikipedia mhr:Википедий mi:Wikipedia mk:Википедија ml:വിക്കിപീഡിയ mn:Википедиа mr:विकिपीडिया ms:Wikipedia mt:Wikipedija mwl:Biquipédia my:ဝီကီပိဒိယ myv:Википедиясь mzn:ویکیپدیا na:Wikipedia nah:Huiquipedia nap:Wikipedia nds:Wikipedia nds-nl:Wikipedia ne:विकिपीडिया new:विकिपिडिया nl:Wikipedia nn:Wikipedia no:Wikipedia nov:Wikipedie nrm:Viqùipédie oc:Wikipèdia os:Википеди pa:ਵਿਕਿਪੀਡਿਆ pag:Wikipedia pam:Wikipedia pap:Wikipedia pl:Wikipedia pms:Wikipedia pnb:وکیپیڈیا pnt:Βικιπαίδεια ps:ويکيپېډيا pt:Wikipédia qu:Wikipidiya rm:Vichipedia rmy:Vikipidiya ro:Wikipedia roa-rup:Wikipedia roa-tara:Uicchipèdie ru:Википедия sa:विकिपीडियः sah:Бикипиэдьийэ sc:Wikipedia scn:Wikipedia sco:Wikipaedia sd:وڪيپيڊيا se:Wikipediija sg:Wïkïpêdïyäa sh:Wikipedia si:විකිපීඩියා simple:Wikipedia sk:Wikipédia sl:Wikipedija so:Wikipedia sq:Wikipedia sr:Википедија srn:Wikipedia ss:Wikipedia stq:Wikipedia su:Wikipédia sv:Wikipedia sw:Wikipedia szl:Wikipedyjo ta:விக்கிப்பீடியா te:వికీపీడియా tet:Wikipédia tg:Википедиа th:วิกิพีเดีย tk:Wikipediýa tl:Wikipedia tn:Wikipedia tpi:Wikipedia ts:Wikipediya tt:Wikipedia tw:Wikipedia udm:Википедия ug:ۋىكىپېدىيە uk:Вікіпедія ur:ویکیپیڈیا uz:Vikipediya ve:Wikipedia vec:Wikipedia vi:Wikipedia vls:Wikipedia wa:Wikipedia war:Wikipedia wo:Wikipedia wuu:维基百科 xal:Бикипеди yi:וויקיפעדיע yo:Wikipedia zea:Wikipedia zh:维基百科 zh-classical:維基大典 zh-min-nan:Wikipedia zh-yue:維基百科

Eleştiriler[]

Bizim Vikipedi sütliman. Esas çocuk Wikipedia ise cenk meydanı. Kavga nedeni, bir avuç kadın editöre karşı baskın grubu oluşturan erkeklerin cabbarlığı... Ayşe ÖZEK KARASU / HT PAZAR

Bizim Vikipedi sütliman. Esas çocuk Wikipedia ise cenk meydanı. Kavga nedeni, bir avuç kadın editöre karşı baskın grubu oluşturan erkeklerin cabbarlığı. Kadın kotasını yükselteceklerdi ama feminizm üzerinden öyle bir dalaş çıktı ki, bir kadın editör süresiz bloke edildi. Oysa asla bloke edilemeyen “Dokunulmazlar” grubu da var Wiki âleminde. Yani bütün editörler eşit, bazıları daha eşit

Her satırına şüpheci yaklaşmak koşuluyla kullanırım Wikipedia’yı ilk günden beri. Lidersiz kolektif örgütlenme ve sınırsız özgürlük anarşiye yatkın bir ortam oluşturduğu için; dolayısıyla dezenformasyona da açık bir ortam olduğu için sanırım. Tamamen gönüllülük esasına dayanan o ortamda ben de editörlüğü denedim zamanında. Fazla cüretkar geldiği için bıraktım. Ya yanlış bir malumat döşenir de rezil olursam diye. Ancak 2001’de Jimmy Wales’in kurduğu Wiki müthiş bir gönüllüler ordusuyla büyüdü de büyüdü.

İnternetteki açık kaynaklar içinde en kapsamlısı olduğu için İngilizce versiyonunda ayda tam 10 milyar sayfaya bakılıyor. Dünyada en fazla kullanılan altıncı web sitesi. Ancak kurumsal bir yönetim olmadığı için rumuzlu gönüllüler birbiriyle atışır, kapışır oldu.

Anarşiye yatkın dedim ya, aslında distopik romanları andırmaya başladı zamanla Wikipedia. Sineklerin Tanrısı ya da Hayvan Çiftliği gibi. O özgür ve eşit bilgi denizinde baskın, azgın, cazgır editör tayfası türedi. “Her şeyi ben bilirim” edasında bir erkek editörler ordusu sivrilirken, daha uygar ve rafine takım yavaş yavaş editörlükten çekilmeye başladı. Bilgi kaynağı daha genişleyip çeşitleneceği yerde, yerinde saydı. Gönüllü işgücü 2007’den bu yana üçte bir oranında azalmış ve azalmaya da devam ediyor.

Böylece nicelikle birlikte nitelik de eriyor, bilgi dağılımında bir dengesizlik çıkıyor ortaya. İnsanlığın bilgi tablosunda bütünlük yamuluyor. Dünyanın bazı bölgelerine ilgi düzeyi çok düşük. Mesela Pokemon maddesi adeta bir destan, Afrika’nın Sahra altı bölgesi ise bilgi bakımından çorak. Ebola hastalığına adını veren Ebola Nehri’ni aradığınız zaman üç paragraflık yetersiz bir madde çıkıyor.

Hele cinsiyet eşitsizliği... Wikipedia’da kadın porno yıldızlarını aradığınız zaman zengin bir mönü çıkar karşınıza. 1950’lerden itibaren 10 yıllık dönemler halinde listelenir. Kadın yazarlar deyince cılız, eksikli gedikli gelir sonuç. Bu nedenle hemen girişte, “Liste henüz tamamlanmamıştır. Genişletmeye yardımcı olabilirsiniz” notu vardır.

VURUN FEMİNİSTLERE

Peki neden bu dengesizlik? Kolektif sitenin yüzde 90’ı erkek de ondan. Üstelik katılmaya hevesli kadınları caydıran bir atmosfer de mevcut. İşte bu nedende Wikipedia içinde bir grup “Cinsiyet Uçurumu Görev Gücü”nü kurdu. Hedefleri halen yüzde 10 dolayında olan kadın katılımcı oranını gelecek yıl sonuna kadar yüzde 25 seviyesine çıkarmaktı. Ancak kıdemli editörler bu kadın kotası mevzusuna taktı ve didişmeye başladı. Hem de sohbet forumlarında küfürlü içerikle. Kadın kotası girişimini, “erkek editörleri elemeye yönelik feminist Haçlı Seferi” diye niteleyenler, “Baş belaları” diye saydıranlar çıktı. Birisi “Burada ansiklopedi yaptığımızı sanıyordum, meğerse bir tür cinsiyet eşitliği Ütopya’sı yaratmaya çalışıyormuşuz” diye yazdı, “f..ck” diye küfürleri ekleyerek.

Tartışma böyle uzayıp giderken ne oldu biliyor musunuz? Wikipedia’nın yüksek yargı organı sayılan Tahkim Komitesi olaya el koydu. Bir-iki yıllığına seçilmiş 12 gönüllüden oluşan bu komite meseleyi inceledi ve erkek editörlerle atışan bir kadın editörü “uygunsuz ve kaba” yorumlarından ötürü Wikipedia’dan süresiz ihraç etti.

Görev Gücü taraftarı olan ve kendini “özgürlükçü feminist” diye tanımlayan Carol Moore’un da gerçi ağzı bozuktu, “tecavüzcü çetesi” gibi laflar savuruyordu fakat erkeklerden daha küfürbaz değildi. Ama o kovuldu; Moore’u “erkek düşmanı” ilan edip hakkında Wiki maddesi yazan erkek editör “Sitush” ise komiteden sadece uyarı cezası aldı. Böylece “cinsiyet uçurumu” da iyice tescillenmiş oldu.

Wikipedia’da bir de “dokunulmazlar” düzeni var ki, eşitsizliğin daniskası. Teoride bütün editörler eşit ama, kıdemliler daha eşit. On binlerce gönüllü arasında yaklaşık 1400 kişilik “admin” takımı, dilediği editörü istediği bahaneyle bloke edebiliyor. Tahkim Komitesi de bunlara arka çıkıyor.

Ama dokunulmazları kimse bloke edemiyor. Nasıl mı dokunulmaz olunuyor? En az 40 bin yazı girişiyle. Neler yazdılar/yazıyorlar? Allah bilir

Advertisement